Çamlar - Kozalak

Çamlar - Tomurcuk

Yukarıda
Ülkemizde Doğal Olarak Yetişem Çam Türlerinin Ayırt Edici Özellikleri
listelenmiştir.

Kaynak:

Dendroloji (Ağaçbilim) ve Orman Ekolojisi Okulu Ders Notları
Yücel Çağlar

Pinus pinaster (Sahil Çamı) (Pinus maritima Mill.)
 

Pinus pinaster (Sahil Çamı) (Pinus maritima Mill.) "Maritime pine"

30 metreye kadar boylanabilen gençlikte pramidal yapıda, yaşlılarda dağınık tepeli bir çam türüdür.Coğrafi yayılışı Fransa ve Portekizin Atlantik sahillerinden başlar Yunanistana kadar uzanır. Ülkemizin doğal bir türü olmasada ülkemizde yapılan ağaçlandırma çalışmalarında yaygın olarak kullanılmaktadır.

Pinus pinaster (Sahil Çamı) (Pinus maritima Mill.) "Maritime pine"
 

Pinus pinaster (Sahil Çamı) (Pinus maritima Mill.) "Maritime pine"

30 metreye kadar boylanabilen gençlikte pramidal yapıda, yaşlılarda dağınık tepeli bir çam türüdür.Coğrafi yayılışı Fransa ve Portekizin Atlantik sahillerinden başlar Yunanistana kadar uzanır. Ülkemizin doğal bir türü olmasada ülkemizde yapılan ağaçlandırma çalışmalarında yaygın olarak kullanılmaktadır.

Pinus pinaster (Sahil Çamı) (Pinus maritima Mill.) "Maritime pine "2 gövde
 

Pinus pinaster 2 GÖVDE

Kabuk ileriki yaşlarda derin çatlaklı ve kımızı kahverengi renklidir.

Pinus pinaster
 

Pinus pinaster 3 YAPRAK
İğne yapraklar ikili yapıda olup10-20 cm uzunluğunda ve parlak yeşil renklidir. yaprak kenearları ince dişlidir uçları ise batıcıdır. İğne yapraklarının büyüklüğü ile diğer çamlardan kolayca ayrılır.

Çam türlerinin ışık istekleri

Pinus sylvestris- Işık ağacı
Pinus pinea - Işık ağacı
Pinus halepensis- Işık ağacı
Pinus brutia- Işık ağacı
Pinus nigra- Yarı ışık ağacı
Pinus strobus- Yarı ışık ağacı
Pinus pinaster- Işık ağacı
Pinus thunbergii - Yarı ışık ağacı

Pinus brutia;
-Işık ağacı
-Hızlı büyür.
-Su ihtiyacı orta
-Kuraklığa dayanıklı
-Tohumla üretilir.

Pinus nigra;
-Yarı ışık ağacı
-Büyümesi orta
-Su ihtiyacı orta
-Tohumla üretilir.(Tohumlarda çimlenme engeli yoktur)

Pinus pinea;
-Işık ağacı
-Su ihtiyacı az
-Kuraklığa dayanıklı
-Tohumla üretilir

Pinus pinea;
-Işık ağacı
-Su ihtiyacı az
-Kuraklığa dayanıklı
-Tohumla üretilir
- (-10) C dereceye kadar dayanır.

Pinus halepensis;
-Işık ağacı
-Su ihtiyacı az
-Kuraklığa dayanıklı
-Tohumla üretilir
- (-10) C dereceye kadar dayanır.
- Hızlı büyür

Pinus sylvestris;
-Işık ağacı
-Düzenli bir şekilde su ister
-(-40) C dereceye kadar dayanır.
-Tohumla üretilir

Pinus sylvestris L. : Sarıçam, İskoç Çamı
 

Genel görünüm:

Yetişme ortamlarına göre 20-40 metre boylarında narin gövdeli, sivri tepeli ve ince dallı, ya da dolgun ve düzgün gövdeli, yayvan tepeli ve kalın dallı herdem yeşil bir ağaçtır. Aslında bu son özellikler ağacın yaşlılığı ile oluşur. Bazen de fakir topraklarda ve kayalıklarda, arktik bölgelerde çalı halinde, bodur biçimde bulunmaktadır.

