Sarımsak (Allium Sativum L.) yetiştiriciliği

[Serhan KARAGÖL]

Sarımsak (Allium Sativum L.) yetiştiriciliği

Kültür sebzeleri arasında yemeklik ve ilaç olarak kullanılan sarımsak çok eski zamanlardan beri bilinen ve evlerimizde azar azar da olsa sürekli olarak tükettiğimiz bir sebzedir.
Ana Vatanı: Batı Asya'dan geldiği söylenen sarmısağın çok eski kültür bitkileri arasında yeri vardır. Sert kokulu olan sarmısağın tıbbi önemi büyüktür.

BESİN DEĞERİ:

Yiyeceklerimizde çeşni veren sarmısağın 100 gramında 63.8 su, 28.2 gr. karbonhidrat, 5.3 gr. protein, 0.2 gr. yağ, l .1 gr. selüloz vardır. Kalori değeri 140'tır. içerisinde A, Bj, 82, Niasin ve C vitamini bulunur (Dr. Ekinci.) Keskin kokusunu Aliyi-sulfit verir ki kükürtlü ve eterli yağlardan oluşmuştur. Sindirimi kolaylaştıran bu yağlar tıpta yararlı sayılmıştır.
Sarmısağın kokusu solunum sistemim temizlemektedir. Yüksek tansiyona iyi gelen sarmısağın sindirim sisteminde yararlı olduğu, damar şişkinliklerini iyileştirdiği kabul edilirken, her sabah bir diş sarmısağın cildi koruduğu, ömrü uzattığı öne sürülür. Bizim kokusunu istemediğimiz sarmısağın kokmayanı da üretilmiştir (Japonya'da 1970).

Toprak ve iklim istekleri:

Sarmısak, süzek, milli-kumlu, orta ağırlıkta verimli toprakları tercih eder. Soğana benzeyen isteklerini daha ayrıntılı olarak bir önceki bölümden anımsamalı; gübre için de aynı soğan gibi davranmalıdır.
Sarımsak ılımlı iklimden hoşlanır. Sıcaklığın 15 – 20 oC olması yeterlidir. sarımsaklarda çiçeklenme 15 – 20 oC arasında olur. Bu çiçekler tohum bağlamaz.
Bitkinin yeşil aksamı, 15 oC üzerindeki sıcaklıklar gelişmeyi yavaşlatır. Sarımsak diş halinde iken –10 oC ye kadar dayanabilir. Bitki halinde ise ancak -3, –4 oC ye kadar zarar görmez. Düşük sıcaklıklar uzun süre devam ederse 0 oC nin hemen altında donma başlar.
iklim yanında sarımsağın toprak istekleri de önem taşır. Fazla ağır, killi ve su tutan topraklarda başlar güzel teşekkül etmez. Sarımsak, toprakta bir miktar organik madde istemesine rağmen, organik gübrelemeden hoşlanmaz. Bu yüzden çiftlik gübresi bir önceki ürüne atılırsa daha iyi sonuç alınır. Sarımsağın tercih ettiği topraklar, az miktarda humus ihtiva eden kumlu-tınlı topraklar olup, toprak asitliğinin nötr olması gerekir. Sarımsak ticari gübrelerden hoşlanan bir sebzedir. Gelişmenin ilk dönemlerinde fazla olan azot ihtiyacı giderek azalarak son dönemde potasyuma olan ihtiyaç artar. İyi bir ürün için tınlı-kumlu bir toprağa 20 kg/da azotlu 25 kg/da potaslı ve 10 kg/da da fosforlu gübre atılmalıdır. Besin maddeleri yetersiz olunca dişler küçük kalıp, sayıları çoğalır ve depolama müddeti kısalır.

Toprak Hazırlığı:

Taze çiftlik gübresi kullanmaktan kaçınılmalıdır. Dikimden en az 3 ay önce yanmış çiftlik gübresi ile dekara 3-4 ton gelecek şekilde gübrelenmesi ve gübrenin 25 cm derinliğe sürümle karıştırılması gerekir. Kış döneminde mümkünse ikinci bir sürüm yapılmalıdır.
Başarılı bir yetiştiricilik için dikim öncesi yapılan toprak işlemesiyle dekara saf olarak 7-8 kg Azot, 10 kg Fosfor ve 20-25 kg Potasyum toprağın 10-12 cm derinliğine karıştırılmalıdır. Bitkiler 30-40 cm boy aldıktan sonra dekara 12-13 kg Potasyum nitrat verilmelidir.

Dikim:

Dikimde kullanılacak dişlerin bulunduğu sarımsak başları genel özelliklerine bakılarak seçilir ve dişleri ayrılır. Daha sonra iriliklerine göre 2-3 grupta toplanır. Dişleri ayırma esnasında zarar görenleri çıkartılır ve kullanılmazlar. Gruplandırılan dişler ayrı partiler halinde dikilmelidir. Bu yapılmazsa gelişme ve olgunlaşma yeknesak olmaz, üretilen başlar irili ufaklı olur.
Dişler kapama olarak veya ya da 120 cm genişliğinde hazırlanan ve aralarında 30 cm gezinti yolu bırakılan tahtalara dişlerin uçları görülecek şekilde elle tek tek dikilirler. Dişlerin ters dikilmemesine özen gösterilmelidir
1 m² alana baş sarımsak üretiminde 80-100 adet diş dikilir. Bu değerle dekara kullanılacak diş miktarı diş iriliğine bağlı olarak 60-80 kg arasında değişir.
Yabancı otlardan temiz bir tarlada dişler arasındaki dikim mesafesi 10-12 cm olarak verilir. Yabancı ot sorunu olan tarlalarda sıravari dikim yapmak ve sıralar arasında yabancı otla mücadelenin kolaylaştırılması için 25-30 cm sıra arasına 6-8 cm sıra üzeri mesafe ile dikim yapmak gerekir

