Kaybolan Elma Çeşitleri
 

Bu konuyu açmamdaki amaç bildiğimiz veya bilmediğimiz küçüklüğümüzde gördüğümüz meyveleri hatırlamak, bulunanları da çoğaltmaya yardımcı olmak. Aşağıda facebookta gördüğüm bir sayfanın linkini ve bahsedilen meyve ile ilgili bilgileri veriyorum.
http://tr-tr.facebook.com/note.php?n...28212197206665

"MEYVE BAHÇELERİ

Eskiden İstanbul`un muhtelif yerlerinde meyva bağları bulunuyordu. Üsküdar`da,Kadıköy`ünde,Boğaz`ın bazı semtlerindeki bağlara hükümdarlarda gider buralarda vakit geçirirlerdi.
19. asırda İstanbul`da mevcut meyva meraklıları arasında Hekimbaşı Salih Efendi ile,Abdülmecid`in Validesi Bezmialem sultan da bulunuyordu.
Valide sultan bu merakı Salih Efendi`den edinmiş ve 1848 yılında Hekimbaşı vasıtasile memleketten getirttiği fidanlarla 573 cins meyveli bir bağ tesis etmişti.
Bu bağda yetiştirilmiş olan meyvalardan mühim bir kısmı bugün unutulmuş ve İstanbul`da artık cinsleride tükenmiştir. Bu meşhur bağda 206 armut,98 elma,25 ayva,43 şeftali,13 vişne,31 kiraz,21 kayısı,9 nar,11 incir ve dut,15 muşmula,59 üzüm,31 portakal cinsi bulunuyordu.
206 cins olarak yetiştirilmiş armutların bugün bize yabancı gelen isimleri vardı.(patlıcan armudu,bıldırcın armudu,türbe armudu,hümayun armudu,Preveze armudu,yazma armudu,cücük armudu,kabartmalı armudu,tıntın armudu,mum armudu,yusfi armudu,Belgrat armudu,pazar armudu,kraliçe armudu,tahiri armudu,gül fındık efendi armudu,bey armudu,manolaki armudu,kız limonu armudu... bu 206 ayrı isimli armuttan bazılarını evsafı anlatılmaktadır.(yerebasmaz armudu,saksıda yetişir,büyük bir tarafı al bir gül diğer tarafı mordur. Varna armudu, beheri 300 dirhem ağırlığındadır,elma kokuludur,uzun boylu tatlı armut,beheri yarım okka gelir,suludur. kavsara armudu yeşil kopardıktan sonra açık sarı olur,küçük,sulu,kumsuz;5-6 ay kadar durur,kokusu güzeldir. Kolma baca armudu beheri 100 dirhem ağırlığında mayısta olur sarı yuvarlaktır)
Valide sultan bağındaki 98 elma çeşitleri arasında (vişne elması,kavun elması,al şerbetçi elması,tavşanbaşı elması,şahrum elması,ekmek elması,kabak elması,civan elması,şeker elması,şarab elması,yağlı kızıl elması,....) gibi isimlileri vardır.
Eriklere gelince,(vardar eriği,mor patlıcan eriği,siyah Arnavut eriği,damaskina eriği,aynülbakar eriği,hekim eriği,bal eriği,pazar eriği,şeyhülazim eriği,al parmak eriği,ferman eriği,yumurta eriği,çatal eriği,şilte tabir olunur gayet tatlı,mor renkte,erik,aynaroz eriği) gibi cinsleri bulunmaktadır.
43 şeftali cinside dışarıdan getirilmişti.(sarı papa denir ala cinsten şeftali,beylerbeyi sarayından,büyük kıtalı az sulu yarma şeftali,paristen yeşil renkte türbe şeftalisi,Bursa`dan,büyük kıtada al renkte,mayhoşça şeftali,Tarabya kasrından,tüysüz,mayhoş papa şeftalisi,İranlı Raşid Ağa`dan bostani şeftali,Hekimbaşıdan şamdan,rengi gayet beyaz kış şeftalisi Halepten,Fransız şeftalisi,Beyoğlu`ndan Frenk bahçesinden lal renginde bir gül kokusu güzel misket elması büyüklüğünde şeftali,Bursa`dan ve Beylerbeyi Sarayından herbiri birer okkalık sulu şeftali Yenişehirden lezzetli Frenk şeftalisi derler. Cebellübnan şeftalisi Beyrut`tan alrenk iri taneli ufak çekirdekli ve sulu şeftali Varnadan...)
