Bonzai ve yapay ışık

[ismail fazıl]

Bonsailer için iç mekanda yapay bir ışık desteği önemli, hatta gereklidir. Peki bonsai neden fazladan ışığa ihtiyaç duyar ve neden bu desteği klasik ampullerle değil de florasanla vermeye çalışırız?

Öncelikle bonsailerin ışık ihtiyacını anlamaya çalışırken klasik ev bitkilerine ilişkin tüm bildiklerimiz unutalım. Bonsai olarak küçülttüğümüz ağaçlar doğada gün boyunca ışık altındadır ve bizim bonsai haline getirmemiz bir ağacın ışık ihtiyacını azaltmaz. Aksine; bir bonsaiye ev bitkisi muamelesi yaptığımız için pek çoğumuzun gözü gibi baktığı bonsailer ölüp gider.
Bonsai ie ilgili hiç bir konuda olmadığı gibi ışıklandırma konusunda da kesin kurallar/reçeteler yoktur. Genel geçer bir takım kuralları takip etmek kaydıyla kendi bonsainiz için gerekli ışık ihtiyacını siz belirleyeceksiniz. Ancak kesin olan şu ki bonsai olarak yetiştirilen ağaçların çok ama çok büyük bir çoğunluğu, yapay ışıklandırma desteği olmadan iç mekanda uzun süre yaşamayacaktır.

Peki ışık neden bu kadar önemlidir? Bunu anlamak için bir bitkinin yaşam için gerçekleştirdiği 4 temel fonksiyonu anlamak gerekir:

1. Fotosentez: Bitkinin kloroplast içeren hücrelerinde CO2, su ve en önemlisi güneş ışığı kullanarak enerji üretilmesi. Fotosentez sadece ışık varsa gerçekleşir ve O2 meydana çıkarır.
2. Solunum: O2 kullanarak enerji üretilmesi. Atık olarak CO2 ve su açığa çıkar. Bu olay tüm canlı hücrelerde (ve elbette köklerde) ışıkta ve karanlıkta devam eder.
3. Üretim: Yeni dal ve kökler için gerekli bileşenin üretilmesi sürecidir. Yani bir nevi ağacın kendi kendini üretmesi de diyebiliriz. Ciddi miktarlarda enerji harcanmasını gerektirir. Bu yüzden istemediğiniz bir dalı görür görmez budamalısınız; böylece “enerji yönetimini” sağlayabilirsiniz...
4. Terleme: Özellikle yapraklardaki gözenekler yoluyla ağac aldığı suyun neredeyse %90’ının kaybeder.

Dikkat: Solunum hayati fonksiyonlardan biridir ve solunum için hücrelere oksijen gitmesi şarttır. Eğer bir bonsaiyi gereğinden fazla sular ve kök etrafındaki toprağı su içinde bırakırsanız tıpkı bir insan gibi oksijensizlikten boğulacaktır. Sulama sisteminizin/ yönteminizin / sıklığınızın; kök etrafındaki toprağın oksijeni engellemeyecek şekilde olması şarttır!..

Bizim ana konumuz ışıklandırma olduğu için bu 4 fonksiyondan birincisine; yani fotosenteze dönelim...
Bir ağaç yaprağı (ya da iğnesi) pek çok fonksiyonu yanında aktif malzemesi klorofil olan bir güneş panelidir. Güneş ışığı ile klorofilden tetiklenen enerji karbonhidrat üretiminde kullanılır ve bu esnada O2 açığa çıkar. Bu karbonhidrat da üretim ve terleme esnasında kullanlacak enerjinin kaynağıdır.
Güneş dünyadaki tüm enerjinin kaynağıdır. Bitkiler fotosentez ile bu güneş enerjisinin formunu değiştirebilir; kendilerine gerekli besini sağlar. Biz de onların dönüştürdüğü bu enerjiyi kullanırız. Bitkileri yiyerek kendi vücüdümuzda karbonhidrat biriktiririz; ve hatta yıllar önce bitki olan ve yer altında jeolojik değişim geçirerek siyahlaşan o şeyleri yakarak, arabalarımızın deposuna koyarak kulanırız. evet bildiniz; petrol kömür gibi fosil yakıtlar da bir fotosentezin, yani güneşin nimetleridir.

