ANASON (Pimpinella anisum L.)

[the_mc]

Alem: Plantae
Bölüm: Magnoliophyta
Sınıf: Magnoliopsida
Takım: Apiales
Familya: Apiaceae
Cins: Pimpinella
Tür: P. anisum
Binominal adı: Pimpinella anisum

Anason (Pimpinella anisum), maydanozgiller familyasından 50-60 cm uzunluğunda bir yıllık otsu bitki türü. Anavatanı Doğu Akdeniz'dir.


Botanik Özellikleri :
Gövde dik, silindir biçiminde, içi boş, çok dallı, tüylü ve üstü çizgilidir. Alt yaprakları uzun saplı, oval veya kalp biçimindedir. Çiçekler bileşik şemsiyelerde toplanmışlardır. Meyveleri armut şeklinde küçük, üzeri tüylü, yeşilimsi sarı renklidir.

Anason 30-50 (70) cm yükselebilen tek yıllık otsu bir bitkidir.Kök ince, oldukça kısa iğ şeklindedir. Sap yuvarlağımsı olup, az veya çok tüylüdür.Yapraklar bitkide bulundukları yere göre şekiller gösterirler. Alt yapraklar uzun saplıdır. şekilleri yuvarlağımsı kalp veya böbrek şeklindedir. Kenarları az veya çok derin dişlidir. Orta yapraklar az veya çok belirgin üç parçalı durumda olup temele doğru daralırlar. Üst yapraklar sapsız olup, genellikle dar mızrak şeklinde üç parçalıdır. Bu yapraklar bir yerde dallanma şekline dönüşmüş görünümdedir. Yapraklar halımsı tüylüdürler. Bitki toprak üstünün son üçte birinde dallanmakta ve bu dalların ucunda şemsiye tipinde seyrek tipli çiçek kümeleri bulunmaktadır. Bir çiçek kümesi 8-15 adet ışınımsı dalcıktan oluşmaktadır.

Çiçeklerin muhafaza yaprakları ya yoktur veya tek yapraklıdır. Küçük muhafaza yapraklar ise iplik şeklindedir. Taç yaprakları ise 5 adet olup, beyaz renklidir. Yumurtalık iki tepeciklidir. İkişer torbalı 5 adet etaminleri vardır, yumurtalık iki gözlü dür.

Meyve sık veya kısa tüylü olup, yanlardan hafif basık armut şeklinde iki parçadan oluşur.

Tüketim
Kullanılan Bitki Kısmı : Fructus Anisi

İçerdiği Etken Madde : Anason meyvesi uçucu yağ içermektedir. Bunun oranı % 1.5-3 arasında değişmektedir. En düşük uçucu yağ oranının % 2 olması istenir. Uçucu yağın en önemli maddesi Trans-anethol'dur. Bu uçucu yağın % 80-90'ını oluşturur. Anasonun kendine özgü kokusu ve tatlımsı tadı bu maddeden ileri gelmektedir. Anasona kokusunu veren ancak tadı tatlımsı olmayan diğer bir madde de Menthlychavicol-ısoanethol'dur.

Kullanımı : Anason midevi, karminatif, iştah açıcı ve koku verici etkilere sahiptir. Karminatif etkisi mide ve bağırsaklarda fermantasyona engel olmasından ileri gelmektedir. Ayrıca anason bazı içkilerin hazırlanmasında da kullanılmaktadır.

Bitkini kullanılan kısmı; tohumları yani meyveleri ve yapraklarıdır. Bitkinin meyveleri, 2 mm genişliğinde, 6 mm uzunluğunda, armut şeklinde olup, nişasta, müsilaj ve uçucu yağ barındırır. Uçucu yağ miktarı, bitkinin cinsine ve yetiştiği yerin şartlarına göre değişkenlik gösterir. Uçucu yağın % 80-90’ı anetholdur. Bu maddeden dolayı bitkinin hoş bir kokusu vardır. Anason yağı, meyvelerinin su buharı damıtımı ile elde edilen, renksiz, kendine has kokusu olan bir yağdır. Cilt bakımı ve temizliğinde kullanılır. Ayrıca, kalın bağırsaktaki yaralara da faydalıdır. Yaygın olarak bilinen anason çayı ise, kuru meyvelerin toz haline getirilerek suyla kaynatılmasıyla yapılır. Anason, Türkiye’de Rakı, Yunanistan’da Ouzo, Fransa’da Pernod gibi alkollü içeceklerde çeşni olarak kullanılır. Ayrıca tatlılara baharat olarak eklenir ve kedi köpek mamalarında tat vermek için kullanılır.

Bugün anason dünyanın çeşitli bölgelerine yayılmış olup, sıcak iklimlerdeki yaygınlığı daha fazladır ve sıcak, orta nemlikte iklimlerden hoşlanır. Anavatanı Doğu Akdeniz’dir. Kireç ve besin maddelerince zengin, hafif veya orta ağırlıktaki toprakları sever. Kültür anasonunun vatanının Anadolu olduğu tahmin edilmektedir. Ege, Marmara ve Güney Doğu Anadolu Bölgeleri anason yetiştiriciliği açısından uygun yerlerdir.

[the_mc]

Kültürü

ANASON YETİŞTİRİCİLİĞİ İKLİM ve TOPRAK İSTEKLERİ :

Anason sıcak, orta nemlilikte iklimden hoşlanır. Özellikle Ege, Marmara ve Güney Anadolu bölgeleri iklim yönünden uygun yörelerdir. Çimlenme ve başlangıçtaki gelişme devresinde rutubetli havalardan hoşlanmasına karşın, özellikle çiçeklenme döneminde serin ve nemli havalar bitkilerin hastalıklara yakalanmasına neden olmaktadır.

