Che (Cudrania tricuspidata )

[bari]

Orijinal Mesaj Sahibi nariçi

Bari ödülü hak ediyor!

Hep öncü

Devamı gelir inşallah.

Teşekkürler SEvgili Nariçi,

İnşallah yetiştirdiğimiz bu fideler geleceğin ağaçları olacak....

[bari]

Orijinal Mesaj Sahibi nariçi

Dut gibi kurusu satılsa kolay olur tohumunu bulması. Ama aşı gerektirir mi?

Biraz büyütebilirsek, aşı kalem elde edecek kadar, yalancı portakala aşılayacağız inşallah... Tohumdan meyve vermesi uzun sürebilir...

[blueyacht_]

yahu arkadaşlar benim 3 yaşında aşılı olmayan CHE ağacım var.3 yıl önce tohumları tradewindsfruits 'ten almıştım.bir bakım istemiyor fakat bakımı yapılırsa daha kısa süre içinde meyve vereceğine inanıyorumbu arada osage portakalına aşılama yapmadım acaba bir ağaçta dişi ve erkek aşı yaparsam meyve alabilirmiyim?Bu arada bu ağaç için bizlere bilgiler veren tüm emeği geçmiş kişiler için teşekkürler.

[Hillbilly]

Aşılı Che fidanı, aşının ağacın dikenli yapısını törpülediği söyleniyor. Fotoğraftaki fidan dişi ve erkek ağaç tarafından tozlanmaya ihtiyaç duymadan meyve verebiliyormuş. Erkek ağaç tozladığında meyve yapısı veya miktarı değişir mi bilmiyorum ama çekirdek oluşumu büyük ihtimalle gözlenir gibisinden kelimelerin geçtiği, yabancı sitede bir makale okumuştum. Açıkça 1 hafta önce aldığım fidanda meyve oluşumunu görmek beni sevindirdi. Bu bitkinin 3-4 yaşlarında meyve verdiği ve ilk bir kaç yıl meyvelerini olgunlaşma aşamasına varmadan döktüğünü söylüyorlar bakalım görücez. Bu arada kapalı odada tozlaşma nasıl gerçekleşti diye bir soru takılabilir aklınıza, fidan fotoğrafları çekmeden önce rüzgar alan bir balkondaydı.

[Selim-i Ahir]

Bu harika meyveyle ilgili elimdeki dokümanları toplayıp çevirerek sitemde yayımlamak üzere bir yazı meydana getirmeye çalıştım. İlgilenenlere faydası olur ümidiyle burada da paylaşıyorum. "Çam sakızı çoban armağanı", olarak mı kabul edersiniz, yoksa "çorbada bir tutam tuz" olarak mı bilmiyorum. Orası takdirinize kalmış. Resim yükleyecek zaman ve fırsatım olmadığı için mazur görüleceğimi ümit ediyorum. Buyurun:

Moraceae (Dutgiller) ailesinden olan Che, İngilizce kaynaklarda “Chinese Che”, “Chinese Mulberry”, “Cudrang”, “Mandarin Melon Berry”, “Silkworm Thorn” adlarıyla da anılmaktadır. Yaygın adı olan “Che” ise Çince adı olan “柘 (zhè)” kelimesinin İngilizce olarak telaffuz edilişinden ibarettir. Aralarında herhangi bir bağ olmamakla birlikte meyveleri dut meyvelerini andırır ve bilinen dut çeşitleri gibi asgari bakımla susuzluğa ve fakir topraklara dahi uyum sağlayabilen bir meyvedir.

Anavatanı

Bazı ihtilaflı bilgilere rağmen Che’nin anavatanı olarak Çin’in Shantung ve Kiangson eyaletlerinden Nepal’ın Himalaya eteklerindeki topraklarına kadar uzanan bölgesi kabul görmektedir. Çok uzun yıllar önce Japonya’ya götürülmüş ve yetiştiriciliğine başlanmıştır. Çin’de yaprakları, dut yapraklarının kifayetsiz kaldığı durumlarda ipek böceği yetiştiriciliğinde kullanılmaktadır. 1872’de İngiltere ve Avrupa’nın diğer kesimlerine, 1930’da ise ABD’ne getirilmiştir.

