Ahşap Oyuncaklar ve Eyüp Oyuncakcılığı Projesi

[Metin Y.]

Kökeni 17. yüzyıla dayanan ve Osmanlı sarayının vazgeçilmezlerinden olan 'Eyüp Oyuncakları' ev kadınlarının elinde yeniden hayat buluyor. 100 bin euroluk bir bütçeye sahip olan projede yer alan kadınlar, boş zamanlarını değerlendirdikleri ve kültür mirasını yaşattıkları için son derece mutlu.

Son yıllarda unutulmaya yüz tutmuş Eyüp oyuncakları, Eyüplü kadınların ellerinde tekrar hayat buluyor. Ev hayatından sıkılan ya da meslek edinmek isteyen Eyüplü kadınlar, dizlerinin dibinde çocukları olduğu halde bir yandan torna tezgahlarında çalışıyor, bir yandan da üretilen tahta arabaları ve beşikleri boyuyor. Avrupa Birliği ve Türkiye İş Kurumu'nun 'Yeni Fırsatlar Projesi' çerçevesinde gerçekleştirilen ve Tarih Vakfı tarafından desteklenen 100 bin euro bütçeli 'Eyüp Oyuncakçılığı' projesinin danışmanlığını ise Marmara Üniversitesi İlköğretim Bölümü öğretim görevlisi Yard. Doç. Dr. Tosun Yalçınkaya üstleniyor. Kadınların haftada üç gün ders aldıklarını belirten proje asistanı Çiçek Doğu, derse katıldıkları her gün kadınlara günlük 8 YTL'lik yol ve yemek parası verildiğini söylüyor. Ağustos ayının ikinci haftasında eğitim almaya başlayan kadınlar şimdiden onlarca oyuncak hazırladı. İki ay sürecek eğitimler çerçevesinde toplam 55 kadın arabadan beşiğe, Karagöz'den düdüğe, hatta kaynana zırıltısına kadar pek çok oyuncak yapacak.


YENİ BİR MESLEK :Hem kültürel mirası yaşatmayı hem de kadınlara kalıcı iş olanağı sağlamayı amaçlayan proje sonucunda hazırlanan oyuncaklar Topkapı Sarayı Darphanesi'nde sergilenecek. Ardından Eyüp Belediyesi'nin de desteğiyle kadınlara bir atölye ve dükkan tahsis edilecek. Kadınlar atölyelerde yaptıkları oyuncakları satarak ev ekonomisine katkıda bulunacak. Proje eğitmeni Nevin Yavaş tüm oyuncakları orijinaline sadık kalarak hazırladıklarını belirterek şunları söyledi: "Tüm oyuncaklar el yapımı,bütün çizimleri kadınlar kendileri yapıyor. Ama en önemlisi çok istekli olmaları. Bu nedenle çok rahat çalışıyoruz. Oyuncaklarda en çok kırmızı, yeşil, mavi ve koyu sarıyı kullanıyoruz."

[Metin Y.]

Eyüp oyuncakçılığı 18.yy’la kadar dayanmaktadır. Seri üretimin gelişip doğal malzemenin yerini plastik ve türevleri alana kadar Eyüp, oyuncak üretiminin merkezi idi. İstanbul çocukları sünnet zamanlarında Eyüp’e getirilir, dönüşte istedikleri oyuncağı seçmelerine izin verilirdi. Anadolu’nun birçok yöresine oyuncak Eyüp semtinden dağıtılırdı. Oyuncak denilince akla ilk Eyüp gelirdi.

Eyüp’te ilk oyuncak 18.yy’da Dökmeci Hasan Ağa tarafından yapılmıştır. Hasan Ağa II. Mahmut zamanında memleketinden İstanbul’a Nizam-ı Cedid askeri olarak gelmiş ve Rami Kışlası’nın açılış törenlerinde dümbelek çalmıştır. Askerlikten ayrıldıktan sonra sahur maniciliği boş zamanlarında da oyuncak yapardı. Tükürüklü Oyuncakçı Hasan Ağa adıyla da anılan bu kişiden sonra Gümüşsuyu’lu Darbukacı Halil Efendi ve Küçük İsmail Efendi adlarındaki zanaatkarlar da oyuncak atölyeleri açarak bu mesleğin yayılıp gelişmesine hizmet etmişlerdir.