Bağdaki vişnelerde (çiçek vişnesi,süpürge vişnesi,ağustos vişnesi,kadı vişnesi,cafer vişnesi,morina vişnesi) gibi isimler alıyordu. Morina vişnesi nemçeden gelmiş,çırağan sarayı bahçesine ekilmiş ve oradanda valide sultanın meyva bağına aldırtılmıştı.
Valide sultan,31 çeşit kirazların çoğunu istinyede İbrahim bey yalısının bahçesinden getirtmişti. Bu yalıdan gelen kirazlar arasında (virani kiraz,dalbastı kiraz,tatlıoğlu kirazı) gibi isim alanları vardı.
Eskiden evlerimizi makbul meyvalrından birinide narlar teşkil ediyordu. Valide sultanın bağında 9 cins nar arasında (çiçek narı,kayısı kokulu nar,kadı narı,nifan tabir olunur nar,derviş nadi narı,şerbet narı,şurup narı) gibi isimlendirilirdi.
Muşmulaların da nevi vardı yumurta iriliğinde muşmula bahçıvan İzzet ağadan,aşısı frenkistandan gelmiştir. Çengelköyünden gelme ceviz büyüklüğünde nar,girebol tabir olunur,frenk üzümü gibi toplu,salkımlı olur,manzara ve çeşnisi gayet hoş muşmula, kıtası büyük yassı şekilde muşmula tokattan,hamdi paşa yalısından,kiraz renginde,20 tanesi bir yerde salkım salkım,kokusu güzel taneleri iri yarma muşmula,şamdan elma iriliğinde muşmula,donmaz bilakis çiçek açar rengi sarı olur.
Üzümlere gelince bununda 50 çeşidi vardı. Bunlardan bazıları (karadünya,bulgaristandan getirilmişti,yerli karaüzüm Boğaziçinden,kabuğu ince çekirdeği az karaüzüm,İzmir siyahı derler Ödemiş ve aydından taneleri iri,rengi sarı çekirdeksiz üzüm altı türlüdür. Edirne`den,İzmir`den kabak üzümü Tokattan,Merdivenköyünden siyah ve beyaz her salkımda karışık tatlı üzüm. Bağ üzümleri 7 türlüdür. Adanadan,Ankaradan,Konyadan,İzmirden lal renginde asma üzümü Tarabyadan,parmak üzümü Beyoğlundan,Erzurumdan siyah hanım parmağı,Topkapı sarayından,yediveren üzüm Çırağan sarayından,ceviz iriliğinde beyaz kabak üzümü Çeşmeden,Erenköy siyahı tabir olunan üzüm Erenköyden,Yeniköyden şam üzümü lezzeti hafif,tilki kuyruğu denilen tatlı üzüm)
Bağın serlerinde limonlarında envaı yetiştiriliyordu.(iri ve kabuğunun üzeri dilimli Bektaşi limonu yediveren limonu,çekirdeksiz limon,bardak limonu,iri ve sert az çekirdekli suyu az erkek limonu,Rodos limonu,armut limonu,biri diğerinin içinde hasıl olur sulu limon,birbirine yapışık çekirdeksiz limon,turunç limonu...)
Valide Sultanın bağında 11 türlüde portakal bulunuyordu. (Hindistan portakalı,büyük kıtalı portakal,dışı turunç resminde kızıl renkte ekşi portakal,Bağdat portakalı,kokusu pek latif sulu ve tatlı çekirdeksiz portakal,kan portakalı,mersin portakalı...)
Bağın incirleride nadide cinsten bulunuyordu. (patlıcan inciri,löp inciri,çiçek inciri,yaban inciri,beyaz incir,kavak taklidi tatlı ve ufak,lezzetli incir,en ala cinsten Sultan Selim iniciri,Tarabyadan beheri yarım okka gelir,siyah,tatlı incir,herbiri 100 dirhem ağırlığında lezzetli incir,yarısı siyah yarısı beyaz sakız inciri...)
Bağın her mevsiminde çeşitli meyvaları pek itinalı bir şekilde yetiştirilmiş bulunuyor ve valide bağı devrinin en meşhur meyva bağları arasında bulunuyordu."