Çapalama:

Dikimden sonra dişler hemen kök ve sürgün meydana getirerek gelişirler. Bitkiler 15-20 cm boy aldıklarında yabancı ot gelişmesini önlemek ve bitkilerin daha iyi gelişmesini sağlamak için 3-4 cm derinliği geçmeyecek şekilde yüzeysel bir çapa yapılır.
Hafif karakterli topraklar ile yabancı ot sorunu olmayan tarlalarda çapalamaya da gerek kalmaz. Çapalama oldukça emek isteyen bir iştir. Sarımsakta maliyeti etkileyen en önemli unsur üretim materyali (dişler), dikim ve çapalama işçilikleridir. Bu kalemde yapılacak tasarruflar maliyeti önemli ölçüde azaltacaktır.

Sulama:

Yetiştiricilik döneminde yağan yağış su ihtiyacını karşılamaz ise, sızdırma metodu ile sulama yapılmalıdır. Sızdırma amacı ile boğaz doldurma işlemi yapılması gerekir

Gübreleme:

Bitkiler 30-40 cm boy aldıklarında 7-8 kg azotla beraber verilmesi gereken potasyum, potasyum nitrat olarak yapraklara değmeyecek şekilde 2-3 parti halinde toprak yüzeyine serilerek üzerinden su verilir.

Hasat:

Sarımsaklarda hasat bitkinin yapraklarının iyice kurumaya başladığı dönemde yapılır. Sarımsaklar hevenkler halinde asılarak depolanacaksa hasatta yaprakların tam olarak kuruması beklenmez, bitkilerde örmeye imkan verecek şekilde solduğu dönemde yapılır.
Hasat genellikle çapa ile yapılmaktadır. Sıravari dikim yapılmış ise soğan hasat makineleri ile de hasat yapılabilir. Hasat edilen sarımsaklar kurumak üzere birkaç gün süre iel tarlada bırakılır. Sonra yapraklar ovularak uzaklaştırılıp depolanır veya pazarlanır.
Hasat miktarına etki eden faktörlerin başında diş seçimi gelmektedir. Mümkün olduğu kadar az sayıda ve daha iri diş meydana getiren, düzgün şekilli, çeşidin özelliğini taşıyan başlar tohumluk materyal olarak alınmalı ve 18-20 ºC sıcaklıklarda saklanmalıdır.

Kaynaklar:
1)Ereğli tarım
2)Ziraatci.com
3)Yalova Tarımsal araştırmalar
4)Kastamonu Tarım il müdürlüğü
5)Ruhi B. A.Ü. Ziraat Fak.

[Serhan KARAGÖL]

ÖNEMLİ SARIMSAK ÇEŞİTLERİ

Kastamonu Sarmısağı: Pembe beyaz kabuklu, acı, kışa da dayanıklı olan sarmısak ihracata elverişlidir. Orta Kuzey Anadolu'da, özellikle Kastamonu'da çok üretilir. iç ve dış piyasada en fazla aranan bir türdür.

Edirne Sarmısağı: Beyaz, bej kabuklu, orta irilikte (25 gr kadar) sıkı başlı bir sarımsaktır. Kuru madde oranı % 37.5 tur. Trakya ve Marmara yöresinde üretimi geniş çapta yapılır.

Balıkesir Sarmısağı: Beyaz, kirli siyah kabuklu, gevşek yapılı, taze tüketime uygun bir türdür. Fazla dayanıklı olmayan bu sarmısak Marmara'nın Güney'inde çok üretilir.

Kara Sarmısak: Taze sarmısak elde etmek üzere yetiştirilen iri dişli bir türdür. Tadı acı olan sarmısak yurdumuzda çok ekilir.

İspanyol Sarımsağı: Avrupa'da çok yetiştirilen makbul bir sarımsaktır. Bizde de tarıma alınma denemeleri yapılmalıdır.

Kaynak: Antalya Tarım İl Müdürlüğü. Çiftinin el kitabı

[Serhan KARAGÖL]

Bu konu hele hiç önemsenmedi (

[malina]

Bazı türlerin kaybolmaması için uğraşılıyor sanırım.

Forumda flora bölümünde iki sarmısak daha buldum

Allium ilgazense (Yabani Ilgaz sarmısağı)

Allium tuncelianum (Tunceli Sarmısağı)

[malina]

Allium tuncelianum

Munzur Dağları'nda yetişen ender bitki türlerinden biri olan Allium tuncelianum (Tunceli sarmısağı), bilim otoritelerine göre kültür sarmısağının atası. Bu dağ sarmısağı, yalnızca Tunceli ili Ovacık ilçesi ve Erzincan sınırında yetişiyor.

Allium tuncelianum, bir çeşit dağ sarmısağı. Bu tür, 1980'li yıllarda keşfedildi. Tunceli sarmısağının tek dişli başları, kabuklarının arasında da küçük dişçikleri var. Kabuk sayısı kültür sarmısağından daha az. Tunceli sarmısağı 1500-2000 metre yükseklikte, drenajlı ve taşlı-çakıllı yerlerde kendiliğinden yetişiyor. Bugüne kadar doğada nasıl çoğaldığı da tespit edilemedi. Daha önce Ankara Üniversitesi Bahçe Bitkileri Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ruhsar Yanmaz bir araştırma yaptı. Ancak elindeki materyal yeterli sayıda olmadığı için araştırma sonuçlanamadı. Bitkiye adını veren Prof. Dr. Mehmet Koyuncu ve Prof. Dr. Neriman Özhatay'ın kimyasal analiz çalışmaları sonucunda, Allium tuncelianum'un bilinen kültür sarmısağıyla benzer özellikler gösterdiği ortaya çıktı.

