Alıç (Crataegus monogyna Jack)
 

Kalbe şifa, Alıç

Crataegus monogyna Jack.

Familyası : Rosaceae
İngilizce adı : Hawthorn
Drog* adı : Crataegi flos cum Crataegis fructus (Alıç çiçeği ve Alıç meyvesi)
Diğer isimleri : Akdiken, edran, ekşi muşmula, geviş, yemişen

Eklenti 11016

Eklenti 11017

Giriş

Hayatımıza birçok yenilikler ve kolaylıklar kazandıran teknoloji, olumsuzlukları da beraberinde getirmiştir. Teknolojiyle beraber insanoğlu giderek doğallıktan, doğal beslenmeden uzaklaşmış; hareketten uzak yaşamaya mahkûm olmuştur. Bundan sebep yeni yeni hastalıklar zuhur etmiş, kalp krizleri ve ani ölümler artmış ve ‘stres’ denilen çağın vebası, tüm insanlığa musallat olmuştur. Modern çağ hastalıklar çağı olmuş, bu çağın gücü teknoloji de adeta hastalık üretme mekanizması olmuştur. Çevreye duyarsızlaşma gözlerimize mil çekilmesine sebep oldu, bunun sonucunda da etrafımızdaki değerleri göremez hale geldik.

Fark edemediğimiz bitkisel değerlerimizden biri de kalp sağlığımızın korunmasında belki de en önemli drog olan alıç… Farkındalığımıza katkı olsun diye alıçtan bahsedelim istedik.

Botanik özellikleri

Dikenli, 10 m’ye kadar boylanabilen, nisan ayı ortalarından itibaren beyaz ve pembe renki çiçekler açan bir ağaççıktır. Dalları koyu kahve renkli, 1.5- 2.5 cm çapındadır. Meyveler eylül ekim döneminde olgunlaşmaya başlar; 6- 10mm çapında, 1- 3 tohumlu, esmer veya kırmızı renklidir.

Fitokimyasal maddeleri

Procyanidin, flavonlar, rutozit, hiperozit, viteksin, epikateşin, kesretin, triterpenik asitler, oleanolik asit

Yayılışı

Avrupa, Batı Asya, Kuzey Afrika, Kuzey Amerika dünya genelinde yayılış gösterdiği alanlar; ülkemizdeyse yurt genelinde yayılış gösterir.

Kültürü

İklim isteği

İklimisteği bakımından seçici değildir, karasal iklim özelliği gösteren yerlerde de rahatlıkla yetiştirilebilir.

Toprak isteği

Toprak isteği yönünden de seçici değildir. Doğal ortamda çok kıraç alanlarda da iyi geliştiği görülmektedir.

Su isteği

Suya gelişim döneminde ihtiyaç duyar, sonraki evrelerinde hayatını devam ettirmek için yağmur suları yeterli olur.

Üretimi

Bitki tohumla üretilir. Tohumları sert kabuklu olduğu için çimlenme engeliyle karşılaşılır. Çimlenme engelini aşmak için aşağıdaki işlemlerden biri tercih edilir.

- Tohumlar zımparalanır.
- Tohumlar 6 ay soğuk katlama yöntemiyle stratifikasyon işlemine tabi tutulur.
- Tohumlar gibberallik asitle (GA3) muamele edilir.

Hasat

Çiçekler açma döneminde, tomurcuk haldeyken hasat edilir; gölgede veya 40 ºC ısılı fırınlarda kurutulur. Kuru çiçekler kendine has koku ve tatta olup beyaz veya krem renklidir. Kabul edilebilir rutubet %12’dir. Yabancı madde oranı %0.05’i aşmamalıdır. Balya halinde paketlenir.

Meyveler tam olgunlaşınca toplanır; tatlımsı ekşi olup, kokusu yoktur. Meyve sapları %1, organik karışımlar %1, mineral karışımlar %0.05’ten fazla olmamalıdır. Meyveler de gölgede ve kuru, havadar binalarda kurutulur. Çuvalla paketlenir.

Tıbbi kullanılışı

Alıç kalp üzerine olumlu etkileri olan ve zehirli bileşikler ihtiva etmeyen en önemli bitkisel droglardan en önemlisidir. Kalp kuvvetlendirici olarak kullanılan bitkiler genellikle zehirli glikozitler ihtiva ettiğinden ancak standardize edilerek kullanılabilirler. Alıçta bu durum zehirli glikozitler taşımadığından söz konusu değildir. Bu sebeple de evde bulundurulabilecek en iyi droglardan bir tanesidir.

Koroner damarları genişleten bioflavononidler açısından zengin olan bitki bu maddeler sayesinde damarları genişleterek kan dolaşımını arttırır. Bioflavonoitler çok güçlü antioksidanlar olup, kalbe oksijen ve kan akışını arttırırlar. Dolayısıyla da angina denilen kalp ağrıları azalır.

Özellikle yaşlılarda kalp atımlarının hızlanmasıyla birlikte görülen kalp ritmi bozukluklarında da faydalıdır.

Yaşlılarda kalbi kuvvetlendirmek, yüksek tansiyonlu hastalarda kalbe destek olmak, bilhassa ateşli hastalıklardan sonra yorulan kalbi kuvvetlendirmek ve kalpteki ritim bozukluklarını tedavide kullanılır. Hafif kalp yetmezliğinde de kullanılabilir.

Ayrıca spazm çözücü, kabız yapıcı ve idrar söktürücü etkileri de bulunur.

Kalple ilgili bu etkiler uzun süreli kullanımda kendini gösterir.

İnfüsyon şeklinde kullanılabilir. Piyasada ekstreleri de mevcuttur.

Kombinasyonları

Kalp için kullanılan diğer droglarla kombine edilebilir.

Dozaj

Tentürü 3x20 damla, ekstre 3x15 damla, infusyon günlük 5 g. her defasında 1,5 g.

* Drog kelimesi, bitkilerin ilaç olarak kullanılan kısımlarını ifade eder.


Nazım Tanrıkulu

Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Teknikeri


Kaynakça:

Arslan, N. ve ark., Tıbbi Bitkiler İsim Kılavuzu, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 1530, Ankara 2002
Baytop, A., Bitkilerin Bilimsel Adlarındaki Niteleyiciler ve Anlamları, İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları, No: 3889, İstanbul 1995
British Herbal Pharmacopoeia (1983), British Herbal Medicine Association, England
Çubukçu, B. ve ark., Fitoterapi ‘Yardımcı Ders Kitabı’, İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları, No: 79, İstanbul 2002
Güven, C.K., Tıbbi ve Kozmetik Formüller, Nobel Tıp Kitabevleri Yay., İstanbul 2001
Tanker, N., Koyuncu, M., Coşkun, M., Farmasötik Botanik, Ankara Üniversitesi Yay., No: 88, Ankara 2004

Yemişen alıçın diğer adlarından biri olarak verilmiş, Bizim yörede bildiğimiz alıç ağaç formunda yemişen ise çalı şeklinde olup bazı ları yabani kiraz da diyorlar, meyvesi nohuttan küçüktür, rengi sarıdan siyaha kadar değişir. Yaz gelince fotoğraflayıp size sunarım.