Bu bahsedilen bahçe Validebağ korusu Öğretmen evinin olduğu koru sanırım. Hala bir çok armut ağacı yoldan geçerken dikkat çekiyor. Ancak bakımsızlıktan orman olmuş halde.

Kaybolan meyve çeşitleri ile ilgili elmalara ilişkin bilgisi olanlar buraya paylaşım yaparlarsa ve ilerde fidan paylaşımı yapılırsa sanırım çok şey başarılmış olacaktır. Ben elmanın yanında armut, kiraz, dut ve üzüm gibi Boluda yetişen diğer meyveleri de paylaşmak istiyordum. ANcak hepsi bir arada çok fazla yer kaplayacağı için ayrı ayrı konu açmak daha uygun olacaktır. Yardımlarınızı bekliyorum.
Çocukluğumda bildiğim ve şu an kaybolan bizim ve komşuların bahçelerinde yetişen yaklaşık 7 veya 8 çeşit elma bulunmaktaydı. Bunlar erkenci ve geççi, tatlı ve ekşi türlerdi. Bunlardan ferik elmasını geçen yıl pazarda Kocaelide görünce ne kadar sevindiğimi anlatamam. Çekirdeklerini diktim ve bir tanesi çimlendi. İnşallah aynı özellikleri gösterir.
İlk mesajda belirtilen elmalardan kavun elması ise Dedemin Bolu Çepni köyündeki bahçesindeki bir tane ağaç şeklinde bulunuyor. Annemin dediğine göre. Aşılama sonucu kendi bahçemize getirdik. Bu elmanın kokusu kavuna benziyormuş. Kışlık ve biraz küçük bir meyve. İnşallah bu yaz fotoğraflayıp buraya yüklemeye çalışacağım.

Sayın feyzon benim özel merakımdan biride nesli kabolmaya yüz tutmuş meyve ceşitlerini arazimde tekrar coğaltmaktır.Bir miktar meyve ağacını bu şekilde bahcemde coğaltmaya başladım .Özellikle elma,armut,dut. gibi bir kaç nesli tükenmiye yüz tutmuş ceşitlerden çoğaltmayı başardım.Mesala mor armut aynı patlıcan moru şeklinde ağacını yaşlı artık kurumuş vaziyette iken son dalından aşılma yaparak bu yıl tutturmayı başardım.Ben bodur tip meyve ağaçlarını arazime dikmem ağaç dediğin ulu heybetli olacak nesli kaybollan ve kaybolmaya yüz tutmuş ağaçlarımız hep ulu tip ağaçlardı.

Serdar bey
bizim bahçemizde de armut, kiraz ağaçları var. Bende yeni cinsler yerine eskiden kalan ağaçları yetiştirmeyi daha çok istiyorum. Yeniler her yerde var. Ama diğerlerini bulmak mümkün değil. Bu ağaçlar şimdi olmasa da ilerde kıymetleri anlaşılınca ekonomik açıdan daha önemli olacaktır. Bu yıl Pazarda altın çilek satan kişi aynı fiyata ahlat da satıyordu.

bembeyaz meyveleri olan tadi eksi elmayi yemeyeli 20 sene olmustu. en sonunda meyveyi yurtdisinda buldum ve aldim, sonra resim yuklerim,

