Tohum saflığının korunması için gereken izolasyon koşulları
 

Aşağıdaki iki listede, aynı bitki türüne ait farklı çeşit fideler arasında çapraz tozlaşma ihtimalini en aza indirmek için tavsiye edilen izolasyon mesafeleri ile o türe ait bir bitkinin genetik çeşitliliğini yansıtmak için tohum alınması tavsiye edilen fide sayıları verilmektedir (eksik kalanları zaman içinde tamamlamaya çalışacağım). Söz konusu mesafeleri kendi şartlarınıza göre daraltacaksanız, ideal bir izolasyon için, ilave yöntemler kullanmanız gerekmektedir.

Tohum bekçiliği yapmanın ana kriterlerinden biri, tohumun saflığından ve ait olduğu bitkinin özelliklerini koruduğundan emin olmaktır. İzole etmediğiniz için birbiriyle kolayca tozlaşacağını bildiğiniz iki farklı çeşit kabağı yan yana ekip tohumlarını burdaki etkinlikte dağıtmanız, bitki çeşitliliğinin korunmasına zarar verecektir. Söz konusu bitkiler için, izolasyon koşullarını sağlayamayan yetiştiricilerin, her sene kendi iklimlerinde başarılı sonuçlar verdiğini bildikleri belli çeşitler üstünde çalışarak (bir tane yaz kabağı çeşidi, bir tane kestane kabağı çeşidi, bir mısır çeşidi, bir ıspanak çeşidi gibi) sadece onların tohum bekçiliğini yapmasını tavsiye ederim.

Bitki Adı	En Az Bitki Sayısı	İzolasyon Mesafesi (km)
Bal Kabağı	10-20	0.8-3.2
Bamya	40	1.5
Baş Lahana	80	0.8-3.2
Brokoli	80	0.8-3.2
Havuç	200	0.8-3.2
Hıyar	10-20	0.8-3.2
Ispanak	80	0.8-4.8
Kara Lahana	80	0.8-3.2
Karnıbahar	80	0.8-3.2
Karpuz	10-20	0.8-3.2
Kavun	10-20	0.8-3.2
Kereviz	80	0.8-3.2
Kestane Kabağı	10-20	0.8-3.2
Maydanoz	80	0.8-3.2
Pancar*1	XXX
Pazı*1	XXX
Pırasa	80	0.8-3.2
Roka	80	1.5
Soğan	200	0.8-3.2
Şalgam	80	0.8-3.2
Turp	80	0.8-3.2
Yaz Kabağı	10-20	0.8-3.2

Bitki Adı	En Az Bitki Sayısı	İzolasyon Mesafesi (m)
Bakla	XXX	3-15
Bezelye	10-20	6-30
Biber	5-10	25-100
Börülce	XXX	100-200
Domates	5-10	3-50
Enginar	XXX	-
Fasulye	10-20	6-30
Marul	10-20	3-15
Mısır*2	200	300
Patlıcan	5-10	3-15
Soya	XXX	3-15

*1: Aynı renkte olan pancar ailesi bitkileri (ör. iki kırmızı pancar ya da iki sarı pazı gibi) için 1.6-3.2 km, farklı renkte olan pancar ailesi bitkileri (ör. bir kırmızı bir sarı pancar ya da bir kırmızı bir sarı pazı) için 2.4-4.8 km, pancar ailesinin aynı türden farklı bitkileri (ör. bir pancar, bir pazı) için 4.8-8 km.

*2: Tohum alırken, mısır kümesinin dış çeperinde bulunan bitkiler değil de iç tarafında bulunan bitkiler seçilirse çok iyi olur.

Yararlanılan temel kaynaklar: Suzanne Ashworth'ün Seed to Seed ve John Navazio'nun Organic Seed Grower kitabı.

