Bonsaide Doğru Sulama Teknikleri

[Sakaki]

Arkadaşlar aşağıdaki makale doğrudan tek bir kaynaktan alıntı değildir. Birkaç senedir okuduğum yabancı kaynaklardan edindiğim bilgilere biraz da kendi deneyimlerimden ekleyerek elde ettiğim bir harmanlamadır.

Ancak ağırlıklı olarak Harry Harrington'un çeşitli makalelerinden alıntılar da içermektedir.

Başarılar dilerim...

Bonsai & Sulama

Doğadaki tüm bitkiler ve ağaçlar gibi bonsainizin de yaşaması için suya ihtiyacı vardır. Köklerin ihtiyaç duyduğu nemi sürekli alamaması halinde, ağaç hayatını idame ettiremez, öncelikle yapraklarını kaybeder, daha sonra dallarını ve son olarak da ağacın kendisi ölür.

Yetersiz sulamanın olumsuz etkileri kadar aşırı sulama da ağacın sağlığını tehlikeye atar. Devamlı aşırı sulamanın olumsuz etkilerinin görülmeye başlanması biraz daha uzun zaman alabilir, ancak vereceği hasarın tamiri de o derece zordur.

Doğadaki bitkiler ve ağaçlar habitatlarına uyum sağlayarak ihtiyaçları olan suyu bulma ve ihtiyaçları kadarını alma yeteneğine sahiptir. Eğer yakınında yeterince su yoksa kökler ihtiyacı olan suyu bulana kadar gelişerek yayılacak ve genişleyecektir. Böylece kurak bölgede yaşayan veya su ihtiyacı çok fazla olan bir ağaç, gerekli suyu bulabilmek için genelde çok uzun kökler geliştirirler.

Öte yandan, sulak ve nemli bölgelerde yetişen ağaçlar veya su ihtiyacı az olan türler, genelde suyu rahatça ve zahmetsizce bulabildiğinden daha az kök geliştirme eğilimi gösterirler.

Bir saksının boyutlarını ve sınırlarını göz önünde bulundurduğumuz zaman, bir bonsainin suya ulaşmak için böyle bir lüksü olmadığını anlamak zor değildir. Bonsai saksısındaki toprak karışımı da doğadaki toprağa nazaran daha az kararlıdır, daha hızlı kurur ve hava koşulları ve ortam sıcaklığı gibi dış etkilerden daha kolay etkilenir.
Sanıldığının aksine sulama konusu, bonsaideki en kolay öğrenilen ve yapılması en kolay iş değildir ve herkesin yapabileceğini düşünmek de çok yanlıştır.Japonlar, doğru sulamayı öğrenmenin yaklaşık 3 yıl aldığını söylerler. Gerçekten de bir bonsai tutkununun ilk 3 yılında birçok ağacı bu yüzden kaybettiği bilinen bir gerçektir.

Yetersiz sulama ve aşırı sulamanın etkileri

Ağaç, ihtiyaç duyduğu suyu kökleri vasıtasıyla ve osmoz olarak adlandırılan bir işlemle emer, daha sonra emilen su gövdeye doğru çekilir ve son olarak yapraklara ulaşarak buradan da havaya salınır. Bu süreç, ağacın ihtiyaç duyduğu yaşamsal besinleri ve maddeleri yapısının tamamına dağıtmasını sağlar. Ancak, köklerinde yeteri kadar nem olmadığında, bu su akışı kesilir ve ağaç yapısı bozulur ve kurumaya başlar. Ağacın odunsu yapısı içindeki damarlardan yukarı yönlü bir besin ve su akışı olduğu gibi, yapraklardan başlayıp kambiyum doku vasıtasıyla köklere doğru da bir besin akışı vardır ve bu sıvı ve besin akışı da kesileceğinden kambiyum dokuda da bozulmalar ve büzülmeler başlar. Böyle bir durumda yapraklar ve dal uçları ilk etkilenecek noktalardır, daha sonra dallar etkilenmeye başlar. Son olarak da gövde ve kökler bozulmaya ve kurumaya başlar, bu süreci ağacın hasar görmeden atlatması imkansız gibidir. Bu aşamada sulama genelde geç kalınmış bir işlemdir ve çoğu zaman bitki çoktan ters osmoz denilen sürece girmiştir.