Çocukluğumuzda Ferik Elması diye fazla büyük olmayan kokuku meyvesi hafif uzun sarı kırmızı çizgili, kütür kütür elma vardı. Hemen hemen oruz senedir görmüyürum. Ticari değeri fazla olmasığı için sanırın tarihe karıştı.

http://www.siyasalbirikim.com.tr/haber.php?haber_id=275

Uzun elma gibisi yoktur :)

beyaz elmalar, eksimsi, sert sulu. raf omru cok uzun olur diye tahmin ediyorum,

Sayın amatör hobici Ferik elmasını geçen yıl İzmit Perşembe pazarında gördüm. Aldım, ancak yılbaşından sonra olduğu için biraz samanlanmıştı. Ancak ferik elmasıydı. Dediğiniz gibi hafif uzun sarı kırmızı çizgili. Bizim bahçemizde de eskiden ağacı vardı, ancak en az otuz yıldır bende görmemiştim.
İzmit civarında köylerden aldığını söylemişti satan amca. Ancak neresi tam olarak bilmiyorum.
Selamlar

Ferik Elması
 

Bu yıl ferik elması satıyorlardı. İzmitteki perşembe pazarında. Elma fotoğrafı aşağıda. Bu yıl çok irileşmemiş, tadı pek güzel değildi.

Eklenti 253418

Eklenti 253419

Eklenti 253420

az miktarda olsa ferik elma fidanı elimde mevcut elimizdeki anaç ağaçtan yıllık bir miktar aşılıyoruzmeraklısı varsa fidan temini kolay

facebook da ''meyve mirası'' yazın ve sayfayı inceleyin ilginç eski elmalardan bulacağınıza eminim. ben tam bodur elma dikmek istiyorum bahçeme ... her cinsten istiyorum... bu yerli ırklardanda tam bodur fidan yetiştirenler olursa almak çok isterim

Fidanların resimleri var mı?

Başka hangi fidanları üretiyorsunuz?

Sivaslı bir arkadaşımın anlattığı pek çok yerli elma çeşitleri var. İsimleri öğrenebilirsem buraya yazarım. Eğer ferik elması fidanı bulunuyorsa bende almak isterim.

Bu beyaz elmalardan buldum şimdi üretim için çalışmaya başlıyorum

Bu ferik elmasının benzeri , belkide aynısı, Kütahya'da gelincik elması diye biliniyor. Artık pazarlarda çok zor bulunuyor. Bulanlar çok miktarda alıp bütün kış tüketebiliyorlar. Söylenene göre çok şifalı bir elmaymış.

Ilk defa duyup görüyorum bu çeşitleri.modern meyvecilikte yeni türler çıktığı için hep yenileri biliyoruz artık....

Eklenti 283909


Türkiye’deki 25 tür elma çeşidi içerisinde Uzun Elma Kağızman’a özeldir. Dikine büyüyen bu elma ağacının boyu 10 metreyi aşmaktadır. Uzunca dalları meyve verip ağırlaşınca bir yay misali eğilerek aşağı sarkmaktadır. Uzun Elma ağacı büyürken uzununa büyür ve yanlara açılmaz. Bu büyüme tıpkı kavaklardaki gibi olup elmalar içinde kendine has bir özelliğidir.

Uzun Elma yumurtadan daha uzun olup, 10–12 santim uzunluğunda 5–6 santim eninde, alt ve üst kısımları beyaz, güneş gören orta kısımları al rengindedir. Aynı familyadan olan ağaçlara göz ve kalem aşıları koyularak üretilen Uzun Elma’nın hasadı Kağızman’ın Kurtuluş Bayramı olan 1 Ekim dolaylarında yapılarak toplanır ve damlara doldurulur. Serin yerde muhafaza edilen Uzun Elma suyunu ve lezzetli tadını kaybetmeden bir sonraki yılın Haziran ayına kadar çürümeden dayanır. Fakat büzüşme gösterir. Uzun Elma’nın çürüyeni yanındaki elmalara zarar vermeden, bulaşmadan siyahımsı ve kahverengi bir renk alarak çörüşüp kalır.