Anason özellikle kireç ve besin maddelerince zengin hafif veya orta ağırlıktaki topraklardan hoşlanır. Soğuk, ağır ve nemli topraklar anason tarımına uygun de ğildir.



Tohumluk :

Anasonda 1000 dane ağırlığı meyve parçalara ayrılmış durumda kü çük meyvelilerde 1-1.5 gr, büyük meyvelerde 2.5-3 gr'dır. Çimlenme kabiliyeti nin % 70'den az olmaması gerekir.

Çimlenme denemesi oda sıcaklığında 21 gün sonra tamamlanır. Çimlenme kabiliyeti kısa sürede azalır. Bu nedenle yeni tohum kullanılması öngörülmektedir. Piyasada kökene göre büyüklükleri oldukça farklı anasonlar bulunmaktadır. Bunların gelişim hızları da oldukça değişiktir. Büyük meyveli tip (İspanyol tipi) daha verimlidir. Ayrıca özellikle endüstride çay karışımlarında daha çok aranır. Küçük meyveli tipler ise uçucu yağ bakımından daha zengindir.



Yetiştirme Tekniği :
Anason gübrelenmiş çapa bitkilerinden veya tahıllarından sonra gelir. İlk çıkışı çok yavaş geliştiğinden yabani otlara karşı oldukça hassastır. Bu nedenle anasonda sıra arası

mesafesinin dar tutulması önerilmektedir.

Anason ekimi ılıman iklimlerde ilkbaharda Mart ve Nisan aylarında yapılmaktadır. Halbuki subtropik bilgelerde kış aylarında ekimi mümkündür. Verim ekim zamanına göre büyük varyasyon göstermektedir. Ege bölgesinde elde edilen verilere göre en uygun zaman Şubat başıdır.

Anasonda ekim serpme ve sıraya olarak yapılmaktadır. Serpme yöntemi, en fazla Antalya-Denizli-Burdur ve İzmir yörelerinde yapılmaktadır. Bu gibi yerlerde yabani otlarla elle devamlı mücadele etme zorunluğu vardır. Şayet yabani ot fazlalaşır ise verim düşmesi yanında özellikle kötü etki yapmaktadır. Sıraya yapı lan ekimde, sıra arası en az 25 cm olmalıdır. Ekim normal tahıl mibzeri ile yapılabilir. Dekara ortalama 2-2.5 kg tohum atılır. Tohumun fazla derine düşmemesi gerekir. Bu nedenle toprak hazırlığı yapıldıktan sonra ekimden önce bir merdane geçirilmeli, böylece tohumun toprakla teması iyi bir şekilde sağlanmalıdır. Ekim derinliği 1-3 cm arasında değişmelidir. İklim koşullarına bağlı olarak ekimden 2-3 hafta sonra çimlenme olmaktadır. Anasonda iyi bir gelişme için yeterli suyun toprakta bulunması gerekir.

Anasonda bakım önemli bir yer tutmaktadır. Yabancı ot en önemli sorundur. Mücadelede mekanik yöntem uygulanmakta, özellikte sıraya ekimi yapılanlarda vegetasyon döneminde 2-3 defa çapa yapılması gerekmektedir. Ayrıca kimyasal yöntemden de yararlanılmaktadır.

Gübreleme anasonda önemlidir. Özellikle azotlu gübre miktarı verim ve kalite yönünden çok önemlidir. Yüksek dozdaki azot bitkinin vegetatif aksamının fazla artmasına neden olmaktadır. Ayrıca yüksek dozdaki azotlu gübre uçucu yağ oranını da belirli ölçüde düşürmektedir. Ancak belirli miktardaki azotlu gübre uçucu yağ oranını düşürmeden verimi arttırmaktadır.

Anasonda hasat ana çiçek topluluğundaki meyvelerin kahverengileşmeye başladığı devrede yapılmaktadır. Meyveler olgunlukta kolayca döküldüğünden şayet hasata geç kalınacak olursa verim kaybı meydana gelir. Bu nedenle tam olgunlaşmadan hasat gereklidir. Hasat ya yolunmak **** biçilmek suretiyle yapılmakta, yolunan veya biçilen bitkilerin demetler yapılarak tarlada veya harman yerinde kurutulması gerekmektedir.

Ege bölgesinde anason hasadı Temmuz başında yapılmakta ancak bu tarih sıcak bölgelere doğru daha erken zamana, ılıman iklimlerde daha geç devreye kaymaktadır. Kurutulan bitkilerin harmanı genellikle dövenlerle yapılmaktadır. Özellikle biçimden sonra demetler kurtulur. Demetler yağmura maruz kalmamalıdır. Aksi takdirde meyvelerin rengi koyulaşır. Böylece kalite düşer.

Kurutma suni koşullarda da yapılabilir. Ancak bu takdirde kurutma sıcaklığının 35-40 oC'nin üstüne çıkmaması gerekmektedir.



Verim : Anasonda verim bölge ekolojik koşullarına, yetiştirme tekniğine ve kullanılan çeşide göre büyük değişiklik göstermektedir. Bornova koşullarında İspanya, Çeşme ve Isparta kökenli anasonların Kasım, Şubat ve Mart aylarındaki ekimlerinde en yüksek verim Şubat ekiminden elde edilmiş bulunmaktadır.