Peki güneş ışığı nasıl bir şeydir? Görünür güneş ışığı yaklaşık 350 – 750 nm (nanometre; bir metrenin milyarda biri) arasında değişen bir dalga boyuna sahiptir. Temel olarak dalga boyu büyüdükçe bizim beynimiz reknleri mor – mavi – yeşil – sarı – turuncu - kırmızı şeklinde algılar. 350nm’den küçük dalga boyundaki ışık mor ötesi; 750nm’den büyük ışıklar kızıl ötesi diye adlandırılır. (İnternette “visible spectrum” diye bir arama yaparsanız ne ne dediğim biraz daha iyi anlaşılır; ya da bir moderatör buraya http://www.psych.ndsu.nodak.edu/mcco...20spectrum.JPG adresindeki gibi bir resim koyarlarsa görünür spektrumu hepimiz daha iyi anlarız.)



Işık bir yüzeye çarptığında ya emilir ya da yansır. (Evet ışığın dalga/parçaçık ikilemi de ayrı bir yazının konusudur ama sanırım onu agaçlar.net’e yazmak abes olacaktır biraz Yapraktaki klorofil spektrumun iki ucuna doğru olan ışığı emer; ancak ortasını yansıtır. Yani kabaca mor – mavi – .... - sarı- turuncu emilirken orta kısımdaki yeşil yansıtılır. İşte biz bu yansıyan ışığı algılarız ve o yüzden yapraklar bize yeşil görünür. (Kabaca bir cisim yansıttığı ışığın renginde görünüz; yani kiraz kırmızıyı, armut sarıyı yansıtır.)
Sıcak renkler olarak nitelendireceğimiz Kırmızı – Turuncu renkler meyve yetiştirmek için uygundur. Ama bir bonsaisever için amaç meyve değil bitkidir; yani yaprak, dallar ve gövde. İşte bunun için ihtiyaç duyulan ışık soğuk renkler olarak bilinen mavi-yeşil renklerdir. (burada işin içine renk sıcaklığı – color temperature kavramı da giriyor ama şimdilik vakit ayırmam mümkün olmayacak; kusura bakmayın) (http://www.makart.com/resources/artclass/cwheel02.gif adresindeki renk tekerleğinin sağ taraftaki yarısı soğuk, sol taraftaki yarısı da sıcak renkleri gösterir.)


Yani biz bonsaimiz için ışık desteğini verirken “ne olursa olsun ışık olsun” mantığı ile değil de “uygun ışık olsun” mantığı ile hareket etmeliyiz. Işık desteğinin yukarıda anlattığım sebeplerden dolayı belirgin kuraları vardır ve uyulmazsa ışık desteğinin bir anlamı kalmaz. İşte soğuk floresan ışığı, bonsainin ihtiyaç duyacağı soğuk ışığı elde etmenin en ucuz yoludur. (Aslında ideal yolu değildir)
Bu konuya devam etmeyi istiyorum ama saat şu anda 01:30 oldu; ve ben yarın sabah erken kalkmayı düşünüyorum. Işıklandırma yöntemi, süresi vb. konularda bir yazıyı daha sonra yazmak ümidi ile...

(Not: Yukarıda yazdıklarımda muhakkak ki hatalar olabilir; insan oluşumuzun ispatıdır hata yapmak. Lütfen bulduğunuz hataları çekinmeden ve geç olmadan bildirin, yapabiliyorsanız düzeltin... )

(Not2: Bu yazı için en uygun forum başlığı burası gibi geldi; ama uygun değişikliği yapma hakkıforum yöneticilerinin elindedir... )

(Not 3: Bu yazı için büyük ölçüde aşağıdaki web kaynaklarından yararlandım:
http://faq.gardenweb.com/faq/lists/b...522018187.html
http://en.wikipedia.org/wiki/Color_temperature
http://www.makart.com/resources/artclass/cwheel.html
http://www.fukubonsai.com/2b2a2b.html
http://www.bonsaihunk.us/info/IndoorLight.html)

[turunç]

Sayın İsmail Fazıl; aramıza hoşgeldiniz. Verdiğiniz bu önemli bilgiler için teşekkürler. Emin olun bu konu uzar gider. Meraklısı o kadar çok ki...
Geleneğimize uyarak sizi yeni gelen arkadaşlar bölümüne alalım. Sizi tanımak isteriz. Kısaca yaşınızı, mesleğinizi, ne tür konularda bilgili olduğunuzu ve sevdiğiniz şeyleri yazarsanız, size danışacak ve bilgi almak isteyecek arkadaşlarımız olacaktır. Lütfen sizde merak ettiğiniz konuları uygun başlık altında sormaya çekinmeyiniz.