Tunceli sarmısağının yöreye özgü marka tesciliyle ihracatı da yapılabilen bir bitki haline gelmesi planlanıyor.

Kaynak

[limon]

Orijinal Mesaj Sahibi Serhan KARAGÖL

Bu konu hele hiç önemsenmedi (

Ben evde cücüklenmiş sarımsaklarımı bahçeme ektim 20 kök kadar.
Tohuma bırakmayı düşünüyorum. Belki seneye bir tarla bulup ekerim

[selenn]

Balkonda cam önlerinde yer kalmadı ama elime geçen her taneyi çimlendirmeyi deniyorum. Şimdi de sarımsak deneyeyim. Taneleri toprağa gömmem yeterli olur mu? Bir de ne kadar süre beklemek gerekiyor çimlenmeleri için?

[Serhan KARAGÖL]

Orijinal Mesaj Sahibi selenn

Balkonda cam önlerinde yer kalmadı ama elime geçen her taneyi çimlendirmeyi deniyorum. Şimdi de sarımsak deneyeyim. Taneleri toprağa gömmem yeterli olur mu? Bir de ne kadar süre beklemek gerekiyor çimlenmeleri için?

Toprağın 3-5 cm derinliğine gömmeniz yeterli olacaktır. Ekimi yaparken baştan ayırdığınız dişlerin düz tabanları alta gelmelidir. Çimlenmeleri ise fazla uzun sürmez. 1 hafta kadar bi sürede çimenirler.

[Serhan KARAGÖL]

Orijinal Mesaj Sahibi limon

Ben evde cücüklenmiş sarımsaklarımı bahçeme ektim 20 kök kadar.
Tohuma bırakmayı düşünüyorum. Belki seneye bir tarla bulup ekerim

Sarımsak tohum bağlama kabiliyeti olmayan bir bitkidir. Yani anaç sarımsak bıraksanız bile çiçekleriniz tohuma dönüşmeyecektir. Bu sebeple sarımsak yetiştiriciliğinde sarımsak dişleri kullanılır.

[limon]

Orijinal Mesaj Sahibi Serhan KARAGÖL

Sarımsak tohum bağlama kabiliyeti olmayan bir bitkidir. Yani anaç sarımsak bıraksanız bile çiçekleriniz tohuma dönüşmeyecektir. Bu sebeple sarımsak yetiştiriciliğinde sarımsak dişleri kullanılır.

Hiç bilmiyordum. İnternette gezerken bir sitede bahçenize sarımsak muhakkak ekin yazıyordu. Çok güzel fotoğraflamışlardı. Çiçek açınca çok güzel oluyormuş dekoratif amaçlı bile kullanılıyormuş. Ben de bir heves elimdeki zaten cücüklenmiş sarımsak dişlerini ekmiştim. Kendisinden çok çiçeklerini merak ettiğimden
Bilginize teşekkürler...

[agartha]

Balkondaki saksılardan birinin kenarına sarımsak ekmiştim evde filizlenenlerden. Çıkan filizi sararıp gitti, altına acaip kök yapmış ve hiç yeşilliği olmamasına rağmen yanına bir diş daha çıkarmış. Bir çürüme, ölme de yok. Normal bir durum mu bu?

[agartha]

Orijinal Mesaj Sahibi limon

Hiç bilmiyordum. İnternette gezerken bir sitede bahçenize sarımsak muhakkak ekin yazıyordu. Çok güzel fotoğraflamışlardı. Çiçek açınca çok güzel oluyormuş dekoratif amaçlı bile kullanılıyormuş. Ben de bir heves elimdeki zaten cücüklenmiş sarımsak dişlerini ekmiştim. Kendisinden çok çiçeklerini merak ettiğimden
Bilginize teşekkürler...

Limon, sizin sarımsaklar ne durumda?

[Salinta]

Arkadaşlar kusuruma bakmayın ama benim bildiğim sarımsak bahçe bitkisi, bu sayfada ne işi var?? Yanlış mı biliyorum acaba??

[Selahattin Yılmaz]

SARIMSAK

Kültür sebzeleri arasında yemeklik ve ilaç olarak kullanılan sarımsak çok eski zamanlardan beri bilinen bizde ve diğer Akdeniz memleketlerinde bol miktarda tüketilen bir sebzedir.

ILIK İKLİMİ SEVER

Sarımsak ılımlı iklimden hoşlanır. Sıcaklığın 15-20°C olması yeterlidir. Bilindiği gibi sarımsak tohum bağlamaz.

Resim 1. Edirne sarımsak çeşidinin görünümü.





OPTİMUM 15-20°C İSTER

Bitkinin yeşil aksamı, 15°C üzerindeki sıcaklıkta iyi gelişme gösterir. 25°C den sonraki sıcaklıklar gelişmeyi yavaşlatır. Sarımsak diş halinde iken -10°C kadar düşük sıcaklıklara dayanabilir. Bitki halinde ancak -3, -4°C sıcaklığa karşı kendini korur. Düşük sıcaklıklar uzun süre devam ederse 0°C nin hemen altında donmaya başlarlar.

Sarımsak uzun gün bitkisidir. Diş verimini arttırmak için sıcaklığın biraz yüksek olması, sulamanın az olması ya da hiç yapılmaması, yeteri kadar gübre verilmesi gerekmektedir. Belirtilen sıcaklık için ülkemizin iklimi uygun olup, suyun kontrollü verilmesi ve düzenli gübreleme üreticilerimizi ilgilendirmektedir.

