Çıbrıka, Sater otu, Çuprika, Çibirsi

[Selahattin Yılmaz]

Özellikle ülkemizde Bulgaristan kökenli vatandaşlarımızın insanlarımızın tükettiği fesleğen muadili yöresel adıyla çuprikayı tanıyan var mı?

[arodopman]

Sayın,
Selahattin Yılmaz,

Sözü geçen çuprika, özellikle Bulgaristan’ dan göçen ve bilhassa da Pomak kökenli yurttaşlarımızın Trakya ve Marmara bölgesinde ki bazı kırsal yerleşim alanlarında evsel kullanım için yetiştirdikleri bir baharat türüdür. Bende Bulgaristan (soyadımdan anlaşıldığı üzere) kökenli ve Kırklareli doğumlu bir kişi olarak çıbrıka(biz böyle kullanırız)nın o eşsiz rahiyası ile büyüyenlerdenim. Ne yazık ki İstanbul’ da bulamadığım bu bitkiyi Kırklareli’ ye gittiğimde köylü pazarlarından veya kasaplardan alıyorum.

Sabah sabah yazınızı okuyunca çocukluğum ve fırından yeni çıkmış ev ekmeği üzerine sürülen tereyağına serpilen çıprıka, kırmızı biber, tuz karışımının lezzetinin nostaljisini yaşadım. Ve biraz bilgi toplayabilmek umuduyla kitaplarımı karıştırdım. Bilgiler karışık ama birleşilen noktalar şöyle; Yurdumuzda eski adı sater yeni adı kekik olarak bilinen saturaja türlerinin 14 ten fazla olduğu biliniyor. Yetiştiği yörelere bağlı olarak, şekil, koku ve kullanımları değişen bu bitkinin bir varyetesi olsa gerek çuprika. Yörelere göre değişen isimleri var. Çubrika denildiği gibi, çıbrıka, çibriska, çubriza, çubritsa, geyikotu,zater,sater olarakta adlandırılıyor. Bulgarca ismi, chubritsa olarak belirtiliyor.

Yetiştiği yere bağlı olarak değişse de kurutulmuşunda % 0.3 ile % 2 arasında uçucu yağ bulunur. Bu yağda da fenol türevleri özellikle de karvakrol (% 20-30 oranında) bulunmaktadır. Sanırım o farklı kokusunu da bu vermektedir.

Etki ve kullanılışına gelince; gaz söktürücü, terletici, iştah açıcı, idrar arttırıcı, midevi, uyarıcı ve cinsel gücü arttırıcı olduğu belirtiliyor. Sanırım özellikle et yemeklerinde, pirzola ve bonfilelerin üzerine serpilmesinin nedeni de bu olsa gerekiyor.

Bahçelerde yetiştirilmesini görmüş olsam da kendim hiç denemedim. Ama bildiğim kadarıyla önce tohumları serpiliyor. Fideler belirli bir büyüklüğe gelince seyreltiliyor veya asıl büyüyecekleri yerlere dikiliyorlar. Bir iki karış kadar olupta pembe açık eflatun çiçekler açtıklarında kökleriyle beraber çıkarılıp kurutuluyor, gerektiği zaman ufalanarak kullanılıyor.

Bunun dışında bir takım botanik bilgilere de eriştim ama sanırım şimdilik bu kadar yeter. Umarım çıbrıkanın büyüsünü biraz olsun yansıtmışımdır.
Saygılarımla
Ahmet Rodopman

[habibe]

İstanbul Avcılarda Cumartesi günleri bir pazar kuruluyormuş ve o pazarda Bulgaristana ait yöresel ne yiyecek varsa satılıyormuş. Eski kaşar araştırırken öğrenmiştim ama bir türlü gitmek nasip olmadı. İlgilenenler belki bu pazarda bulabilir diye yazdım.

[gülenmelek]

Bizde de annem "cibritsa" diyor ona. Sonuçta aynı bitki tabi.
Gerçekten farklı bir lezzet katıyor, özellikle de et yemeklerine. Bu bitkiyi hiç tanımayan eşimin yeğeni, kokusunu çok beğenmişti. Bu sene tohum ektim ama zannedersem derine ekmişim başarılı olamadım. Tekrar deneyeceğim
Bu kurutulmuş bitkinin fotoğrafı. Kısmet olur da çimlendirirsem onun da fotoğrafını eklerim.

[Jezebel]

Çocukluğumdan beri tanıdığım bu bitkinin bilimsel adı Satureja hortensis (Summer savory).





Ekmeyi denedim de sonuç alamadım.
Bulgaristanda eğitim alan oğlum her gelişinde getiriyor, böylelikle hiç hasret kalmıyorum bu lezzete ve kokuya

[sakdag]

Biz buna ''çibirsi'' diyoruz, gerçekten hoş, farklı bir baharat.

Köfte için çok kullanırız.

Annemler bahçeye tohumundan ekip, bunu yetiştiriyorlar...