çok yararlı olduğunu düşünüyorum emeğinize sağlık

tohum saflığı
 

mesajdaki mesafelere baktığımda benim saf tohum elde etmem neredeyse imkansız, 400 m2 bahçeye 10-15 biber türü ekiyorum, saf tohum elde etmem neredeyse imkansız, ancak tek tür ekersem sağlayabilirim.

Bir tomurcuğu çiçek açmadan önce tül kese içine alarak tohum saflığını koruyabilirsiniz.

Kendi köyünde ömür boyu kendi atalık tohumlarını yetiştirip bunlardan her sene, sonraki sene ekmek üzere, tohum alan bir köylüyü düşünün. Her sebze çeşidinden onlarca çeşit yetiştirmez. Bir salçalık bir yemeklik domates, bir balkabağı bir yaz kabağı, bir hıyar vs. eker. Hal böyle olunca bunların birbiriyle çapraz tozlaşma ihtimali yok.

Şimdi bizim burda yaptığımızsa birçok farklı yöreden gelen tohumlardan aynı anda talepte bulunmak. Çoğu üye, tohumları evinin bahçesinde yetiştiriyor. Çok sayıda heyecen verici renklerde, desenlerde ve lezzetlerde ve birden fazla kabak, birden fazla karpuz, birden fazla kavun vs doğal olarak dip dibe yetiştiriliyor. Eğer bunlardan tohum alınmayacaksa sorun yok ama aynı zamanda etkinliğin devamlılığını sağlamak açısından herkesin yetiştirdiği kimi ürünlerden bir miktar tohum alması da bekleniyor.

Bunun yanında eğer bahçenizde bir yaz kabağı, bir bal kabağı ve bir kestane kabağı yetiştirirseniz hiçbir sorunla karşılaşmayacaksınız. Bunların üçü birbiriyle tozlaşmayacak. Hepsinden saflık sorunu yaşamadan hem tohum alabilirsiniz hem de afiyetle hasat ettiğiniz meyveleri yiyebilirsiniz. Bahçeyle hobi amaçlı uğraşan biri için yeterli değil mi sizce?

Arkadaşlar merhaba.Forumda yeni sayılırım.Nedir bu tohum paylaşım etkinliği.Bilgi verirseniz sevinirim.

Haber doğru mu acaba?

Tohumları nerden bulduğunu söylemediği için, tarihlemenin doğruluğu oldukça şüpheli.

Bir de "profesyonel takas merkezi" ne demek, bilmiyorum. Takas, profesyonel olmaz.

Domatesler kendine tozlaştığı için birbirine yakın komşulukta yetiştirilseler dahi farklı domates çeşitleri arasında çapraz tozlama gerçekleşmeyeceğini düşünen yetiştiricilerin mutlaka göz atması gereken, Türkiye'de yaygın şekilde yetiştirilen sosluk/salçalık endüstriyel domatesler üzerinde yapılmış 2005 yılına ait akademik bir çalışma: http://hortsci.ashspublications.org/.../1682.full.pdf

Çalışmada, tohumu alınıp her sene yeniden ekilebilen (yani kendine tozlaşan, hibrit olmayan) ve böyle olduğu için de istikrarlı şekilde bitki başına ve birim alana veriminin seneler arasındaki değerinin birbirine denk olduğu düşünülen domates çeşitleri verim (ve kısmen meyve kalitesi) bakımından incelenmiş. Tohumunun duraylı olduğu düşünülen bu çeşitlerde aslında verim bakımından şaşırtıcı değişimler yaşanmış.

Verim değişiminin nedenleri arasında;

1) Bitkilerde tohumdan tohuma yaşanan genetik kaymanın homozigot olmayabileceği, yani bitkilerin genetik yapısında bulunan ama yetiştiricilerin istemeyeceği alellerin (ör. bitkide düşük verime neden olabilecek aleller) tohum ıslahının yapılmadığı üretim sistemlerinde tohum saflığını bozabileceği

2) Aynı tohumun devamının uzun yıllar boyunca getirildiği üretim sistemlerinde mutasyonun (yani tohumda herhangi bir hibritlenme olmamasına karşın, ertesi seneki yetiştirmeniz sırasında bitkide meydana geldiğini gözlemlediğiniz kalıcı değişimler) görülebileceği

3) Üretim sahalarına komşu sahalardan yolculuk eden polenlerin domateslerin saflığını bozabileceği

ve diğer konular tartışılmış.