Kaynak: Tohumlu Bitkiler (Açık Tohumlular), Üçüncü Baskı, KTÜ, Orman Fakültesi, Genel Yayın No: 122, Fakülte yayın No: 15 I. Cilt

Kabuk:

Önemli bir anahtar özellik kabuktur. Kabuk genç bireylerde ve yaşlı ağaçların üst kesimlerinde tilki sarısı, kirli sarımsı kırmızı ya da kırmızımsı kahverengi bir renktedir.

Kaynak: Tohumlu Bitkiler (Açık Tohumlular), Üçüncü Baskı, KTÜ, Orman Fakültesi, Genel Yayın No: 122, Fakülte yayın No: 15 I. Cilt

Kabuk:

Gövdenin altlarında ve yaşlı ağaçlarda önceleri sarı olan renk koyulaşmakta ve gri kahverengi, kalın ve çatlaklı bir biçim almaktadır.

Kaynak: Tohumlu Bitkiler (Açık Tohumlular), Üçüncü Baskı, KTÜ, Orman Fakültesi, Genel Yayın No: 122, Fakülte yayın No: 15 I. Cilt

Sürgünler:

Genç sürgünler önceleri yeşilimsi sarı, sonraları grimsi sarıdır ve tüysüzdür.

Kaynak: Tohumlu Bitkiler (Açık Tohumlular), Üçüncü Baskı, KTÜ, Orman Fakültesi, Genel Yayın No: 122, Fakülte yayın No: 15 I. Cilt

Tomurcuk:

Tomurcuklar uzun yumurta biçiminde, 6-12 mm. uzunluğunda, kırmızı kahverengi ve az çok sivri veya küt uçlu, genellikle reçinesizdir. Ancak kurak yetişme yerlerinde tomurcuğun korunması amacıyla reçine ile örtülüdür.

Kaynak: Tohumlu Bitkiler (Açık Tohumlular), Üçüncü Baskı, KTÜ, Orman Fakültesi, Genel Yayın No: 122, Fakülte yayın No: 15 I. Cilt

İğne yaprak:

İğne yaprakların boyları yetişme yerlerine göre 3-8 cm.’dir. Kısa sürgünlerde ikişer adet, sert, mavimsi yeşil renkte, uçları sivri batıcı ve kenarları ince dişlidir. Ortalarından dikkati çekecek şekilde kıvrıktır. Reçine kanalları marjinaldir.

Kaynak: Tohumlu Bitkiler (Açık Tohumlular), Üçüncü Baskı, KTÜ, Orman Fakültesi, Genel Yayın No: 122, Fakülte yayın No: 15 I. Cilt

Kozalak:

Erkek çiçekler son senenin uzun sürgünlerinin diplerinde yer almakta, kükürt sarısı rengindedir. Polenlerini mayısta döker. Dişi çiçeklerde erkek çiçeklerle aynı zamanda belirir ve sürgünlerin uçlarına doğru çevrel olarak dizilmiş yan tomurcuklardan oluşmaktadır. Teker teker bulunabildiği gibi, bazen de 2-3 adeti bir arada bulunurlar.

Çiçek evresinde pembe, sonra yeşilimsi, olgun evrede ise mat koyu sarı olan kozalaklar saplıdır, aşağıya sarkarlar. Kozalaklar 3-6 cm. uzunluğunda, dip tarafı çarpık, rengi ise boz mat ya da koyu sarıdır. Fazla ışık gören taraftaki apofizler daha çıkıktır. Göbek orta durumlu, küçük ve parlak açık kahverengidir. Pinus nigra’da olduğu gibi göbek üzerinde belirgin batıcı sivri bir diken yoktur. Ancak, pek belirgin olmayan kalıntı halinde bir iz bulunur. Tohum küçük 3-4 mm., kanat kendisinden 3-4 kez daha uzundur. Fideciğinin tam kenarlı, ömrü bir yıl olan 5-6 adet çenek yaprağı bulunur. Primer yapraklar dişlidir. Normal olarak üçüncü yıldan başlayarak oluşan ikili iğne yapraklar kısa sürgünler üzerinde bulunurlar.