Evliya Çelebi Seyahatname’sinde esnafları tanıtırken Eyüp Oyuncakları olarak 100 dükkan ve 105 kişiden bahseder. ‘Eyüp oyuncakları kamış borular, fırıldaklar, def, dümbelek, kemençe, sıçan ve kuşlarla, gözle görmedik oyuncaklarla geçerler. Bunların alayında ak sakallı, gözleri sürmeli çelebilerin suratı tıraşlı, kellepuşlu (başlıklı), ayağı nalınlı, bazısı avrat kılıklı, avrat takkeli, müsekkel (çocuk kılıklı) adamların ellerine düzme dadıları, anne babalara yapışıp alayda geçerken avrat takkeli koca çelebi ‘’a dadı! Ben bu oyuncağı isterim ya da istemem ‘’ diye kimisi ağlayarak ellerinde teberleri (baltaları) dümbelekleri çalarak geçerler. Tuhaf esnaf mukallitleridir(taklitçi). Amma mukallidin imanı sahidir diye fetvalar vardır’ (Çelebi Evliya, Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 1969).
Eyüp oyuncakları şu türleri kapsamaktaydı:
Üstüne ayna parçaları yapıştırılmış renkli küçük testiler, sürahiler, bardaklar. Teneke zilleri olan bir karış çapında tefler, bir karış çapında davullar, eski mecidiye büyüklüğünde (yaklaşık 2 cm. kadar) tekerlekleri olan arabalar, minik darbukalar, saplı davullar, pek küçük olarak yapılmış, beşik ve salıncaklar, kırbaç ya da kaytan sarılarak döndürülen topaçlar, kursak düdükler, havanlar, hacıyatmazlar, şakşaklar, minik tereyağı yayıkları, kırmızı tüylü koyun ve kuzular, ağaç parçalarının içi oyularak yapılmış ve üzerine kırmızı, yeşil boyalar sürülmüş sandallar, padişah kayıkları. Boyalı aynalar, iki-üç şerefeli camisiz minareler, tahta kılıçlar, fırıldaklar, kamış tüfekler. Düdüklü fırıldaklar, çekirgeler, içine su konulup öttürülen toprak testiler, aynalı beşikler, ipli oklar, şişirme gaydalar, dönme dolaplar, bumbardan yapılmış boyalı balonlar, tahta çekiçler.

[MSaygin]

Teşekkürler Metin Bey, zevkli bir okuma oldu

[Metin Y.]

Oyuncağın tarihi belki insanlık kadar eski. Her ne kadar ilk çağda mağara duvarlarına resimler çizerken kullanılan taşlar dahi bugünkü boya kalemlerinin ataları olarak oyuncak sayılsa da, popüler anlamıyla tarihte bilinen ilk oyuncaklar Mısırlı!lara ait, MÖ 5. yüzyılda Mısırlı çocukların tahta atlarla oynadıklarına dair arkeolojik bilgiler edinilmiş. MÖ 2. yüzyılda ise Mısır'da topaç, misket biliniyormuş. Yine aynı dönemlere ait Firavun mezarlarında oyuncak bebekler bulunmuş. Eski Yunan, Roma ve Çin'de de kilden yapılıp fırınlanmış, hareketli kol bacaklara sahip bebekler yapıldığı biliniyor. Seri olarak üretilen ilk tahta bebekler ise 1700'lerin Almanyasına ait. Almanya ve oyuncak demişken akla gelen bir başka ayrıntı da ikinci dünya savaşı esnasında Almanya'daki teneke oyuncak fabrikalarının savaş esnasında silah üretmiş olmaları. Türk tarihinde satılmak üzere yapılan oyuncaklar ise Osmanlı döneminde ortaya çıkıyor. Eyüp'te hayvan bağırsağından yapılmış balonlar, tahta topaçlar, çemberler, tefler, toprak düdükler satıldığını tarih kitapları yazıyor...