Yukarıda da bahsettiğim gibi, aşırı sulamanın etkisi ise kendini daha uzun sürede belli eder. Aşırı sulama, toprağın ve köklerin devamlı ıslak kalması anlamına geldiğinden, toprak karışımındaki hava oldukça azalır ve oksijene de ihtiyaç duyan köklerin nefes alması engellenmiş olur. Bu durumda öncelikle kılcal/ince kökler havasızlıktan boğularak ölür. Bunun ilk göze çarpan emaresi ağacın canlılığını kaybetmesi ve/veya sürgün uçlarından başlayarak geriye doğru kurumaya başlamasıdır.

Daha kötüsü ise, ölen kökler çürümeye başlar. Bakteriler ölü doku üzerinde kolonileşerek nemli toprakta hızla yayılırlar. Kök sistemi uçlardan başlayarak geriye doğru ölmeye başladığından, kök çürüğü bakterileri de kökte kolayca yayılır ve çoğu zaman ağacın diğer canlı durumdaki kök uçlarını bu durumdan izole etme yeteneğini de yavaşlatır veya durdurur. Kök sisteminin canlı kısmı gittikçe küçülmeye başlar ve bunun etkisi de ağaç üzerindeki yaprakların ve canlı dalların azalmasıyla kendini belli eder.

Ağacın folyajı (yaprak kümeleri) sararmaya başlar ve dökülür, ince ve küçük dallar büzüşerek kurumaya başlar. Kök yumağı daha da küçüldükçe, ana dalları ve gövdeyi de besleyemez hale gelir ve sonunda ağaç ölür. Kök çürümesinin kontrol edilip tespit edilebileceği en iyi zaman İlkbaharda saksı değiştirme zamanıdır. Çürüyen kökler siyahlaşmış bir şekilde göze çarpar ve dokunduğunuzda kolayca ufalanır. Kök çürümesini durdurmanın en güvenilir yolu, kökteki çürüyen ve ölmüş kısımları derhal keserek uzaklaştırmaktır.

Sulama sıklığı

Sulama sıklığı ile ilgili genelde duyacağınız birinci tavsiye “sulamayı ASLA bir rutine oturtmayınız” olacaktır. Bonsaiye yeni başlayanların en sık yaptığı hata, ağacın durumunu ve daha önemlisi toprağın durumunu kontrol etmeden belirli bir sıklıkla ve rutin bir şekilde sulama yapmalarıdır. Aslında bir bonsainin her gün sulanması, hatta sıcak mevsimlerde günde iki kez sulanması bile gerekebilir, ancak toprağın ve ağacın durumunu dikkate almadan belirlenmiş uzun aralıklı veya kısa aralıklı rutin sulama, ağacın yetersiz su almasına veya köklerin çürümesine neden olabilir. Yani yetersiz de suluyor olabilirsiniz aşırı da.

Bunun yerine ağaçlarınızı rutin bir şekilde kontrol edin (tercihen her gün), böylece su gereksinim sıklıklarını anlamaya çalışın ve gerçekten suya ihtiyacı olduğu zaman sulayın, daha doğrusu iki sulama arasında toprağın kurumaya başladığı anı bekleyin. Hemen hemen tüm bonsai toprak karışımları kurumaya başladığında yüzey rengi de değişir ve solgunlaşır. Dikkatli bir gözlemle, toprak yüzeyinin kurumuş olup olmadığını anlamak çok basittir. Ortam sıcaklığı, ağacın canlılığı, saksı boyutu ve hava koşulları (kapalı, yağmurlu veya kuru) gibi birçok faktöre bağlı olarak toprağın iki sulama arasında kuruması 12 saat veya daha az sürebildiği gibi (sıcak yaz günlerinde) bir hafta veya daha uzun da sürebilir (özellikle sonbahar sonu ve kış mevsiminde). Havanın yağmurlu olduğu zamanlarda ağacınızın yeterince su aldığını düşünmeyin, özellikle de yaz mevsiminde. Yaz mevsimindeki yağmur genelde toprak yüzeyini ıslatır ve derinlere erişmeyebilir.

Sulama için en doğru zaman, toprak yüzeyinden ilk 1-2 santimetre derinliğe kadar bir kesitin kurumaya başladığı andır. Ağacınızı ve toprağını her gün gözlemleyerek, sulamanız gereken ana karar vermeniz çok da zor olmaz. Her iki sulama arasında toprağın kurumasına izin vererek aşırı sulamadan da kaçınmış olursunuz.