ORGANİK MADDELİ TOPRAK

Fazla ağır, killi ve su tutan topraklarda, başlar güzel oluşamaz. Bitki gelişmesi yavaşlar. Sarımsak yetişmesi sırasında organik gübrelenmeden hoşlanmaz. Ama toprakta organik maddenin bulunmasını ister. Bu yüzden % 5 humus içeren kumlu-tınlı topraklarda iyi yetişir. Toprakta fazla nem bulunmamalıdır. Asitliğin nötr olması gereklidir. Fazla asit ve bazik topraklarda gelişme yavaşlar.

TOPRAK TAHLİLİNE GÖRE GÜBRE

Sarımsak ticaret gübresinden hoşlanan bir sebzedir. Organik gübreler bir önceki ürüne atılırsa daha iyi sonuç alınır. Sarımsağın. azot, potasyum ve fosfora ihtiyacı fazladır.

- Gelişmenin başlangıcında azot isteği fazla olup giderek azalır. Baş bağladıktan sonra özellikle hasata yakın azot miktarı azaltılmalıdır.

- Bu dönemde potasyuma olan ihtiyaç artmıştır. Potasyum ilerde başın depolanma gücünü arttırır. lyi bir ürün için tınlı-kumlu bir toprağa 20 kg/da azot, 25 kg/da potasyum ve 10 kg/da fosforlu gübre atılmalıdır.

GÜBRE YETERSİZ OLURSA!

Besin maddesi oranı düştüğü zaman, dişler küçük ve cılız kalır, bir baştaki diş adeti çoğalır, başlar depolama sırasında çabuk koflaşır, saklama müddeti kısalır.

ÜRETİM SADECE DIŞ İLE YAPILIR

Sarımsak, sadece dişlerle üretilir. Dişler gövde üzerinde veya çiçek sürgünü üzerinde oluşmuştur. Üretimde daha çok gövde üzerinde oluşan ve sarımsağın başını meydana getiren esas dişler kullanılır.

DİŞLER NORMAL İRİLİKTE OLMALI

Üretimde kullanılacak sarımsak dişleri belli bir büyüklükte olmalıdır. Dişler fazla dolgun ve fazla küçük ve zayıf olursa istenen ürün elde edilmez. Fazla büyük dişler çabuk çiçek sapı meydana getirir. Zayıf ve küçük dişler ise, iyi bir bitki oluşturmaz ve verim düşüklüğü meydana getirir.

DİŞLER 18-20°C DE DEPOLANMALI

Bir başta 10-15 adet diş bulunması, arzu edilen bir durumdur. Bu tip sarımsak 20-25 gr büyüklüktedir. Üretimde kullanılacak dişler 18- 20°C sıcaklıkta depolanmış olmalıdır.

TEK VEYA ÇİFT SIRA EKİM

Sarımsak dişleri tek veya çok sıralı ekilir. Tek sıra 20-40 cm sıra arası ve 5-10 cm sıra üzeri mesafelerde, şayet makinalı tarım yapılıyorsa çok sıralı ve 120-150 cm genişlikteki tahtalar üzerine sıra üzeri ve sıra arası mesafeler 10'ar cm olmak üzere 12-15 sıra yapılır.

DEKARA 60-90 KG DİŞ

Çok sıralı ekimde birim sahadan daha fazla ürün elde edilir. 1 dekar yere orta büyüklükte diş kullanıldığı zaman tek sıraya 55-60 kg, çok sıraya 75-90 kg diş hesaplanır. Dişler tek tek dikilir. Sivri kısmı yukarı, yassı kısmı aşağıya gelecek şekilde, diklemesine dikilir. Dikim derinliği 3-4 cm dir. Kuru topraklarda derinlik 5 cm ye kadar indirilebilir.

DİKİM NE ZAMAN?

Sarımsaklar ılımlı iklimlerde Kasım ayından itibaren, soğuk ve toprakta don yapan yerlerde Nisan'dan sonra dikilir.

ANCAK GEREKİRSE SU VERİLİR

Ülkemizde kıraçta yetiştiricilik yapıldığından, sadece yağmur suyundan yararlanılır. Şayet sulama yapılacaksa o zaman, tahtalar 80- 100 cm genişlikte ve her tahtaya 20-40 cm derinlikte bir ark hesaplanır. Su sızdırma olarak verilir. Tek sıra dikim yapıldığında 20-40 cm sıra arasında bitkiler büyüyüp 10-15 cm boy aldığında boğaz doldurma yaparak 10-15 cm derinlikte çizgiler açılır.Su bu çizgilere verilir.

ÇAPA VE YABANCI OT

Kurak yetiştiricilikte 2-3 çapa yeterlidir. Bitkiler toprak yüzünü kapatıncaya kadar, yabancı otlarla mücadele ve birde yağmur yağdıktan sonra kaymak tabakası için çapa yapılır. Sulu şartlarda her sulamadan sonra bir çapa yapılmalıdır. Sarımsakta ilk çapa önemlidir.Genç devrede yabancı ot bulundurulmamalı ve kaymak tabakası oluşturulmamalıdır.

HASAT ZAMANI EKİM ZAMANINA BAĞLIDIR

Başların olgunluğu ekim zamanına bağlı olarak değişir. Normalde en erken olgunlaşma taze yeşil sarımsak için Şubat sonu ve geç ekimde ise Haziran başıdır. Başların olgunlaşması ve hasatı en erken Mayıs sonu, Haziran başı, geç ekimde ise Temmuz sonu ve Ağustos başıdır.