Bonsai ile ilgili konulara fikirlerinizle katılmanızı bekleriz. Tecrübelerinizi aktarırsanız, bonsaiye meraklı bir çok insanın aklındaki soru işaretlerini silmesine yardımcı olursunuz. Varsa; bonsailerinizi bizimle paylaşırsanız buna en çok ben memnun olurum Tekrar hoşgeldiniz, paylaşımınız bol olsun...

[Todor]

Çok güzel bir giriş yapmışsınız sevgili İsmail Fazıl. Teşekkür ederiz.
Ama, sanki sırf bonasiyi ilgilendiren bir konu değil gibi. Acaba daha genel bir yere mi taşısak?

[turunç]

Işık meselesi, daha önce genel anlamda konuşulmuştu. Bence konu burda kalmalı. Bonsailer diğer içmekan bitkilerden biraz daha farklı yetiştirilir. Bir ulmus' u normal saksıda, içerde büyütmek başka, bonsai yaparak içerde büyütmek başka.. Zaten kimse herhalde ulmus' a içerde bakmaz. Dışarı bahçeye diker. Ama bonsai saksısının küçücük olması, köklerin çok yüzeyde ve nispeten korumasız olması dolayısıyla, bazı bonsaisi yapılan ağaç türlerinin bakımı, yörelere göre değişmekle beraber içerde yapılmalıdır. Bonsai ile ilgilenen arkadaşların, kafasındaki bazı soru işaretlerini aydınlatması açısından burda kalmalı diyorum.

[Mine Pakkaner]

Turunç'un bahsettiği yapay ışık konusu bu başlıkta konuşuldu. Burada bonsaici dostumuz Gallus'un bonsaileri üzerine kurduğu düzeneği de görebilirsiniz.

[Ali H. ALI]

Herkese merhaba, Ismail Fazil bey aramiza hos geldiniz Degerli bilgilernizi bizlerle paylastiginiz icin tesekurler. Bu konuyu BONSAI forumlarinda paylasmak istediginizden yola cikarak, bir bonsai sever oldugunuzu dusunuyorum. Bonsai hakkinda her sey paylasmak dilegi ile tekrar hos geldiniz.

Arkadaslar burada onemli bir konuya tekrar deginmek istiyorum, bonsai bir ic mekan bitkisi deyildir [bazi tropik bitkilerden yapilan bonsailer ic mekanda tutulabilir] Yani bonsai salon cicekleri gibi surekli iceride tutulursa sagligi kisa bir sure sonra bozulacaktir, Bonsailerinizi iki uc gunden fazla ic mekenda tutmamalisiniz[ Ismail beyin bahsettigi bir isik sistemi altinda bonsai uzun sure diyelim ki en az 15 yil, saglikli bir yasam surdurebilirmi bilemiyorum bu konuda hic bir deneyimim yoktur] uc gunden sonra mutlaka bonsainizi disardaki eski yerine koymalisiniz. Bonsai olumlerinin onemli sebebleri, cok sulama, susuz birakma bir de surekli ic mekanda tutmadir. Bonsai isikla birlikte, temiz hareketli hava ister, yagmur ister, gubre ister, gok yuzunu gorme ister ve en onemlisi sizden sevgi ister.
Cok soguk ve don tehlikesi olacagi zaman bonsaileriniz korumak icin onlem almalisiniz. bu balkon gibi ustu ortulu yerlerde olabilir imkaniniz yoksa ve agacinizi ic mekana alacaksaniz, don tehlikesi gecerkenden onu tekrar disariya almalisiniz.
Bu yazdiklarim sizlerin dusuncelerine ters dusebilir, bunu deneyimlerinizle sizlerde gozleyebilirsiniz [ornegin iki cin karaagacinin birini ic mekenda digerini dis mekanda yetistirin iki agac arasindaki deyisikligi iki uc hafta icerisinde hemen farkedeceksiniz]
Bonsaili gunleriniz bol olsun.

[turunç]

Ya ben neden bakmadım sanki oraya? Üstelik daha önce defalarca da okudum.
O zaman iki konuyu birleştirelim. Ordaki konu da daha çok bonsai üzerinde yoğunlaşmış.