Bitki besin elementleri, kullanım dozajları ve belirtileri

[Ekrem Çelikcan]

MAKRO ELEMENTLER

Azot:Topraksız tarımda besin çözeltisindeki hem azot dozu hemde azot formuna dikkat edilmelidir. Azot besin çözeltisine nitrat (NO3)ve Amonyum (NH4) olmak üzere iki farklı formda ilave edilebilir. Bitkiler %100 Nitrat azotu içeren besin çözeltisi uygulandığında normal bir şekilde gelişmektedir. Ancak olumlu katkısı nedeniyle çözeltiye toplam azot dozunun %10-15 düzeyinde Amonyum ilavesi önerilmektedir, Kısa süreli olarak %25 e kadar yükseltilebilir. Amonyum ilavesinde dikkatli davranılmalıdır, Toplam azot oranında Amonyum oranı %50 i geçtiği takdirde bitkilerde olumsuz etki görülmektedir. Besin çözeltisinde Amonyum oranının yüksek olması amonyum zehirlenmesine yol açar. Bu durumda bitkiler yavaş gelişir, gövde ve yapraklarda lekeler meydana gelir ve yapraklar kıvrılarak kadeh görünümünü alır, daha sonra iletim dokusu bozularak bitkilerin solmasına ve sonuçta ölmesine neden olur.
Topraksız tarımda besin çözeltisinin 150-250 mg/L Azot içermesi gerekmektedir.Azot eksikliği veya fazlalığı bitki gelişimini ve meyve verimini önemli ölçüde etkilemektedir. Azot eksikliğinin ilk belirtileri yaşlı yapraklarda renk açılması ile ortaya çıkar . Fazla azot bitkilerin koyu yeşil aksamlı olmasına neden olur, böyle bitkiler hastalıklara karşı hassaslaşır, Fazla azot çiçek oluşumunu ve meyve gelişimini olumsuz etkilediği gibi meyve kalitesini de düşürür.

Fosfor: : Besin çözeltisinin 30-50 mg/L fosfor içermesi önerilmektedir.bitkiler fosforca eksik beslenmesi durumunda bitki gelişimi önemli derecede azalmaktadır. Yaşlı yapraklarda damar arasında kalan kısımlar kahverengileşir. Genç yapraklar küçük kalır ve mat yeşil renklidirler. Fazla miktarda fosfor uygulanması Demir , mangan ve Çinko noksanlıklarına neden olur. Topraksız ortamlara faydalı mikroorganizmaların ilave edilmesi bitkilerin fosfor alımını arttırabilir.

Potasyum : Besin çözeltisinde potasyum dozunun genellikle 250-350 mg/L civarında olması önerilmektedir. Bitkilerin potasyumca eksik beslenmesi durumunda yaşlı yaprakların kenarları sararır ve yapraklar aşağı doğru kıvrılırlar. Potasyum eksikliği domates meyvelerinde lekeli olgunlaşmayı arttırır, hıyar bitkilerinde şekil bozukluğuna neden olur. Aşırı potasyum gübrelemesi sonucu kalsiyum ve magnezyum eksikliği görülebilir. Domates yetiştiriciliğinde düşük potasyum dozları kullanılarak yüksek verim elde etmek mümkündür, ancak bu dozlarda istenen meyve kalitesi sağlanamadığından besin çözeltisinin 400 mg/L ye kadar yükseltilmektedir.

Kalsiyum : Kalsiyum içeriğinin 150-200 mg/L civarında tutulması uygundur. Topraksız tarımda kalsiyum kaynağı olarak kalsiyum nitrat kullanılır. Kalsiyum eksikliği durumunda genç yapraklar sararır ve yapraklar kenarları kıvrılarak kadeh şeklini alır. Özellikle domates ve blok biber meyvelerinde çiçek burnu çürüklüğü olarak fizyolojik bozukluk görülür. Şiddetli eksiklikte büyüme ucu ölmektedir. Kalsiyumun fazla miktar da uygulanması potasyum veya magnezyum eksikliğine yol açar, magnezyum eksikliği daha hızlı bir şekilde ortaya çıkar.