Sarımsak çeşitlerine göre ya toprak içinde 2/3 kısmı kalacak şekilde veya toprak üstünde baş oluşturur. Seyrek dişli başların hasatı oldukça güçtür. Yalnız bu tipler genelde toprak üstünde ba; oluşturur. Sık başlı olanlar daha kolay hasat edilir.

ÇAPA İLE SOKELİM

Toprak içinde baş oluşturanlar elle çekilmemeli, çapa ile çıkartılmalıdır. Hasat öncesi sarımsak sapları aynen soğanda olduğu gibi yatırılır. Böylece dişlerin daha fazla olgunlaşması sağlanır. Saplar iyice kuruyunca güneşli ve kum havada hasat yapılır.

Resim 2.Örgü yapılarak depo veya pazara hazırlanmış sarımsaklar.




İYİ KURUTALIM

Ürün 4-5 gün tarla üstünde bırakılarak iyice kurutulur. Yağışlı bölgelerde ürün kapalı yerlerde serilerek kurutulur.

- lyi bir çeşit ve uygun bakım şartlarında dekardan 700-1200 kg kuru baş sarımsak alınır.


Kaynak

[Selahattin Yılmaz]

SARIMSAK (Allium sativum) YETİŞTİRİCİLİĞİ


1. Ekonomik Önemi, Anavatanı ve Yayılma Alanları

Sarımsak ülkemizin her tarafında yetiştirilen bir sebzedir. Sarımsak çevre şartlarına iyi adapte olabilen yapısından dolayı ülkemizin her tarafında yetiştirilmekle birlikte ideal üretim alanlarının deniz ikliminden kara iklimine geçilen yöreler olduğu kolayca görülür. Kastamonu, Amasya, Tokat illerimizde önemli boyutlarda sarımsak üretimi başarıyla sürdürülmektedir.

Sarımsağın Türkiye'de ne zamandan beri yetiştirildiği yolunda kesin bir kayıt bulunmamaktadır. Ancak Evliya Çelebi Seyahatnamesinde sarımsakla ilgili kayıtlar bulunmaktadır. Türklerin Orta Asya'dan göç etmeden önce sarımsağı kullandıkları da bilinmektedir. Sarımsağın anavatanının Akdeniz ülkeleri, İran ve Afganistan olduğu bir çok araştırıcı tarafından bildirilmiştir. Sarımsağın M.Ö. I. Ve II. Yüzyıllarda Çin'de ilaç olarak kullanıldığı verilen bilgiler arasındadır. Bayraktar, 1970 Firavun mezarlarında sarımsak başlarının bulunduğunu bildirmektedir. Sarımsağın Avrupa'daki 15. Ve 16. Yüzyıllarda başlamıştır. Sarımsağın insan sağlığında oynadığı rolün belirlenmesinden sonra sarımsak kullanımı engelleyen kokusu üzerinde çalışmalar yoğunlaşmış, bunun sonucunda da sarımsak üretim ve tüketimi önemli boyutlarda artmıştır. Bugün ABD'de sarımsak son derece kıymetli bir sebze olup önemli miktarlarda üretilmekte ve tüketilmektedir.

Ülkemizde 1998 yılı istatistiklerine göre üretilen sarımsak miktarı 26.500 ton taze 85.000 ton kuru sarımsak olarak bildirilmiştir. Bazı yıllarda üretimin çok önemsiz bir kısmı ihraç edilmektedir.


2. Morfolojik Özellikleri

2.1. Kök
Sarımsakta kök oluşumu soğan ve pırasada olduğu gibidir. Bitki çok yoğun bir kök oluşumuna sahiptir ve kökleri çok ender hallerde dallanır. Köklerin çok önemli bir bölümü (%75) toprağın 20-25 cm'lik derinliğinde delişir. Azda olsa bitki gelişimine ve toprak yapısına bağlı olarak 50 cm derinliğe kadar giden köklere de rastlanır. Bitki kökleriyle toprağa çok iyi tutunur ve köklerin yayıldığı hacim içindeki besin maddelerinden iyi bir şekilde yararlanır.


2.2. Gövde
Sarımsağın gövdesi soğan ve pırasada olduğu gibi altta yoğun kök kitlesini taşır, rozet şeklindedir. Bu rozet üzerinde sarımsak başını oluşturan dişler dizilmiştir.

2.3. Yaprak
Sarımsak dişi toprağa dikildikten hemen sonra önce kökleri daha sonrada yapraklarını meydana getirir. Yapraklar dışarıdan içeriye doğru meydana gelirler ve bir aks oluştururlar. Çeşide ve yetiştirme şartlarına bağlı olmak üzere yaprak kınlarının meydana getirdiği bu aks 20-60 cm boy alabilir. Sarımsak yaprakları toprakla dar açı yaparlar. Yapraklar boyuna çizgili ve simetrik yapıdadır, orta kısımda belirgin bir omurga yer alır. Yaprak rengi çeşitlere göre değişir. Yaprakların üst kısmı mum tabakası ile kaplıdır.

Gövde üzerinden çıkan yapraklar iç içe sarılmış vaziyette gelişip önce aksı, daha sonrada ayayı meydana getir. Bitki önemli miktarda yaprağın koltuğundaki tomurcuklar gelişip depo halini alır bu tomurcuklardan dişler meydana getirir. Yapraktan geriye kalan kısım incelir, kuru bir zar halini alarak sarımsak dileri arasında kalır. Dıştaki 5-6 yaprağın kınları dişlerden oluşan başı saracak şekilde gelişir ve başı korur.

2.4. Çiçek
Sarımsak bitkisi birinci yıl vegatatif olarak kalır. Çiçeklenme 2. Yılda olur. Ancak 2. Yılda da dikim geç olursa bitki sadece dişlerden oluşan bir baş meydana getirir. Bu durum yıllarca böyle devam eder. Bitkiler çiçek meydana getirmeden dişleri ve başı oluşturmayı sürdürür. Bazı köy çeşitlerimiz çiçek demeti sapı ve çiçek meydana getirmeye yönelimlidir.