Bu çalışmanın dışında, genel kanı, birbirine yakın komşulukta yetiştirilen domates çeşitleri arasındaki çapraz tozlaşmanın %5'e kadar çıkabileceğidir. Ben domateslerde çapraz tozlaşmanın bu oranın üstüne de çıkma ihtimalinin azımsanmaması gerektiğini düşünüyorum.

Bitkilerin çiçekleri arasındaki polen transferinden dolayı çapraz tozlaşma olmasa bile, her sene devamını meyvelerden tohum alarak getirmeye çalıştığınız çeşitlerin aslında o kadar stabil olmayabileceği, bu yüzden de tohum alımında mutlaka çeşidi en yüksek düzeyde temsil ettiği düşünülen tohumların alınarak (yani tohum ıslahına ara vermeden her sene devam ederek) ertesi seneye aktarılması gerektiği artık hakim görüş halini almış durumda.

Kendi gözlemlerim de bundan farklı değil. Tohumlar çapraz tozlaşmaya uğramadığı halde, iri meyve verdiğini bildiğim domatesin birden bire meyve boyutunun değişmesi ve arada yine iri meyve verse de meyve boyutunun orta boyuta düşmesi, siyah ve basık meyve veren bir çeşidin aynı lezzet skalasını ve rengini koruduğu halde meyve şeklinin yuvarlağa yaklaşması vs gibi birçok örnek sayabilirim.

Bizim iklim şartlarımızda mevsimine göre ekstrem koşulların (ör. havaların birden ve anormal şekilde ısınması, nem oranının birden artması, gece-gündüz sıcaklık farklarının yıl sonuna doğru birden değişmesi) yaşanmasıyla (yani çevresel faktörlerin etkisiyle) tohum değişimlerinin birbirine paralellik gösterdiğini düşünüyorum.

Kendine tozlaştığı için çapraz tozlaşmanın minimum seviyede görüleceği düşünüldüğü halde, kendi uygulamalarımda tohum değişikliğinin görülme sıklığını (çoktan aza doğru) şöyle sıralayabilirim:

Biber (geçtiğimiz seneden tecrübe ettiğim bir örnek: çok iyi izole edilmiş pul biberlik Antep biberinden alınan tohumlardan sonraki yetiştirme mevsiminde elde edilen bazı fidelerin benzer kabuk kalınlığında/lezzette/acılıkta ama farklı şekilde meyveler vermesi)
Domates (meyvelerde yukarda örneğini verdiğim değişimler)
Patlıcan (yine geçtiğimiz seneden tecrübe ettiğim bir örnek: çok iyi izole edilmiş Antep patlıcanından alınan tohumlardan sonraki yetiştirme mevsiminde elde edilen bazı fidelerin çizgili meyve vermesi)

Bir bitkiden nasıl tohum toplanacağını bilmek iyi gözlem yapmayı ve sabretmeyi gerektiren bir iş. Tavsiyem, tohum alırken, çeşidi temsil ettiğini düşündüğünüz meyvelerden tohum almanız. Bunun dışında, çapraz tozlaşmanın söz konusu olmadığını bildiğiniz halde, eğer çeşidi temsil etmediğini düşündüğünüz meyveler ya da bitkiler gözlemlediyseniz, bunların tohumunu da daha sonra değerlendirmek üzere ayrı şekilde toplamanızı ve ana tohum stoğuna karıştırmayarak ayrı şekilde etiketleyip saklamanızı tavsiye ederim.

