Türk Yazmacılık Sanatı

[Metin Y.]

TAHTA KALIPLAR : Bu kalıplar genellikle ıhlamur ağacından oyulur. Ihlamur yumuşak bir ağaç olması nedeniyle kalıpçılar tarafından en çok kullanılan ağaçtır.

Kalıp oyulacak ağacın çok kuru ve fırınlı olması gerekir, aksi halde ıslandığında tahta düzgünlüğünü kaybederek bozulur ve net bir baskı elde edilemez. Kalıp yapımında armut ağacı ve sarıçam da kullanılır. Armut sert bir ağaç olduğundan çabuk aşınmaz. Oyulması güç olmakla beraber, bu ağaçtan yapılan kalıplarla daha uzun müddet baskı yapabilme olanağı sağlanır. Sarıçam ise suya karşı dayanıklı olduğu için tercih edilir, fakat en çok kullanılan ağaç daha önce de belirtildiği gibi ıhlamurdur.

Kalıplar oyulmadan önce sıcak balmumuna daldırılır. Bununla güdülen amaç; tahtanın balmumunu emerek oyarken kolaylık sağlaması içindir. Balmumunu emen tahta kalıp ayrıca dayanıklılık da sağlamaktadır.

Yazmacılık sanatının en parlak devrinde yaşayan kalıp ustaları, oymacılıkta çağlarının en güzel biçimlerini oyarak şekillendirmişlerdir. Günümüzde kalıp oymacılığı eskiye oranla çok azalmış ve tüm inceliğini, güzelliğini kaybetmiştir. Eski kalıplardan elimizde kalan örnekler bize kalıp oyma sanatının o devirde zirveye ulaştığını ispatlamaktadır.

Bugün İstanbul’da ve Anadolu’nun birçok bölgelerinde devam eden yazmacılıkta, zamandan ve işçiden tasarruf etmek gayesi ile kontur ve fon baskıları için emprimecilik tekniği olan “film baskı” sistemi uygulanmaktadır. Desendeki diğer renkler kalıpla basılarak el baskı havası verilmekte; böylece yazmacılık sanatında el ile “tahta kalıpla” baskı özelliği yavaş yavaş ortadan kalkmaktadır.




Tokat Kalıbı