Botanik Özellikleri

Yaklaşık 7 – 7.5 metreye kadar büyüyebilir, ancak fidanken gerekli dip budaması ve bakımı yapılmadığı halde dip sürgünleri sayesinde yanlara doğru yayılıcı bir çalı görünümü alır. Kışın yaprağını döker. Kabuk rengi gri-kahverengidir. Fidanların ve genç ağaçların 0.5 – 2 santimetre uzunluğunda dikenleri vardır; ancak ağaç yaşlandıkça dikenleri kaybolur. Erkek ve dişi çiçekleri farklı ağaçlardadır. Tozlaşma rüzgâr ve böcekler vasıtasıyla sağlanır. Dişi ağaçları erkeklerine göre daha geniş çaplı ve daha gürbüzdür.
Che’nin birbirini takip eden yaprakları dut yapraklarını andırsa da onlara göre daha küçük, daha ince ve onlardan daha solgun yeşilimsi-sarı renktedir. Yaprağı merkezde iki yanda bir olmak üzere üç lopludur. Ancak aynı ağaç üzerinde lopsuz muhtelif yapraklar da bulunabilir. Fidan büyüdükçe yanlara doğru meyli artmakta ve yapraklarındaki loplar belirsizleşmektedir. Yaprakların genel formu pek çok dikdörtgen ve mızrak biçiminin pek çok varyasyonunu kapsar. Che ilkbaharda elmalardan sonra yaprak ve çiçek açar.
Che iki evciklidir; erkek ve dişi çiçekleri farklı ağaçlarda bulunur. Haziran’da açılan her iki cins çiçek de yeşil ve bezelye büyüklüğündedir. Erkek çiçekler polenleri olgunlaşıp salındıktan sonra sarıya döner. Rüzgâr tarafından sağlanan tozlaşmanın akabinde dişi çiçekler yerlerini meyveye bırakacak çok sayıda tepecik oluşturur. Erkek ağaçlarda ara sıra, meyveye dönüşen birkaç dişi çiçeğe rastlanır.
Che’nin 2.5 - 3.5 santimetre ebatlarındaki meyveleri, aralarında bir akrabalık olmamasına rağmen yuvarlak bir dutla litchi meyvesinin karışımı gibidir. Olgunlaşmış meyvelerinin hem yüzeyleri hem de meyve etleri parlak ya da mat kırmızı renktedir. Oldukça sulu ve leziz olan meyvelerin her birinde 3 ile 6 adet arası küçük kahverengi çekirdek bulunur. Tatları kaliteli bir şarabı andırır ve dut meyvelerinden çok daha lezizdirler. Hamken neredeyse tamamen lezzetsiz oldukları halde olgunlaştıklarında kavunu andıran, ama ondan çok daha leziz bir tada ulaşırlar. Her bir meyve olgun bir incir yakın şeker ihtiva eder. Soğuk bölgelerde yapraklar erken döküldüğünden dallardan sarkan parlak kızıl renkli meyveler benzersiz ve son derece etkileyici manzaralar oluşturur.