@birnefestoprak geçen sene hatırlarsanız çok tatlı olan siyah biberlerimden bir dalında normalde tatlı iken içlerinden hiç acı biberimiz olmadığı ve çevremizde acı biber yetiştiren olmadığı bir zamanda ilginç bir şekilde acı biber çıkmıştı.

benim düşüncemde ne kadar kaliteli tohum alsakta bazen mutasyon tek bir meyvede dahi olabiliyor. şekil benzerliği olsa da tat benzerliği değişiyor. o sebeple geçen seneden sonra bende çoklu meyveden tohum almayı adet edindim. tohum alacağım meyveleri kendim tozlaştırıyorum şekil ve tat benzemiyorsa almıyorum. tohumluk meyveler oluşunca da daldaki diğer meyveleri büyütmüyorum. böylelikle güçlü meyveler ve tohumlar oluştuğu kanaatindeyim.

O zaman şunu mu anlamamız gerekiyor, sebze yetiştireceksek 1 cinse mi odaklanmak gerekiyor ? Yani çok farklı domates tohum çeşidini aynı tarlaya ektiğimizde bir süre sonra kendine has özellikleri yitiriyor mu?

Bu konudaki tablodan izolasyon mesafelerine dikkat etmeniz gerekiyor.Veya tohumluk bırakacağımız mesela domates için salkımı bir keseyle kapatabilirsiniz böylede diğer çeşitin polonleri istediğimiz çeşitte çaprazlanmaya neden olmaz,tozlaşma bittikten sonrada keseyi çıkarabilirsiniz.

Acaba bileşik çiçekten oluşmuş iri bir domatesten mi tohum almalıyız yoksa tek bir çiçekten oluşmuş bir meyveden mi tohum almalıyız? Bileşik çiçekten tohum almak sonraki ekimlerde bu tür meyve oranını arttırır mı ve tohum saflığını etkiler mi?

Saflığı etkilemez. Karışık tohum alabilirsiniz. Tipik bir meyve şekli ya da büyüklüğü için ıslah ediyorsanız, o tip meyvelerden devam edebilirsiniz.

Ben bu konuda oldukça yeniyim de o yüzden soruyorum, tozlaşmanın ne zaman başlayıp ne zaman bittiğini nasıl anlayabiliriz? Bir de, salkımın veya domatesin (çiçeğinin herhalde) üzerine kese kapatınca gelişmesi, güneş alması vs. olumsuz etkilenmiyor mu?

Tozlaşmanın ne zaman başladığını bilmek zor ancak tozlaşma bitince eğer döllenme gerçekleşmişse meyve kısa sürede görünmeye başlıyor elinizle kontrol edince çiçeğin tutmuş olduğunu anlıyorsunuz.Üzerine kese kapatınca diğer meyve tozlarından korunması sağlanıyor bu sayede tohum saflığı korunuyor bu süre çok fazla değil en fazla bir iki gün bu yüzden meyve tutunca keseyi çıkarıyorsunuz ve gelişme yönünden bir problem olmuyor.

Şu halde tohumluk bırakmaya karar verdiğimiz bir fidandaki gözümüze kestirdiğimiz, henüz açmamış bir çiçeğe (yani açmak üzere olan bir çiçeğe) bu uygulmayı yapmalıyız. Daha açmamış olmalı ki istenmeyen bir tozlaşmadan korunmuş olsun. Ben şimdiye kadar bu kriteri hiç gözetmeden, tohumluklarımı çoktan olgunlaşıp kocaman olmuş domateslerden seçiyordum.

peki tohumun saflığını korumak için araya ekilebilecek bitkiler varmıdır

Aklıma bir şey takıldı.Daha doğrusu anlayamadım.Verdiğiniz linkte yer alan "Tohum saflığının korunması için gereken izolasyon koşulları" başlığında verilen mesefaler hakkında sorum olacak size.Altta bir ufak örnek alıntıladım.Benim anladığım şu;

Bal Kabağını ektim.Tohum adedi en az 10-20 adet olmalı.Bamya ile olan mesafesi ise en az 1,5 km mesafede,Baş Lahana ve Brokoli ile de en az 800 m ile 3,2 km arası olmalı.Bunu doğru anlamış mıyım yoksa Tabloda anlatılmak istenen farklı bir şey mi ?