Farklı türlerin su ihtiyaçları da farklıdır, ağaçlarınızın hepsini aynı anda sulamak yerine, özelliklerini dikkate alarak her bir ağacı gerektiği zaman sulayın.

Doğru sulama zamanı

Diğer bir önemli husus da sulama zamanıdır. Eğer mesai saatiniz uzun ise veya evden bazen birkaç gün uzak kalıyorsanız (özellikle yaz mevsiminde) özel bir sulama sistemi kurmanız veya sulama için bir çözüm bulmanız şarttır.

Sabah evden ayrılırken toprak hafif nemli olmasına rağmen, akşam eve dönene kadar ağacınızın toprağının tamamen kuruma durumu söz konusuysa, sabah işe gitmeden önce mutlaka az bir miktar sulama yapınız (her ne kadar önerilen bir yöntem olmasa da).

Ayrıca, mümkün olduğunca ağaçlarınızı akşam değil sabah sulayınız. Böylece bonsaileriniz sıcak bir güne canlıbir başlangıç yapmış olurlar. Özellikle akşam geç saatlerde yapılan sulamalar mantar gibi bazı problemlere de davetiye çıkarma anlamına gelebilir. Çok mecbur kalmazsanız akşam/gece sulamayı tercih etmeyiniz.

Toprak karışımı içeriğinin sulamaya etkisi

Ağacınızın ekili olduğu toprak karışımının içeriği ve özellikleri de sulama sıklığını ve miktarını etkileyen bir husustur. Torf, spagnum yosunu, bahçe toprağı gibi maddeler içeren organik topraklar, en çok sorun çıkarması muhtemel toprak türleridir. Bu tür topraklar çok fazla su tutucu özelliktedir. Öte yandan, böyle bir toprakta vereceğiniz suyun büyük miktarını toprak yüzeyi tutacağından, sulamanın ardından derindeki köklere yeterince su gitmeme riski de vardır.

Akadama, turface, seramis, ponza, kil tanecikleri, lava taşı gibi inorganik toprak bileşenleri ise yeterince sututma kapasitesine sahip olmanın yanı sıra geçirgenlik bakımından da çok iyi özelliktedirler. Başka bir deyişle, inorganik toprak kullanmanız halinde, aşırı sulama ve kök çürümesi riski büyük ölçüde azalmış olur.

Doğru sulama şekli

İki sulama arasında toprağın kurumasına biraz izin verirseniz, aşırı sulamanın olumsuz etkilerini önlemiş olursunuz. Toprak kuruduğunda ve ağacın sulanması gerektiğinde, suyun tüm toprağa ulaşması gerekir. Aşırı sulamaktan kaçınmak, bonsai toprağını sadece az miktarda ıslatmak anlamına da gelmez. Her sulamada, toprağın içinde kuru bölgeler kalmaması ve dolayısıyla buradaki kök uçlarının kuruyup ölmemesi için kök sisteminin tamamına ve toprağın her bölgesine suyun ulaşması şarttır.

Japonların bununla ilgili güzel bir sözü vardır: “Bonsai için, yağmur iki kez yağar". Yani sulama iki kademede yapılmalıdır; ilk sulama, kuru haldeyken su emme eğilimi göstermeyen toprak partiküllerinin ıslanmasını ve böylece ikinci sulamada daha iyi su emmesini sağlar. Alttaki drenaj deliklerinden suyun çıktığını görene kadar sulayınız ve 15-20 dakika sonra (önceden kuru haldeki partiküller suyu emmeye hazır hale gelmesi için geçecek süre) ikinci sulamayı yapınız. İkinci sulamada da suyun drenaj deliklerinden akmaya başladığından emin olunuz. Böylece toprak ve kök sistemi bir sonraki sulamaya kadar yeterince ıslanmış olur.

Hortum ve sulama kabı

Eğer sularken tazyikli akan bir su kullanırsanız, sulama esnasında toprağın saksıdan akıp gitmesine sebep olursunuz. Az sayıda bonsai ağacınız varsa, ucuna ince delikli bir uç süzgeci takılı olan küçük bir sulama kabı, toprağın akıp gitmesine sebep olmaksızın işinizi gayet iyi görecektir. Bunun yerine, ucuna sisleme ayarı, tazyiksiz duş ayarı ya da toprağın akmasına sebep olmayacak benzeri bir ayarı olan bir sprey tabancası takılı bir hortum da kullanabilirsiniz.