Eklenti 283910

1864 yılında doğup 1939 yılında vefat eden Selesker Şerif Yıldız, Rusya Azerbaycan’dan muhacir olarak gelip Kağızman’a yerleşir.

Uzun Elma’nın ve nesli son yıllarda tükenmekte olan Taş Elma’nın aşısını getirerek Kağızman’da bu iki elmayı icat eder. Ali Ataman Caddesindeki Selesker Sokağı’nda ki kendi bahçesinde Uzun Elma’yı ve Taş Elma’yı yetiştirir. Bütün Kağızman bağlarına yayarak çoğaltır. Bundan dolayıdır ki Kağızmanlılar bu elmayı “Şerifin İcadı”, “Selesker Şerif’in Elması” diye de adlandırırlar. Bu Uzun Elma Nahçivan’da var olup Iğdır’da da birkaç mevcut bahçede bulunmaktadır.

Eklenti 283911

Arkadaşlar

Tüplü Kağızman Uzun Elma Fidanı, Kağızman Uzun Elma |

UZUN ELMA fdanlarını yukardaki linkte bulabilirsiniz.

Kaybolmakta olan yerel türlere gösterdği özel ilgiden dolayı;
E-Fidancım ekibine ve özellikle
BİLAL HOCAMA TEŞEKKÜR EDERİM.

Dünyada sadece Kağızman'da yetişen ve "uzun elma" diye adlandırılan Kağızman elması bir yanı kırmızı, bir yanı beyaz ve ortadan enine bölündüğünde içerisinden çıkan ay yıldızıyla dikkat çekiyor. Yeterince reklamı yapılamadığı için uzun yıllar önce yetiştirilmesinden vazgeçilen elmanın, yeniden yetiştirilmesi için çalışma başlatıldı.

Bir dönem üretimi bırakılan Kağızman elması için, vatandaşlar elmanın kırmızı- beyaz rengi ve içerisindeki belirgin yıldızı nedeniyle yeniden harekete geçti. Tek sorunları sulama istasyonu ve teşvik olan Kağızmanlılar, son yıllarda çoğaltmaya başladıkları elmanın bu sorunların giderilmesiyle ihracatını bile yapabileceklerini söyledi.

Eklenti 283933

Kağızman Belediye Başkanı Osman Nihat Yüce, Kağızman elmasının sadece ilçede yetişmesine rağmen yeteri kadar reklamının yapılmadığını, bundan doğan sorunlar nedeniyle piyasaya sürülmediği için halkın üretimi kestiğini dile getirdi. Yüce ayrıca, vatandaşların bunun bilincine varmalarıyla yeniden üretime başladıklarını vurgulayarak, "Bu elmanın en büyük özelliği sadece Kağızman'ın toprağında yetişmesidir. Ekim ayının ilk haftasında toplanmaya başlanır. Hoş bir tadı var. Ayrıca bu elmayı Iğdır'da, Malatya'da bile denediler; ama uzun elma elde edemediler. Oralarda elma yuvarlak olarak yetişti. Kağızman'ın bahçelerinde yetişen uzun elma, yurt dışına kadar gidebilecek dayanıklılığı olan, soğuk hava deposuna konulmadan dayanabilen bir elmadır" dedi.

Kağızman'da geniş bir elma bahçesine sahip olan ve özellikle de uzun elma yetiştiren Halil Bilen, elmanın çok sulu olduğunu ve lezzetinin ise hiçbir elmada bulunmayacak kadar güzel olduğunu ifade etti. Elmanın bir tarafının kızardığını bir tarafının ise beyaz kaldığını dile getiren Bilen, "Bu elma sadece Kağızman'da olur. Elmanın bir tarafı kırmızı, bir tarafı beyaz, ortasında ay yıldızı olan tek elmadır. Bu ay yıldızı görünce yemeğe bile kıyamıyoruz. Bir de sulama sorunumuz olmazsa Türkiye'ye yetebilir mahsul alabiliriz" şeklinde konuştu.