İklim ve Toprak İsteği

Hakkında bilgi içeren kaynaklarda 7. Bölge bitkisi olduğu, -12C’ye kadar dayandığı belirtilmiştir. Bazı kaynaklarda ise bölge değeri olarak 6-9 verilmiştir. Ancak Kaliforniya başta olmak üzere ABD’de yapılan gözlemlerde -20 F (-28 C) soğuklara dayandığı tespit edilmiştir. Bu da Che’nin bölge değerinin 5-9 arası olduğu sonucunu doğurmaktadır.
Che’nin toprak seçiciliği yoktur, ancak sıcak bölgeler ve iyi drene edilmiş organik maddece zengin topraklar yetişmesi için idealdir.
Kuraklığa karşı kısmî dirençlidir. O yüzden kurak geçen yazlarda en az iki haftada bir mutlaka sulanmalıdır. Köklerinde meydana gelen kurumalar yapraklarda zamansız dökülmelere ve olgunlaşmamış meyvelerin dallardan düşmesi suretiyle ciddi ürün kayıplarına sebep olur.
Çin’de 500 – 2000 metre rakımdaki orman kenarlarındaki güneşli açıklıklarda tepelerin eğimli yamaçlarında ve vadilerde rahatlıkla yetişmektedir.

Yetiştirilmesi

Che sıcak ve güneşli ortamlara ihtiyaç duyar. Meyvelerinin düşüp bozulacağı yol ve kaldırım kenarlarına dikilmemelidir. Dut ağacı gibi rüzgâra karşı son derece dirençli ve dayanıklıdır. En yaygın dikim yöntemi erkek ve dişi ağaçları bir araya dikmek ve fidanlığın %25’ini erkek, %75’ini dişi ağaçlardan oluşturmaktır.
Sağlıklı büyümesi ve gelişmesi için 10:10:10 NPK (Nitrojen, Fosfor ve Potasyum) gübresi ile sonbaharda gübrelenmesi tavsiye olunur.
Che’de ekseriyetle biçim budaması uygulanır. Bir önceki yıldan budanmış olan dallar budanarak yarı boya indirilmelidir. Dalların uçlarından alınarak %50 seviyesine indirilmesi tavsiye edilmektedir. Dişi fidanlarla bir arada bulunan erkek fidanların yaz başlarında budanması gereklidir. İlaveten yanlara doğru büyümeye eğilimli olan dalların isteğe bağlı olarak budanarak ağaca dik bir şekil verilmesi de mümkündür. Osage Portakalı’na aşılanan fidanlar ise daha ziyade dikey olarak büyürler.
Che erken yaşlardan itibaren meyve vermeye başlar. Yetişkin bir ağaç yaklaşık 180 kilo meyve verebilir. Meyveleri sıcaklıklara bağlı olarak Kasım ya da Aralık aylarında olgunlaşırlar. Olgun bir meyvenin daldan koparılması hiç de kolay değildir. Bu yüzden tek tek koparılarak toplanması gerekmektedir. Meyvenin tamamen olgunlaşmış olması çok önemlidir. Tam olgunlaşmanın en önemli belirtisi kızıl meyve renginin siyaha dönüşmeye başlamasıdır.

Hastalık ve Zararlıları

Bugüne kadar herhangi bir hastalık ve zararlısına rastlanmamıştır. Olgun meyveleri kuşları çeker ve geyiklerde hem meyvelerini hem de yapraklarını yerler.

Kullanımı ve Ticarî Değeri

Toplanan meyveler yenecek kıvama gelmeleri için filme sarılarak birkaç gün buzdolabında muhafaza edilir. Meyveleri çiğ olarak tüketilebildiği gibi, başka meyvelerle karıştırılarak muhtelif tatlılar yapımında da kullanılır. Ayrıca çekirdekleri alınmış ve sıkılmış meyvelerinden leziz ve hoş kokulu “Che Nektarı” elde edilir.
Çin ve diğer bazı Asya ülkelerinin meyveleri yerel marketlerde satılmakla birlikte Che pek çok ülke için bilinmeyen bir meyvedir. Göz alıcı renkleri ve makul raf ömrü sayesinde Che’nin çiftliklere ait marketlerde ve özel mağazalarda daha çok yer alacağı intibaını uyandırmaktadır. Bu da Asya marketlerinden gelecek talebe bağlı gibi görünmektedir.
Tadı biraz daha ekşi olmakla birlikte çekirdeksiz Che’nin hem erken olgunlaşması hem de dalından kolayca koparılabilmesi açısından ticari rağbetinin daha fazla olacağı söylenebilir.
Che ağacının kabuğu kâğıt yapımında kullanılır. Yine kabuğunun Asya’da yerel tababette kullanımı oldukça yaygındır. Oldukça yaygın yetiştiği Kore’deki Hwangha şehrinin güney kırsalında yaşayan insanlar Che ağacından yapılan kamışların felci iyileştirdiğine inanmaktadır.
Ağacından yapılan bir çay göz zaaflarının giderilmesinde kullanılır. İç kabukları sıtma ve menaroji hastalıklarına bağlı semptomların giderilmesinde kullanılır. Köklerinin kaynatılmasıyla elde edilen mai kadınlarda adet sancılarını giderici ve süt artırıcı olarak kullanılmaktadır. Meyvelerinin karaciğeri ve kanı temizlediği, kan dolaşımını düzene soktuğu ve kanseri engellediği söylenmekle birlikte bu konuda kesin bir bilgi henüz yoktur.