Özellikle tek veya iki adet büyük diş meydana getiren köy çeşitlerimizde bu özellik bariz olarak görülür. Bu özelliklere sahip olan ve çiçek demeti sapı ve çiçek meydana getiren çeşitler ikinci yılın ilkbaharında 80-160 cm uzunluğunda çiçek demeti sapı ve bu sapın uç kısmında da soğan ve pırasada olduğu şekilde de çiçekleri meydana getirirler. Çiçekler atılı yapıda olup taslak halinde iken bir zar tarafından sarılmıştır. Çiçekler atılı yapıda olup sarımsak bitkisinde morfolojik olarak çiçek tam olarak meydana gelmekle birlikte, çiçekte mayoz bölünmesi tam olarak gerçekleştiği halde, çekirdek bölünmesi meydana gelmez. Bu sırada çiçekte apomiksis ile patlak mısır tohumu iriliğinde dişler gelişir. Sarımsak bu dişlerle kolayca üretilirler. Nitekim İç Anadolu'da çiftçiler Temmuz ayı içinde hasattan birkaç gün önce buğday tarlalarında buğdaydan daha yüksek boy yaparak, çiçek demetlerinin bulunduğu tepe noktasında dişler oluşturan çiçek demeti saplarını keserek veya sadece dişleri basit bir şekilde ovalayarak toplarlar. Bu dişler ekim ayında yapılan buğday ekimi sırasında tohumun içine karıştırılarak tekrar ekilirler. Dişler toprakta kış boyunca gelişir ve her bitki 1 veya 2 adet oldukça büyük 2-3 cm çapında ve genellikle oval şekilli diş oluştururlar. Ayrıca çiçek demeti sapının uç kısmında dişler meydana getirirler, hasattan önce bu dişler toplanır. Buğday hasadından sonra bu bitkiler parlak beyaz anızları ile tarlada kolayca fark edilirler ve hasattan sonra çapa ile sökülüp yemeklik sarımsak olarak kullanılırlar.

Sarımsak, çiçeklenme esnasında meydana gelen bu biyolojik nedenlerle tohum oluşturmaz.


3. Yetiştirilme İstekleri

3.1. İklim isteği
Sarımsak ülkemizin çok yağış alan Karadeniz kıyı bölgesi dışında hemen her tarafında kolayca yetiştirilir. Çok yağış alan bu kıyı kesiminde de taze sarımsak olarak rahatça yetiştirilmektedir.

Büyük miktarlarda ve ekonomik üretimi ise deniz ikliminden kara iklimine geçiş bölgelerinde başarı ile yapılır. Yetiştirme döneminde optimum gelişmeyi 15-20 °C sıcaklıklarda %60-80 nemli ortamlarda gösterir. Sıcaklık azalması ve artışı durumunda bitki gelişmesi yavaşlar, bitkilerin yapraklarında sararmalar görülür. Bitkinin gelişme döneminde yüksek nem olumlu etki yaptığı halde dişlerin ve başın oluşmasından sonra yüksek nem hastalıklar yönünden olumsuz etki yapar. Hasat döneminde ise yağış istemez.

3.2. Toprak İsteği

Toprak istekleri yönünden seçici değildir. Sarımsak bitki besin maddeleri ve organik maddelerce zengin toprak ister. Hafif karakterli, kaymak bağlamayan alüviyal topraklarda iyi gelişir. Taze organik gübreden kaçınılmalıdır. Toprak pH'sı 6.5-7 arasında olmalıdır. Nötr topraklarda üretim daha başarılı olur.


4. Yetiştirilme Şekli

Sarımsağın üretimi arpacıkla yemeklik soğan üretimine çok benzerlik gösterir. Ancak sarımsak üretiminde kullanılan dişler vegatatif üretim materyalidir. Daha önceden üretim materyali olarak ayrılacak olan dişlerin bulunduğu sarımsak başları genel özelliklerine bakılarak seçilir ve dişlerine ayrılır. Dişler daha sonra iriliklerine göre 2-3 grupta toplanır. Dişlerine ayırma sırasında kabuğu zarar gören dişler ayrılırlar ve üretim materyali olarak kullanılmazlar. Grublandırılan dişler ayrı partiler halinde dikilmelidir. Dişler gruplama yapılmadan dikilecek olursa gelişme olgunlaşma yeknesak olmaz, üretilen başlar irili ufaklı olur. Bu nedenle dikim öncesinde yapılan gruplama işi önem taşır.

4.1. Toprak hazırlığı ve dikim
Toprak isteklerini anlatırken belirtildiği şekilde üretim yapılacak tarlayı seçerken toprağın kaymak bağlamayan bir yapıda olmasına özen gösterilir. Üretim yapılacak tarlanın organik maddelerce zengin olması en az %4-5 civarında humus içermesi başarılı bir sarımsak üretimi için gereklidir. Sarımsak taze organik gübrelemeden hoşlanmaz. Sarımsak üretilecek tarlanın dikiminden en az 3 ay önce yanmış organik gübre ile dekara 3-4 ton gelecek şekilde gübrelemesi ve gübrenin toprağın 25 cm derinliğinde sürümle karıştırılması gerekir.