Fotoğraf:Eyüp'ün ünlü tahta oyuncaklarına yeniden hayat veren kadınlar iş başında.

[Billur Korkmaz]

Çocukluğumda komşu ya da akraba çocuklarını sünnet olmadan önce mutlaka Eyüp Sultan'a ziyarete götürürlerdi, bana da mutlaka bir fırıldak ya da minicik bir darbuka alınırdı anımsadığım.. Geçmişi yad ettik Metin Bey'in sayesinde..

[Faruk Naycı]

Allah herkese nasip etsin, benim iki torunum var. Dünya tatlısı torunlarımdan biri artık oyuncak çağına geldi ve bu konuda bilinçli olarak oyuncak seçerek alıyoruz. Ben dedeyim aldım getirdim yok, çocuğun sağlığı açısından eşim, oğlum ve gelinimle birlikte karar veriyoruz. Şimdi biliyorsunuz basın organlarında Çin oyuncaklarının kansere yol açtığı haberi sık sık yer alıyor. Geleceğimiz olan yavrularımıza , çocuklarımıza iyilik yapıyoruz diye sağlıklarını riske atmayalım. Eyüp oyuncaklarının yapılışında seçilen malzemelere bakınca bizden önceki büyüklerimizin bu konuda ne kadar titiz ve doğru düşündüklerini anlıyoruz.

[Metin Y.]

Fotoğraf çok net olmasa da, "bu başlıkta bulunmalı" düşüncesiyle ekliyorum.
Son Eyüp Oyuncakçısı Kadri Ustanın 1924 yılında açtığı dükkanı otuz yıldan fazla çalışmıştı. O, kayıtlara son Eyüp Oyuncakçısı olarak geçti, ruhu şad olsun.

[zenfree]

Sunay AKIN' nın oyuncak müzesi ilginizi çekebilir.

http://www.uzmantv.com/oyuncak-muzes...i-nasil-olustu

[Metin Y.]

SABAH Gazetesinin Cumartesi ekinde [27 Ekim 2007] Yaprak Aras Şahinbaş imzasıyla yayınlanan "Ahşap Oyuncakların Yükselişi" yazısı tam da konumuzla ilgili. Şimdilik haber küpürü olarak ekliyorum, yazının tamamını koyduğumda çok yararlı olacak...

[Baldaş]

Kullanılacak boyayı merak ettim.

[Hakan KINACI]

Orijinal Mesaj Sahibi Baldas

Kullanılacak boyayı merak ettim.

Sn.Baldas;
Genelde bu tür çocuk oyuncaklarında ya kök boyası ya da gıda boyası kullanılır diye biliyorum.(yanılıyor da olabilirim.)
Sebebi ise küçük çocukların geneli aldığı her şeyi tatma duygusundan kaynaklı ısırmaları esnasında zehirlenmemeleri için...

[caretta]

Hep ahşap oyuncaklar küçük ve elde oynananlardan olmuyor bildiğiniz üzre..

Aşağıdaki resimlerde ilk oyuncak çok eski zamanlarda çocukların üstüne kendini yatırarak çevirdikleri ve tam orta yerine kırık yanmış kömür parçacıkları koyarak garç gurç sesleri arasında dönerek eğlendikleri bir oyuncakmış.Ben yetişemedim ama eski İstanbul çocukları biliyor
Ben atlı karıncalar çocuğuyum ) Artık biz büyürken de göçebe lunaparkların en sonuncularında eğlenmişiz bilmeden..Şimdi artık İstanbul'da mahalle aralarında Lunapark yapılacak boş alan bile kalmadı.

2. resim klasik bir salıncak

Resimler Fethiye den..Pastoral Vadi'den.