Kağızman Belediye Başkanı Osman Nihat Yüce ve elma bahçesi sahibi Halil Bilen, yıldızlı elmalara bakarak hayranlıklarını gizleyemediklerini söyledi.

Ay yıldızılı elma teşvik bekliyor

uzun elma
 

Online Kars Kağızman Elma fidanı, satışı,budaması, ekimi, özellikleri - YouTube

Uzun elma konusunda Türkiye'deki tek bilgilendirici video...

İstanbul Elması
 

Ferik elması diye bilinen çeşit yöremizde İstanbul Elması diye bilinir 2 çeşidi vardır.Bir tanesi Kağızman elmasına benzer sanırım bir kaç ağacı kaldı buralarda, ama ferik elması denen çeşit bol miktarda bulunur. Yıllar önce 1987 yılında yaptığım aşı ile 2 adet ferik elması bahçemde mevcuttur. Kağızman elmasına benzeyen diğer çeşidi bu günlerde dağ köylerinden pazara gelmek üzeredir.Ağacın bir özelliğide aşılama yapıldıkdan sonra diğer elmalar gibi hemen ertesi yıl elma vermemesi 3-7 yıl sonra meyve vermesi gibi özelliği vardır.

Ballı elma
 

Yöremizde kaybolan elma çeşididir. Son ağaç kurumadan aşı alıp bahçemede korumaya aldığım elma çeşididir ama ne tür olduğunu bilmiyorum. İçi olgunlaşınca hafif ekşi ballı ve güzel kokusu olan bir elmadır.

Benim bahçede 2 adet elma ağacı var. Biz burada Ak Mehmet elması deriz. Resim de görülen elmaların ikisi de Ak Mehmet elmasıdır ama biri tepede diğeri çukurda olduğu için görüntüsü de tadı da faklıdır.

Bunlarda armut
 

Trabzon dan ürün getiren bir manavda satılan Kabak armudu. İkinci fotoğraftaki diğer armut deveci armudu. Tatları biraz benziyor.

Eklenti 343136

Soldaki armut deveci.
Eklenti 343137

Buradaki bağlantıdan Trabzon armut ve diğer meyveleri ile bilgiler bulunuyor.

MEYVELERİMİZ : Güneysu Derneği

Çocukluğumuzda yediğimiz o yağlı , kokulu lezzet küpü elmalar kalmadı hakikaten bunun için hususi eski bağları gezip aşı için gözler topluyorum

Sevgili arkadaşlar,

Ferik elması dediğimiz cinsten çocukluğumda bahçeemizde vardı.

Rengi sarı ve kırmızı boyuna çizgiler halindedir.

En önemli özelliği ise, ele alınıp sallandığında, olgun meyvenin çeirdeklerinin içeride sallandığı net olarak duyulur.

Bunların dışında bahçede şimdi artık göremediğim meyvelerden; "altın ayvası", "ayıboğan armudu". "Ankara armudu", "bardak eriği", "çakal eriği", "üvez", "devetabanı inciri" ve "patlıcan inciri"ni hatırlyorum.

Armut
 

Bu armutu Bolu da pazarda satılırken gördüm. Satıcı kışlık Hamdi Sünger diye söyledi. Ancak sanırım biraz erken toplanmıştı ya da ben olgunlaşmasını sağlayamadım. Sarardığı halde tadı güzel değildi. Sert ve yeşil kalmıştı. Seben den geldiğini söylediler. Oldukça iri güzel görünüşlü bir armut çeşidi.

Eklenti 379513


Eklenti 379514

[QUOTE=feyzon;1122800]Bu armutu Bolu da pazarda satılırken gördüm. Satıcı kışlık Hamdi Sünger diye söyledi. Ancak sanırım biraz erken toplanmıştı ya da ben olgunlaşmasını sağlayamadım. Sarardığı halde tadı güzel değildi. Sert ve yeşil kalmıştı. Seben den geldiğini söylediler. Oldukça iri güzel görünüşlü bir armut çeşidi.

Bu çeşidin aynısı bende var Elmaya aşılanınca bu çeşit 1,5 kğ oluyor.