Arkadaşlar,sorduğum konu hakkında bilgisi olup cevap verebilecek biri var mı ?

Yanlış anlamışsınız. Bal Kabağının başka bir Bal Kabağı çeşidi ile Bamyanın da başka bir bamya çeşidi ile olması gereken mesafeler yazıyor yanlarında.

Yani Çeri Domates ile Ayaş Domates gibi değil mi ? Bunları fileye sardığımız takdirde tozlaşmanın önüne geçeriz sanırım ? Bir de bu yazan mesafeler,örneğin "0,8 - 3,2 km" dediği bu durumda minimum mesafe 800 metre ve maksimum 3,2 km olmalı diyor doğru anladıysam ?

Merhaba bu tohum saflığını korumak için satılan file keselerden temin edebileceğim bir site var mıdır?

Belki sırf meraktan soruyordunuz ama yine de seçenek aktarayım.
Nikah şekeri için kullanılan tüller var. Pratik kullanım malzemesi bu.
Bir perdecide daha geniş göz aralıklı (böcek giremeyecek kadar) perdelik kumaş bulmuştum. Onunla idare ediyorum.

Tabloya eklemeler yaptım. Tekrar hatırlatmam gerekirse;

Kimi mesafeler km ölçeğinde. Dolayısıyla ev bahçecisinin bu standartları herhangi bir izolasyon önlemi almadan sağlaması mümkün değil; ancak bu tablo işinizi olmadık yere zorlaştırmaya çalışmıyor.

Aynı türe ait bitkilerden aynı anda birkaç çeşit yetiştiriyorsanız, tohum saflığını korumak için ya elle tozlama yapmanız ya da kendine tozlaşan çeşitlerden (biber, patlıcan gibi) tohumluk olarak ayırdıklarınızı çiçekleri açmak üzereyken tül gibi bir malzemeyle örtüp izole ettiğiniz çiçekleri işaretlemeniz gerekiyor. İşaretlemezseniz, hangi çiçekleri izole ettiğinizi unutursunuz. Biber bitkisi görece daha derli toplu olduğu için, üstüne bütün bitkiyi örtebilecek bir tül örtüp tozlayıcıların tülden içeri girmesini önleyecek şekilde alttan mandalla girişi kaparsanız iyi olur.

Tülle yapılan izolasyonda tozlaşmanın gerçekleşmesi için müdahale gerekiyor mu? Tüm sebze çiçekleri kendi kendine tozlaşır mı? Tül içerisindeki hava akımı yeterli olur mu?

Tozlanma, tozlaşma, döllenme... Hani kelimeler kullanılır? Doğrusunu bilmiyorum.

Nikah şekeri torbası şeklinde bir bohçalama yapıyorsunuz. Çiçekte erkek ve dişi organlar birlikte ise rüzgarın sallantısı ile döllenme gerçekleşiyor. Sallantı olmayacak durum var ise dalından tutarak sarsmak yeterli oluyor. Meyve başlangıcını gördükten sonra bohçayı alabilirsiniz. Doates, biber, patlıcan da kullanabilirsiniz. (Forumda kendini dölleyen bitkiler bölümü var.)

Pancar ve pazının birbirini çapraz tozlamaması için ne yapmak gerekiyor. Çiçek açmadan önce çiçekleri tüle mi alınmalı? aralarında bırakılması gereken mesafe çok fazla. Bır de kalıcı ıspanak aynı tür müdür? (pancar ve pazı ile)