Sonbaharda organik gübre ile gübrelenerek sürülen toprak kış döneminde fırsat bulunursa tekrar 20-25 cm derinlikte sürülür. Bölgelere göre dikim zamanı gelince (Şubat başından itibaren) toprağa gerekli inorganik gübreler serpme olarak atılır. Başarılı bir yetiştirme için dekara 14-16 kg N, 10 kg P2O5, toprak yapısına bağlı olarak 20-25 kg K2O verilmelidir. Bu gübreler dikim öncesinde yapılan toprak işlemesiyle toprağın 10-12 cm derinliğine karıştırılır. Verilmesi gereken N'un yarısı potasyum nitrat formunda verilmelidir ve bu işlem bitkiler 30-40 cm boy aldıktan sonra yapılmalıdır. Böylece ilkbahar yağışları ile gübrelerin yıkanması önlendiği gibi potasyumun da bitkinin baş bağlamaya geçmesi döneminde verilmesi sağlanmış olur.

Bu şekilde gübrelenen ve 10-12 cm derinlikte işlenen toprak dikime hazır hale gelmiştir. Dikim için daha önce gruplarına ayrılmış bulunan dişler ya kaplama olarak **** 120 cm genişliğinde hazırlanan ve aralarında 30 cm gezinti yolu bırakılan tahtalarla dişlerin uç kısımları toprak üstünde görülecek şekilde, saç ayağı şeklinde elle tek tek dikilirler. Dişlerin ters dikilmemesine özen gösterilmelidir.

Sarımsaklarda dikimde kullanılan diş miktarı, diş iriliğine ve dikim sıklığına bağlı olarak önemli ölçüde değişir. 1m2 alana baş sarımsak üretiminde 80-100, taze sarımsak üretiminde ise 140-160 adet diş dikilir. Bu değerlerle dekara kullanılacak diş miktarı 60-100 kg arasında değişiklik gösterir. Taze sarımsak üretiminde sık dilimle sarımsakların boy yapmaları ve daha çok yeşil kısım oluşturmaları sağlanır. Sık olarak gelişen taze sarımsaklar aynı zamanda gevreklik kazanırlar.

Yabancı otlardan temiz bir tarlada dişler arasındaki dikim mesafesi 10-12 cm olarak verilir. Yabancı ot sorunu olan tarlalarda sıravari dikim yapmak ve sıralar arasında yabancı otla savaşımının kolaylaştırılması için 25-30 cm'lik mesafe vermek, buna karşılık sıra üzerinde ise 6-8 cm ara ile dikim yapmak gerekir.

4.2. Çapalama
Dikiminden sonra dişler hemen kök ve meydana getirerek gelişirler. Bitkiler 15-20 cm boy aldıklarında yabancı önlemek ve bitkilerin daha iyi gelişmesini sağlamak için 3-4 cm derinliği geçmeyecek şekilde yüzeysel bir çapalama yapılır.

Hafifi karakterli ve posa topraklar ile yabancı ot sorunu olmayan tarlalarda çapalamaya da gerek kalmaz. Çapalama oldukça emek isteyen bir iştir. Sarmısakta maliyeti etkileyen en önemli unsur üretim materyali (dişler), dikim ve çapalama işçilikleridir. Bu kalemlerde yapılacak tasarruflar maliyeti önemli ölçüde azaltmaktadır.

4.3. Sulama
Bitki gelişme dönemi yağışların en yoğun olduğu dönem olup, bu nedenle sarımsak genelde sulamaya gerek kalmadan yetiştirilebilir. Sulamanın gerekli olduğu hallerde yağmurlama sulama yapmak en başarılı sonucu verir. Bitkiler 30-40 cm boy aldıklarında ayrılan azotla birlikte gerekli potasyum, potasyum nitrat şeklinde sulamadan önce bitkilerin yapraklarına gelmeyecek şekilde serpme olarak verilerek gübreleme tamamlanır. Bunlardan sonra hasada kadar herhangi bir işlem yapılmaz.

4.4. Tarımsal savaşım
Sarımsak yetiştiriciliğinde, baş oluşturma döneminde etkili olan mantari hastalıklar önemli zararlara yol açarlar. Bu nedenle bu dönemde çok yağış alan bölgelerde yetiştirmeden mutlaka kaçınılmalıdır. Bu özellikteki yerlerde yetiştirme zorunlu ise dikimi ve dolayısıyla da baş oluşumunu geciktirerek korunmalıdır. Zorunlu hallerde fungusitlerle savaşım yapılır.

Sarımsaklarda üretimi sınırlayan en önemli zararlı Kök ur nematodlarıdır. Vegatif olarak üretilen sarımsakta nematodlarla bulaşık olmayan üretim materyali büyük önem taşır. Bu konuda çiftçimizin yeterli ölçüde bilgilendirilmemesi nedeniyle sarımsak üretim alanlarımızın çoğu nematodla bulaşık hale gelmiştir. Sarımsak üretimimizin geleceği açısından nematodla bir defa bulaşan tarlanın nematodlardan temizlenmesi çok zor ve maliyeti çok yüksek olan bir iştir.

5. Olgunluk, Hasat ve Depolama

Sarımsaklarda hasat bitkinin yapraklarının iyice kurumaya başladığı dönemde yapılır. Sarımsaklar hevenkler halinde asılarak depolanacaksa hasatta yaprakların tam olarak kuruması beklenmez, hasat bitkilerde eksenin örmeye imkan verecek şekilde solduğu dönede yapılır. Hasat zamanı bölgeye ve dikim tarihine bağlı olarak büyük değişiklik gösterir. Sahil kuşağında hasat haziran veya temmuz ayı içerisinde yapılabildiği halde diğer bölgelerimizde hasat eylül ayına kadar sürer. Hasat genellikle çapa işe yapılır. Sıravari dikim yapılmış ise hasadı makine ile de yapmak mümkündür. Bu amaçla soğan hasat makinelari kullanılır. Hasat edilen sarımsaklar kurumak üzere birkaç gün süre ile tarlada bırakılır. Sonra yapraklar ovularak uzaklaştırılıp depolanır veya pazarlanır.