Bonsai için uygun su

Bonsailerinizi dinlendirilmiş musluk suyu ile sulayabilirsiniz. Musluk suyunun sert olduğu bölgelerde, ara sıra yağmur suyu ile sulamak, toprakta birikmiş olabilecek tuzların akıp gitmesinde faydalı olacaktır ama bu şart da değildir (tabii ki suyunuz çok sert olmadığı ve saksı yüzeyi ile ağaç gövdesinde beyaz tuz birikintileri gözle bariz bir şekilde görülebilir olmadığı sürece).

Her ne kadar ağaçlarınıza yetecek kadar toplaması ve yeterli miktarda depolanması büyük sorun olsa da, yağmur suyunu, evinizin yağmur tahliye borularının altına koyacağınız bir su fıçısı ile veya benzeri bir düzenekle toplayabilirsiniz. Su yumuşatıcıları kullanarak yumuşatılmış suyu ASLA KULLANMAYINIZ. Çoğu su yumuşatma sistemi, suda çözülmüş ve bonsai ağacınız için çok zararlı olan yüksek tuz içeriği üretir.

Daldırma yöntemiyle sulama

Bazı kaynaklar, bonsainizi saksısıyla birlikte suya bir süre daldırıp çıkartmak yöntemiyle sulamanızı tavsiye edebilir. Ancak bu kesinlikle tavsiye edilebilecek bir yöntem değildir. Daldırma sulama, suyun çok kompakt ve düşük kalitedeki organik topraklara penetre edebilmesi için kullanılan bir yöntemdir. Eğer bir bonsainin daldırma yöntemiyle sulanması gerekiyorsa veya önerilmişse, bu ağacın başı dertte demektir ve bu yöntem başınızın kök çürümesi gibi dertlerden ötürü daha da ağrımasına neden olabilir.

Eğer ağacı satın aldığınız satıcı size daldırma yöntemiyle sulamanızı tavsiye ederse, ağacın toprağının kalitesinden şüphe etmeniz gerekir, çünkü doğru bir şekilde sulanması zor bir toprak anlamına gelir. Ayrıca, ağacın sağlığının da zayıf olduğundan, yavaş büyüdüğünden, muhtemelen köklerle ilgili bir sorun olduğundan da şüphe etmek gerekir. Çinlilerin yemek çubuğu gibi bir çubuk kullanarak saksının kenarı boyunca toprakta delikler açınız ve böylece suyun toprağa penetre edebilmesini sağlayınız ve mümkün olan en kısa zamanda toprak ve saksı değişimi yapınız ve toprağını uygun özellikte daha kaliteli bir toprakla değiştiriniz.

Diğer sulama sorunları

Bonsai toprakları her zaman iyi drenaj özelliğine sahip olmalıdır. Kompakt, drenajı zayıf topraklar, yetersiz veya aşırı sulamaya bağlı sorunları beraberinde getirir. Bonsai toprağı suyun iyice penetre etmesine izin verecek ölçüde gevşek ve drenaj deliklerinden kısa bir sürede çıkmasını sağlayacak kadar iyi tahliye özelliğine sahip olmalıdır.

Kompakt topraklar suyun penetrasyonunu yavaşlatır ve köklere ulaşmasını zorlaştırır ve muhtemelen toprak ile saksı arasındaki boşluktan akarak köklere ulaşmaksızın saksıyı terk etmesine neden olur. Bu tür kalitesi düşük, kompakt bir toprağın suyu yeterince emmesi durumunda ise, çok fazla ve uzun süre su tutarak ve köklere oksijen ulaşmasına izin vermeyerek aşırı sulamanın neden olduğu sorunların aynısını yaşamanıza neden olur.

Bir sonraki saksı değişim zamanında acilen değiştirilmesi gereken zayıf tahliye özellikli toprakta ekili olan ağaçlarınızı sularken çok daha dikkatli olmanız gereklidir.

[hasan87]

İş yerine yeni zelkovan bonsai aldım. Cuma günü sabahtan 10 dk aralıklarla iki kere suladım. P.tesi günü toprağı kuruydu yine suladım. Doğru suluyormuyum. Yardımcı olur musunuz?

[kırıkceviz]

Bilgi için teşekkürler.

[Volkankan]

Çok faydalı teşekkürler ��