Kaynaklar:

• Darrow, George M. Minor Temperate Fruits. In Advances in Fruit Breeding. Purdue University Press, 1975. p. 282.
• Forbes, F. B. Cudrania triloba Hance and its uses in China. Journal of Botany, vol. 21, 1883. pp. 145-149.
• Hendrickson, Robert. The Berry Book. Doubleday, 1981.
• Maclura tricuspidata Carrière, Rev. Hort. 1864: 390. 1864.

[bari]

Che fidanım yapraklandı. Meyve oluşumları var, bakalım meyve tutacakmı?

[Selim-i Ahir]

Allah analı babalı, pardon çiçekli meyveli büyütsün...

[bari]

Meyveler belirginleşmeye başladı.

[bari]

Meyveler son durum.

[yasinmetin]

tohumdan mı yetiştirmiştiniz bunu sayın bari?

[Selahattin Yılmaz]

Maceraya gerek yok forumdaşımız Tropikmeyveci de var.r. Maklora ya da diğer adıyla yalancı portakala aşılayarak üretiyor.

[bari]

Orijinal Mesaj Sahibi Selahattin Yılmaz

Maceraya gerek yok forumdaşımız Tropikmeyveci de var.r. Maklora ya da diğer adıyla yalancı portakala aşılayarak üretiyor.

Ben de ordan aldım..Tohumdan yetiştirdiklerim de var, ama meyve için çok zaman var...

[denizakvaryumu]

Meyve için dişi-erkek ağaç şart mı?

[bari]

Bu tür dişi kendi meyve tutuyor.

[Hillbilly]

2. yılında bayağı meyve tuttu ama olgunlaşamadan misket gibi dökülüverdiler. Biraz daha sabır sanıyorum olucek.

[In God We Trust]

Bu sene fidanlarınızın durumu nasıl acaba?

[In God We Trust]

Mayısın ilk günlerinde 20cm civarında olan aşılı fidanım (2 yaş üzerine aşılı) şuan 180cm civarında dut ağacı gibi büyümesi çok hızlı ama dutlar gibi hemen yaprak dökmüyor yapraklarında hala bir sararma yok, unutmazsam fotoğrafını atarım

[In God We Trust]

Arkadaşlar che fidanı aşılamak için 500 civarı yalancı portakal fidanına ihtiyacım var nerden bulabilirim? İstanbulda çok sordum ama bulamadım?

[yasinmetin]

Ankara taşrasında Che yetiştiren meyve alan var mı? Denemek istiyorum ama fiyasko yaşamak istemiyorum, deneyim varsa lütfen rica ediyorum.

[In God We Trust]

Benim bu sene meyve tuttu bayağı 50-60 tane var ancak olgunlaşır mı bilemiyorum

[aydemiraydın]

bende bu yıl bir adet diktim . dişi , aşılı , çokta hızlı büyüyor. tadını çok merak ediyorum. belki seneye meyve tutar.