Magnezyum: Besin çözeltisinin 50 mg/L civarında (30-70 mg/L) magnezyum içermesi istenir. Magnezyum eksikliği belirtileri önce yaşlı yapraklarda damarlar arasında rengin açılması şeklinde belirir. Magnezyum eksikliğinin önemli bir yan etkisi ise bitkinin hastalıklara hassasiyetinin arttırmasıdır. Magnezyumun aşırı dozlarda uygulanması potasyum ve kalsiyum eksikliğine yol açar.

Kükürt: Besin çözeltisinin yaklaşık 50 mg/L kükürt içermesi önerilmektedir. Kükürt eksikliği belirtileri azot eksikliğine benzemektedir, azot eksikliğinde renk açılması yaşlı yapraklarda başlamakta, kükürt eksikliğinde ise bitkinin genelinde sararma görülmektedir.

MİKRO ELEMENTLER

Bor : Besin çözeltisinin yaklaşık 0.3 mg/L (0.2-0.4 mg/L) bor içermesi önerilmektedir. Bor eksikliğinde yaprakları kenarları açık krem rengine döner, çiçeklenme önemli ölçüde geriler. Şiddetli bor eksikliği büyüme ucunun ölümüne yol açar. Meyvelerin üzerinde uzunlamasına yayılan mantarlaşmış kısımlar görülebilir. Bor fazlalığı da bitki gelişimini olumsuz etkiler. Bor fazlalığının ilk belirtisi yaprak kenarlarının sararması ve sonuçta yanık bir hal alır. İleri durumlarda yaprak kenarına yakın damarlar sararır ve belirti yavaş yavaş tüm yaprak tüm yaprak yüzeyine yayılır.

Klor: Klor fazlalığının belirtileri yaprak ucu veya kenarlarının yanması ve yaprakların erken dönemde sararması ve dökümünü kapsamaktadır.

Bakır: Besin çözeltisinde bakır dozu genellikle 0.01-0.10 mg/L arasında değişmektedir. Bakırca eksik beslenen bitkiler bodur kalır ve genç yapraklarda damarlar arası kısımlar sararmaktadır. Sararmalar yaprağın kenarına yakın kısımlarında başlar ve merkeze doğru yayılır. Çiçeklenme ve meyve gelişimi azalmakta meyveler küçük ve kusurlu olmaktadır. Bakır fazlalığı köklerin ve sonuçta bitkilerin ölümüne neden olur.

Demir: Çözeltinin demir içeriğinin 2-3 mg/L nin altna düşürülmemesi önerilmektedir. Fe - şelatların kullanımı, Fe dışındaki mikro elementlerin alımınıda etkileyebilir. Yüksek Ph da Fe-DTPA kullanıldığında Zn ve Cu alımı engellenmektedir. Bunun nedeni bu katyonların şelat kompleksi tarafından bağlanmasıdır. Demir eksikliği genç yapraklarda damarlar arası önce sararma şeklinde başlar, daha sonra damarlarda sararır. Demir bitki dokusunda herhangi bir zararlı etki göstermeden birikebilir.

Mangan: Besin çözeltisinde 0.5 mg/L mangan bulunması tavsiye edilmektedir. Mangan eksikliği genç yapraklarda damarlar arasının sararması şeklinde ortaya çıkar. Damarların yeşil kalışı bu eksikliğin tipik özelliğidir ve mangan eksikliğinin demir eksikliğinden ayırt edilmesini sağlar. Mangan ortamda fazla bulunması durumunda alt yapraklarda mangan birikimi nedeniyle damarlar kırmızımsı -siyah renk almakta ve damarlara yakın kısımlar sararmakta.

Molibden: Besin çözeltisinde 0,05 mg/L molibden ilave edilmesi önerilmektedir. Molibden bitki dokularında zehir etkisi göstermeden çok fazla birikebilir. Molibden eksikliğinde bitki gelişimi ve çiçeklenme azalmaktadır.

Çinko: Besin çözeltisinde 0.05-0.1 mg/L bulunması tavsiye edilmektedir. Çinko eksikliğinde gelişme azalır. genç yapraklar küçük kalır ve sarı-yeşil renklidirler, ana damarlar ise koyu yeşildir. Yaprak kenarları açık kahverengine döner. Boğum aralarında kısalma meydana gelir. eksikliği şiddetli olduğunda yapraklar ölür ve dökülür. Çinkonun fazla uygulanması durumunda genç yapraklar sararır ve belirtiler demir eksikliği belirtileri ile karıştırılabilir.