[ayhat]

Herkes farklı birşey diyor bizde cibrisa diyoruz, süt çorbası yaparız, arpa şehriyeli, taze köy sütünden çok güzel olur, o çorbaya yakışır.

[bahcedenn]

İnternette okuduğum birkaç yazıda İnegöl köftesinin lezzetini çıbrıkadan aldığı yazıyor. Doğru ise de hiç şaşırmam. Gerçekten de köfteye çok farklı bir lezzet katıyor.

[münevver]

Egedeki ince kekiğe benziyor

[sakdag]

Bu yıl bu bitkiden eken oldu mu acaba?

[denizakvaryumu]

Zahter-Satureja hortensis (Summer savory).

Ankara şartlarında kışın donuyor ancak yazın köklerinden tekrar çıkıyor.

Ankara'da bahçede yetiştirecek olanlar kök kısmını oldukça derine diksinler.

Summer savory nin bir de winter savory olan çeşidi var ki soğuklardan etkilenmiyor...
Ankara'daki marketlerde winter savory nin fidesi baharla birlikte satışı oluyor.

Summer savory i bulmak zor...Fidesi bazen yenikentteki fidecilerde fide zamanı olabiliyor.

http://www.mountainvalleygrowers.com/satmontana.htm

Winter savory için linke bakınız.

Savory nin Türkçe karşılığı olmadığını da belirtiyim.

Yani kekik veya mercanköşk değil...Genelde zahter deniliyor.

[bahcedenn]

Orijinal Mesaj Sahibi sakdag

Bu yıl bu bitkiden eken oldu mu acaba?

Ne için sormuştunuz Sn. Sakdag?

[sakdag]

Elimde bir miktar tohum var da, talep olursa Tohum Takas Etkinliğine göndereyim diyorum...

[bahcedenn]

Ben de tohum edinmek için soruyorsunuz diye düşünmüştüm. Köyde vardı. Validem yetiştirdi bu sene, kurutup bana da hazırlamış çorbalara, köfteciklere Tohum da almış. Haftaya köye gidiyorum. Etkinliğe de göndermeyi düşünüyorum. İnşallah taliplisi olur.

[sakdag]

Memleketiniz Kırklareli galiba, benim de Edirne.Pek bilinmiyor, bizim oraların baharatı. Annem her yıl tohumdan ekip yetiştirir. Bu mükemmel baharatı herkes tatmalı bence. Tohum takasa gönderelim, meraklıları olur elbet, hem tanıtım da yapmış oluruz...

[bahcedenn]

Orijinal Mesaj Sahibi sakdag

Memleketiniz Kırklareli galiba, benim de Edirne. Annem her yıl tohumdan ekip yetiştirir. Bu mükemmel baharatı herkes tatmalı bence. Tohum takasa gönderelim, meraklıları olur elbet, hem tanıtım da yapmış oluruz...

Aynı düşüncedeyim Sn. Sakdag. Geçen sene de göndermiştim fakat etkinliğin sonuna doğruydu. Bu sene daha çok umutluyum taliplisi çıkar diye

[Fatma Kochan]

Orijinal Mesaj Sahibi bahcedenn

Ben de tohum edinmek için soruyorsunuz diye düşünmüştüm. Köyde vardı. Validem yetiştirdi bu sene, kurutup bana da hazırlamış çorbalara, köfteciklere Tohum da almış. Haftaya köye gidiyorum. Etkinliğe de göndermeyi düşünüyorum. İnşallah taliplisi olur.

Merhaba Sayın bahçeden. Göndermiş olduğunuz çıbrıka, çıbrıtsa'yı şimdi diksem olurmu, zamanı varmı bilmiyorum, direk bahçeye diksem olurmu? şimdiden teşekkürler.

[bahcedenn]

Orijinal Mesaj Sahibi Fatma Kochan

Merhaba Sayın bahçeden. Göndermiş olduğunuz çıbrıka, çıbrıtsa'yı şimdi diksem olurmu, zamanı varmı bilmiyorum, direk bahçeye diksem olurmu? şimdiden teşekkürler.

Trakya'da 15 Nisan civarlarında, yani domates, biber tohumlarının ekildiği zamanda aynı domates, biber tohumları gibi ufak bir tavaya ekerler. İsterseniz viyole de ekebilirsiniz. Fide haline geldikleri zaman da kalıcı yerlerine alabilirsiniz.
Siz bu vakti bölgenizin domates, biber ekim zamanına göre ayarlayabilirsiniz.

[Fatma Kochan]

Orijinal Mesaj Sahibi bahcedenn

Trakya'da 15 Nisan civarlarında, yani domates, biber tohumlarının ekildiği zamanda aynı domates, biber tohumları gibi ufak bir tavaya ekerler. İsterseniz viyole de ekebilirsiniz. Fide haline geldikleri zaman da kalıcı yerlerine alabilirsiniz.
Siz bu vakti bölgenizin domates, biber ekim zamanına göre ayarlayabilirsiniz.