Sarımsaklarda depolama basit depolama yapılabildiği gibi iklim kontrollü depolarda da yapılabilir. Basit depolarda muhafaza süresi çok kısalır ve büyük boyutlu ağıtlık kayıpları, buna bağlı olarak da kalite kayıpları oluşur. Sarımsakların 0 °C civarındaki sıcaklıklarda %70-75 nemde 6-8 ay süre ile %5-10 luk kayıpla muhafaza edilmesi mümkündür.

6. Verim

Dekara verim yetiştirme şartlarına, bölgelere ve çeşide bağlı olarak 800-1400 kg arasında değişmektedir. Üretim materyali olarak kullanılan baş ve dişlerin seçimi büyük önem taşır. Mümkün olduğu kadar az sayıda ve daha iri baş meydana getiren düzgün şekilli, çeşidin özelliklerini taşıyan başlar tohumluk materyal olarak alınmalı ve 18-20 °C sıcaklıklarda saklanmalıdır. Depolama sıcaklığı 15°C'nin altına düşerse çiçek sürgünü meydana getirme oranı önemli ölçüde artar.

www.gencziraat.com/Bahce-Bitkileri/Sarimsak-Yetistiriciligi.html

[sinaninci1]

Bu yazıyı görünce çok sevindim. Bu güne kadar sarmısak dikimini hep yanlış yapıyormuşum. Çok güzel bir çalışma teşekkürler.

[nazlı06]

Sarısağın pazarı nasıl?. Nasıl bir kazanç elde edebiliriz?

[limon]

Ayırdığımız dişleri Şubat ayında mı ekmemiz gerekiyor?

[limon]

Dün Eminönü'ne gittim. Şöyle bir dolaştım çiçekçileri. Her zamanki gibi sebze tohumlarına gelince takıldım kaldım. Kendime hakim oldum ve sadece yarım kilo bakla, biraz dereotu tohumu aldım. Bu arada "diş sarımsağı ne zaman ekmeli?" sorusunu oradaki derin bilgileriyle!! ne cevap vereceğeni adım gibi bildiğim satıcıya sordum. Cevap mı?
Beni hiç şaşırtmadı. "Şimdi abıla buuuuu dişşş sarrımsagı ayyıracaksın ne zamman istersen o zamman ek. Olur o! "

Selahattin Bey olur mu o? Ne dersiniz?

[Selahattin Yılmaz]

Eğer aşırı donlar olursa şimdi ekmek sıkıntı olabilir o yüzden diş sarmısaklarınızı şubat sonu mart başı gibi dikin bence.

[berduray]

Biz birer parti olmuşları yedik,ikinci kez diktim.Tabi size göre daha ılıman bir iklimdeyiz.
Bana sorarsanız o toprağı isteyince cücükleyip kendini belli ediyor,soğanı ve sarmısağı hiç bir zaman zamanı şudur,artık dikelim diye dikmedim. Onlar hep cücükleyerek zamanlarının geldiğini bana belli ettiler,yeter ki siz onlara kulak verin.

HOŞÇAKALIN, "AĞAÇLAR'LA" KALIN

[pancfidan]

Sarımsak hem bahçe hem de tarla bitkisidir.Koşullar uygun olduğu sürece çoğu yerde yetiştirilebilir
__________________
walnut tree nursery

[envor]

1999 yılında ticari olarak sarımsak ektim,öylesine büyük zarar etmiştimki o yıl,yıllarca sarımsaklı yoğurt bile kullanmamıştım.
Ama şimdi perlit'te yetiştirmek istiyorum.
Sayın Selahattin bey olurmu sizce?

[Selahattin Yılmaz]

Bunu eğer toprasız kültürde perlitte yetiştirecekseniz sonucu bizede söyleyin bizde öğrenelim

[envor]

Teşekkürler...

[A.Şahin]

Bahçemdeki sarımsaklarım ve baklaların bir kısmı

[Sonja Varol]

Ben ve diger sebze bahcesi olan komsularim, sarmisagi eylül-ekim gibi dikeriz biz. Temmuz- agustos hasat zamanidir.
Burada arkadaslarin, Subat ayi dikim zamani olarak dikkatimi cekti ve acaba biz mi yalnisiz diye arastirdim. Genelde eylül/ekim gibi dikilmesi gerektigini ögrendim. Bilgilerinize...

[kürşad]

Apomiksiz çoğalma mız başlamıştır, bahçeye gidebildikçe resimlerini çekeceğim.
Bu sarmısak google da "elephant garlic" diye arattığınızda çıkar.
Ebatları ona benziyor ama çeşidini bilmiyorum.
Tohum üretirse tohumlarını alacağım bakalım sonuç ne olacak. Daha önce Çanakkale 18 Mart Üniversitesinde %5 oranında çimlenme başarısı yakalamışlar.

[member şip]

Bu sarımsagın cinsi ne acaba.Sogan gibi tek diş olanı var.Diş olanı iri ve yandan küçük tohum gibi diş veriyor.

http://img388.imageshack.us/my.php?i...sc00648be8.jpg
http://img511.imageshack.us/my.php?i...sc00649qe7.jpg
http://img378.imageshack.us/my.php?i...sc00650za4.jpg
http://img378.imageshack.us/my.php?i...sc00651bg4.jpg

[nesecik]

Ben de küçük bir peynir kutusuna sarımsak dişleri ekmiştim yeşil dalları uzamaya başladı.Nasıl yetişir hiç bilgim yok ne yapmalıyım?