Kaynak: Tohumlu Bitkiler (Açık Tohumlular), Üçüncü Baskı, KTÜ, Orman Fakültesi, Genel Yayın No: 122, Fakülte yayın No: 15 I. Cilt

Olgunlaşmış ve tohumunu etrafa saçmış bir kozalak.


Not: Sarıçamla ilgili eklediğim bu fotoğrafları Trabzon-Gümüşhane il sınırı, Zigana Dağı (Kayak Tesisleri'ne yakın bir mevkii)'nda bizzat kendim çektim.

Odunlarının kullanım alanları çok çeşitli olup, değerli odunları vardır. Diri odun kısmı dar, sarımsı soluk kahverengi, öz odunu ise geniş ve belirgin kırmızıdır. Özellikle özışınlarında çok sayıda reçine kanalları vardır. Özışınlarında bulunan enine traheidlerin çeperleri dişli denecek oranda kalınlaşmıştır. Odunlarının kreozot ve benzeri koruyucu kimyasal maddelerle işleme tabi tutarak, açık alanlarda da kullanım olanakları arttırılmaktadır. Ticaret dünyasında kırmızı odun olarak bilinen odunlarından başta telgraf ve telefon direkleri, demiryolu traversleri olmak üzere, inşaat alanında, döşemecilik, çatı ve döşeme kirişi, lambri, mobilyacılıkta, marangoz ve doğramacılıkta, kağıtçılıkta ve plastik ve selofan yapımında kullanılır. Odunu genel olarak yumuşak kullanım alanları için çok uygun olup budaksız ve iyi kalite özelliklerine sahiptir

Genellikle sağlam ve kuvvetli kazık kökleri vardır. Bu nedenle fırtınalara karşı çok dayanıklıdır. Donlardan etkilenmezler. Ancak, böcek ve mantar zararlıları çoktur. Böceklerden hortumlu böcekler, kabuk böcekleri Lasiocampa pini, Bupalus piniarius gibi. Mantarlardan ise Fomes pini öz odununda, Armillaria mellea köklerinde, Lophodermium pinastri iğne yapraklarında önemli ve öldürücü zararlara neden olurlar.

Sarıçam hafif kumlu toprakların ağacıdır. Mineral madde ve nem istemleri yüksek değildir. Kurak, fakir ve kayalık yerlerde bile yetişebilmektedir. Ancak, yumuşak ve kumlu, derin toprakları çok sever. Işık gereksinimi yüksektir. Arktik bölgelerde bodur ve çalı halini almaktadır.

Kaynak: Tohumlu Bitkiler (Açık Tohumlular), Üçüncü Baskı, KTÜ, Orman Fakültesi, Genel Yayın No: 122, Fakülte yayın No: 15 I. Cilt

Yayılış:

Sarıçam, geniş coğrafi yayılış gösteren çam taksonlarının başında gelir. İskoçya’dan başlayarak tüm Avrupa, Alpler, Pirene, Voj, Karpatlar ile Balkanlar, İskandinavya, Türkiye ve Asya’da çok geniş alanlarda yayılarak Sibirya’ya değin uzanır. Bu kesimlerde yukarı orman sınırına ulaştığı gibi, kuzeyde 70. enlemde de son orman sınırını oluşturur.