Çok teşekkürler sayın bahçeden, dilerim tutar

[limon_sever]

Çıbrıkalar ve kekikler böyle uzayıp gitmişlerdi.

13.03.2014



Daha sonra yanlara yatıp değişik bir hal aldılar. Hoşuma da gitti.



Bahçeye şaşırtacaktım ama artık saksıda gittiği yere kadar gidecekler.

[limon_sever]

Çıbrıkaları bahçeye dikmiştim. Yerlerini sevmiş görünüyorlar.



30.04.2014
Şaşırttığım çıbrıkalar...

[limon_sever]

Dairesel dikim yaptığım çıbrıkaların gelişimi...

17.04.2014



05.05.2014



12.05.2014

[bahcedenn]

9 Nisan'da toprakla buluşan Çıbrıka tohumları 10 gün içerisinde çimlenmeye başladılar ve 21 Nisan'da bu haldeler.



7 Mayıs'taki halleri. Bu sene güneş kendini doğru düzgün göstermediği için biraz cılız gibiler.



18 Mayıs'ta biraz toparlandılar.



Kendilerini biraz toparlanmış görünce şaşırtmaya karar verdim.



Şaşırtıldıktan sonra o şoku üzerinden atmış gibiler.

[bahcedenn]

Bitkinin 30 Mayıs'taki hali.



2 gün sonrası. 01 Haziran.



3 günde belirgin bir değişiklik var. 04 Haziran.
Artık kalıcı yerlerine geçme vakti geldi. Fakat yağmur bir müsaade etmedi.
Bundan sonraki resimlerim kalıcı yerlerimden olacak.

[MeyveliTepe]

Tohumları bardaklara tek tek mi ektiniz, başka yerden mi şaşırttınız?

[bahcedenn]

Orijinal Mesaj Sahibi MeyveliTepe

Tohumları bardaklara tek tek mi ektiniz, başka yerden mi şaşırttınız?

İlk saksıya ektim. Yaklaşık 1 buçuk ay sonra ise saksıdan tek tek bardaklara şaşırttım. 20-30 bardak fidem var. Saksıdakiler ise hala duruyor. Herhalde bi 300-500 kök şaşırtabilecek fide vardır. Tohumlar mini minnacık oldukları için ekerken biraz abartmışım.

[yağmur]

Tarhana tariflerinde geçen "tarhana otu" da aynı mı acaba? Bir de tadı acı mı yani yakıyor mu? Ufak çocukların da yiyeceği yemeklerde kullanabilir miyiz?

[bahcedenn]

Orijinal Mesaj Sahibi yağmur

Tarhana tariflerinde geçen "tarhana otu" da aynı mı acaba? Bir de tadı acı mı yani yakıyor mu? Ufak çocukların da yiyeceği yemeklerde kullanabilir miyiz?

Bildiğim kadarı ile Tarhana Otu dedikleri bitki Echinophora tenuifolia dedikleri bitki. Diğer adları çördük,çörtük,çorduk,çörtük otu,çöğür,çöyür otu. Ben Kastamonu'da köylü pazarında görmüştüm bu otu. Orda başka bi isimle adlandırmışlardı. Hatırlayamadım şimdi. Bu otun asıl memleketi ise İzmir, Manisa, Aydın ve ilçeleriymiş.

Çıbrıka dediğimiz bitkinin ise bu Tarhana Otu ile yakından uzaktan hiçbir alakası yok. Tek kesiştikleri nokta farklı yörelere bağlı olarak Tarhana çorbasının içerisinde kullanılmaları.

Çıbrıka dediğimiz bitki ise kekik kokusuna benzeyen fakat bilenlerin ayırt edebileceği hoş kokulu bir bitkidir. Et yemeklerine yakışır. Özellikle köfte harcında çok kullanılır. Çorbaların üzerine serpilir. Tarhana harcında çok kullanılır. Tadı ise acı değildir. Kekik gibidir. Kekik kullandığınız her yerde kullanabilirsiniz.

Acılık anlamında ufak çocuklar için hiçbir sıkıntı yok. Fakat bir çeşit baharat olduğu için annem tarhana yoğururken son 5-6 senedir tarhana harcının içinde kullanamıyor. Bebeğe ya da ufak çocuğa verilmeyecekse çorba, pişirirken sonradan ilave ediyor. Eğer çocuklar 5-6 yaşından büyük ise tarhana harcının içinde de kullanılabilir.

[marmaris-]

merhaba,ben bu çıbrıka dediğimiz bitkiden temin etmek istiyorum.nereden bulabilirim acaba?

[Jezebel]

Orijinal Mesaj Sahibi yağmur

Tarhana tariflerinde geçen "tarhana otu" da aynı mı acaba? Bir de tadı acı mı yani yakıyor mu? Ufak çocukların da yiyeceği yemeklerde kullanabilir miyiz?

Tarhana otu apayrı bir şey. "Tarhana poyu " diye de biliniyor.
Çemenle aynı olduğu ortaya çıktı, epey şaşırmıştım keşfettiğimde