[aydemiraydın]

Orijinal Mesaj Sahibi yasinmetin

Ankara taşrasında Che yetiştiren meyve alan var mı? Denemek istiyorum ama fiyasko yaşamak istemiyorum, deneyim varsa lütfen rica ediyorum.

benim yaşadığım yerde kışları çok soğuk. tropikmeyveciye özellikle sordum. che dut soğuğa ve kuraklığa dayanıklıymış. hatta bu yüzden bir adette Amerikan Yediveren (Illinois Everbearing) fidanı aldım. amerikan dutu da çok dayanıklıymış.

[yasinmetin]

Orijinal Mesaj Sahibi aydemiraydın

benim yaşadığım yerde kışları çok soğuk. tropikmeyveciye özellikle sordum. che dut soğuğa ve kuraklığa dayanıklıymış. hatta bu yüzden bir adette Amerikan Yediveren (Illinois Everbearing) fidanı aldım. amerikan dutu da çok dayanıklıymış.

Bilgilendirme için teşekkürler, Abdurrahman beyden 2 adet alıcam inşallah, bahçede yer ayarlamaya çalışıyorum şu sıralar

[aydemiraydın]

Orijinal Mesaj Sahibi yasinmetin

Bilgilendirme için teşekkürler, Abdurrahman beyden 2 adet alıcam inşallah, bahçede yer ayarlamaya çalışıyorum şu sıralar

che dutun gelişimi sandığımdan daha hızlı.

[mustafa_myb]

Merhaba arkadaşlar, uzun zamandır konuyla ilgili bilgi paylaşan yok. Acaba fidanlarınızın ya da ağaçlarınızın durumları nedir? Uyanmaya başladılar mı? Geçen kışı nasıl atlattılar? Kaç dereceye kadar dayandılar?????
Lütfen ayrıntı paylaşmanızı rica ediyorum. Saygılarımla.

[bari]

Soğukla ilgili sorun yok. -20'yi bile gördüler.

[aydemiraydın]

benim che dutuda kışı atlattı.

[aydemiraydın]

che dut kışı atlattı . erkenden yapraklandı ve ilkbahar donları yapraklarını kavurdu. bakalım neler olacak? sonuçları buraya yazacağım.

bu yıl havalar çok kalleş. bir hafta içinde 25 C ve eksi 15 C yi yaşıyoruz. klasik tarımın sonumu geliyor?

[mustafa_myb]

Orijinal Mesaj Sahibi bari

Soğukla ilgili sorun yok. -20'yi bile gördüler.

Sn. bari ve Sn. aydemiraydın,

Verdiğiniz bilgilerden dolayı teşekkür ederim. Bursa ve özellikle Eskişehir gibi bölgelerde soğuklara bu kadar dayanıklı olması açıkçası beni çok sevindirdi. Anlaşılan Bolu ikliminde bu ağacı denemem için bir engel görünmüyor. Umarım bende sizin gibi başarılı olurum.
Yetiştirdiğiniz ağaçların meyvesini tada bilirseniz paylaşın lütfen. Bahar geldi ayrıca fotoğraflarını da paylaşmanızı bekliyoruz. Kolay gelsin.

[aydemiraydın]

Orijinal Mesaj Sahibi mustafa_myb

Sn. bari ve Sn. aydemiraydın,

Verdiğiniz bilgilerden dolayı teşekkür ederim. Bursa ve özellikle Eskişehir gibi bölgelerde soğuklara bu kadar dayanıklı olması açıkçası beni çok sevindirdi. Anlaşılan Bolu ikliminde bu ağacı denemem için bir engel görünmüyor. Umarım bende sizin gibi başarılı olurum.
Yetiştirdiğiniz ağaçların meyvesini tada bilirseniz paylaşın lütfen. Bahar geldi ayrıca fotoğraflarını da paylaşmanızı bekliyoruz. Kolay gelsin.

che dut erken açtığı için aldanıyor ve yaprakları ilkbahar donlarından kavruluyor. yoksa kış soğuna dayanıklı.