Kaynak: Tohumlu Bitkiler (Açık Tohumlular), Üçüncü Baskı, KTÜ, Orman Fakültesi, Genel Yayın No: 122, Fakülte yayın No: 15 I. Cilt

Yatay ve dikey yöndeki bu geniş yayılışına koşut olarak çok çeşitli ırklara ayrılmıştır. Bunların en önemlileri Güneybatı Almanya’da alçak yerlerde yetişen geniş tepeli, kalın dallı ve eğri gövdeli P. sylvestris cv. Superhanana Schott., orta dağlık yerlerin ağacı olan düzgün gövdeli, sivri tepeli P. s. cv. Hercynica Münch., İskandinavya’nın güneyinde Baltık sahilleri ile Litvanya’da yetişen gençlikte çok iyi bir gelişim gösteren kırmızı kabuklu, uzun ve dolgun gövdeli, ince, seyrek dallı P. s. cv. Rigensis Desf. (Riga Çamları, ticaret aleminde en iyi tutulan Sarıçam’lar), İskandinavya’nın kuzeyinde yetişen uzun ve düzgün gövdeli, ladin gibi sivri tepeli, yavaş büyüyen P. s. cv. Laponica Fries., dar piramidal tepeli P. s. cv. Scotica Beiss. gibi coğrafi ırkları bulunmaktadır.

Sarıçam Türkiye’de son envanter çalışmalarına göre saf ve karışık olarak 738.192 hektarlık bir alanda yayılır. Kuzeydoğu Anadolu’da Ardahan, Oltu, Posof ve Sarıkamış yörelerinde çoğunlukla saf, Yalnızçam Dağları’nda saf ya da Doğu Ladini ve Doğu Karadeniz Göknarı ile karışık olarak geniş ormanlar oluşturmaktadır. Batı Anadolu’da kesintili olarak Bursa, Eskişehir, Kütahya yörelerine değin gelir. Orta Anadolu’da ise Akdağmadeni yakınında büyük, Kayseri-Kahramanmaraş arasında Pınarbaşı, Göksun yörelerinde yedi küçük adacık halinde bulunur. Burada yalnız Türkiye’de değil, dünyadaki yayılışının en güney noktalarından birisine ulaşmış olmaktadır (Kayacık, 1980).

Türkiye’de en değerli odun ürünü veren Sarıçam’lar Sinop Ayancık yöreleri, Vezirköprü Kunduz ormanları ile Boyabat Göktepe Deresökü ormanları, Eskişehir Çatacık ormanlarındaki uzun ve düzgün gövdeli, sivri tepeli Sarıçam’lardır. Bunlardan başka Oltu, Göle, Sarıkamış’ta, Dumanlı, Köse Dağları’nda yetişen Sarıçam’lar gayet güzel ve iyi kalitede ormanlar oluşturmaktadır. Buralardaki Sarıçam’lar çoğu kez saf olarak yayıldığı gibi bazen de Doğu Kayını, Doğu Ladini, Toros Karaçamı, göknar, meşe ve benzer ağaç cinsleri ile karışık ormanlar kurar. Ancak ne yazık ki Sarıçam ormanları son yıllarda büyük tahrip gören ağaç türlerimizin başında gelmekte, yakın geçmişte 1 000 000 hektar olan yayılış alanı 700 000 hektara kadar gerilemiştir.

Kaynak: Tohumlu Bitkiler (Açık Tohumlular), Üçüncü Baskı, KTÜ, Orman Fakültesi, Genel Yayın No: 122, Fakülte yayın No: 15 I. Cilt

Ödevini son güne bırakmış öğrenci tavrı seziyorum, doğru mu? :)

Çok genel bir soru sormuşsunuz. Ben de genel bir cevap vermek zorundayım bu durumda.

Çamların hemen hepsi güçlü bir kök sistemine sahiptir. Kökler toprağın derinliklerine kadar iner. Bu sayede yaz kuraklıklarına dayanıklıdırlar.

Miktarı diyesorduğunuz şeyden de ben çam türlerinin sayısını anladım.
Eğer kastettiğiniz buysa Türkiye'de doğal olarak yetişen 5 Çam türü vardır. Bunlar: Sarıçam, Karaçam, Kızılçam, Fıstıkçamı ve Halep Çamı.

çok güzel bilgiler var burada,emeği geçen herkese teşekkürler