Ağaç Etimolojisi

[Halit Togay]

Orijinal Mesaj Sahibi Billur Korkmaz

Kendimi bir an tarih dersinde sandım..

Aslında tarih değil etimoloji dersindeydik ancak konu biraz dallandı ve budaklandı.

[Billur Korkmaz]

Badincan: patlıcan, Farscadan.
Badinc: hindistancevizi, Farscadan.
Bagat ve Bagıstan: bahce, üzüm bağı, Farscadan.
Bagban: bahcevan, Farscadan.

[Billur Korkmaz]

Benefşe: Yine Farscada isim olarak menekşe çiçeği olmakla birlikte, sıfat olarak mor anlamında kullanılmakta.
Benefşezar: menekşe tarlası.

[Billur Korkmaz]

Bişe: meşe, Farscada.
Bişezar: meşelik, meşe ormanı.

[Billur Korkmaz]

Arapçada Bakl: yenebilecek hertürlü yeşil bitki anlamında. Bakliyat kurusu demek ki..

[dedeefendi]

Orijinal Mesaj Sahibi Halit Togay

Atkestanesi: aesculus hippocastaneum hippos:at , castaneum malum. Bu ağaç da İstanbul'da görüldükten sonra bir batılı tarafından taksonomiye yerleştirilmiş. Türkçe ismi de Latince'ye arkasından da horsechestnut olarak İngilizce'ye geçmiş. Türkçe'de bitkilerin işe yaramazlığını belirtmek için kullanılan isimlerden biri olan at ile sıfatlandırılmış. Benzeri bitkiler it-üzümü , eşek-hıyarı .. Bitkilerin işe yaramazlığını bildiren hayvan ismiyle nitelenmiş başka bitki biliyorsanız yazarmısınız?

Çok güzel bir konu açmışsınız,tek tek bütün yazılanları okudum.Teşekkür ederim.
Ağaç ve çiçek isimlerinin çoğu başka dillerden girmiştir dilimize.Bunun sebebini Türklerin yerleşik bir hayat tarzlarının olmayışına bağlayabiliriz.Türkler,daha çok hayvancılıkla geçiniyorlardı.Çadırlarda yaşayan ve sabit bir toprağı olmayan bir toplumun ağaçlar ve bitkilerle ilgisi ister istemez zayıf olacaktır.
Dilimimizdeki hayvan isimlerinin çoğu Türkçedir.Sebebi yukarıda anlattıklarımızla ilişkilidir.Çünkü hayatları hayvacılık ve av üzerine kurulu bir toplumda hayvanlarla olan sağlam ilişkiler buna sebep olmuştur.
İşte Türkler ne zaman yerleşik hayat tarzını benimesmeye başlamışlarsa o zaman bitkilerle ve ağaçlarla muhatap olmuşlardır.İster istemez bu ağaçlara,çalılara bir isim vermeleri gerekiyordu.Hayatlarının vazgeçilmezi olan hayvanlarla ilişkilendirerek bu çalılara ,ağaçalara isimler vermişlerdir."Kuzu kulağı,keçiboynuzu,kuşburnu gibi..."


Edebiyatçı Beşir Ayvazoğlu'nun GÜLLER KİTABI isimli eserinde bu konuda aydınlatıcı fikirler bulmak mümkündür.

[Halit Togay]

İstifade etmenize sevindim.
Dediğiniz gibi hayvan isimleri Türkçe'de daha fazla bunun istisnası deniz balıkları, nerede ise tamamı Rumca'dan geçmiştir. Rumca'dan gelmeyen üç tanesi gümüş, kalkan ve hamsidir. Tatlısu balıkları çoğunlukla Türkçe'dir. Hele at ve atla ilgili kelimeler var ki bunlar deryadır. Aynı eskimo dilinde karın 40 adı olduğu gibi Türkçe'de de atın her rengi her yaşı akrabalıkları hastalıkları lekeleri gibi konularda çoğu şimdi hafızalardan çıkmış pek çok kelime var.
Bitki isimlerinin nereden geldiğini anlatan yeni bir kitap çıktı; evime dönünce künyesini tam olarak yazacağım.

[Halit Togay]

Bitkilerin Serüveni Michel Lis Troya Yayıncılık
Bitki adlarının nereden geldiğine dair epice malumat var.

[Todor]

Zerdali: Zer sarı, alü ise erik demek Farsçada.

Kaynak: daha önceki maddeler.

[Halit Togay]

Şimşir: Farsça şimşad: şimşir ağacı, şemşir: kılıç demek. İkisi karışmış bir anlam kayması oluşmuş ve şimşir kılıç yerine şimşir ağacı olmuş. Halk ağzında tozak. Yunanca pyksos (piksos okunuyor Latince'si buksus a olan ses yakınlığına dikkat). İngilizcesi boxwood kullanılışına işaret ediyor galiba.

[sukranayalp]

Çok değerli bir hocamız olan Sn. Faik Yaltırık, şimşirin, kesitinde görünen dört köşeden dolayı boxwood olduğunu söylemişti.

Acaba pyksos kelimesi de kutu veya dört köşe anlamını taşıyor mu?

[dedeefendi]

Orijinal Mesaj Sahibi Halit Togay

İstifade etmenize sevindim.
Dediğiniz gibi hayvan isimleri Türkçe'de daha fazla bunun istisnası deniz balıkları, nerede ise tamamı Rumca'dan geçmiştir. Rumca'dan gelmeyen üç tanesi gümüş, kalkan ve hamsidir. Tatlısu balıkları çoğunlukla Türkçe'dir. Hele at ve atla ilgili kelimeler var ki bunlar deryadır. Aynı eskimo dilinde karın 40 adı olduğu gibi Türkçe'de de atın her rengi her yaşı akrabalıkları hastalıkları lekeleri gibi konularda çoğu şimdi hafızalardan çıkmış pek çok kelime var.
Bitki isimlerinin nereden geldiğini anlatan yeni bir kitap çıktı; evime dönünce künyesini tam olarak yazacağım.

İstifâde ne demek? Sizler sâyesinde çevremdeki güzellikleri görmeyi öğrendim...Yaşadığımız çevrede hayatımızı renklendirecek öyle güzel ağaçlar var ki...Hepsinden bîhaber yaşıyordum,görmeden geçiyordum.Hepsini ağaç olarak biliyordum.Adını söylemek yoktu.Kargaya,serçeye,güvercine,kumruya kuş demek,nasıl doğru değilse,cennetin kapısı mesabesindeki ağaçlara isimleriyle hitab etmemek o kadar yanlıştır.İşte beni bu yanlıştan kurtardınız.

Ben edebiyat öğretmeniyim.Edebi eserlerimizde ağaçların ve bitkilerin çok fazla yeri var.Hele hele Dîvân edebiyatı tamamen çiçeklerin ve ağaçların edebiyatıdır desek yeridir.Onları anlayabilmek için ağaçları bilmemiz tanımamız gerekiyor.Bunu bir vesile sayıp ağaçların peşine düştüm,sizler sayesinde çok güzel bilgiler edindim.Ne sorsam cevabını aldım.Çok teşekkür ederim...

[agozce]

Orijinal Mesaj Sahibi Halit Togay

Epice düşündüm ama deve dikeni aklıma gelmemişti. Bir de işe yararlılığı tanımlayan hayvan isimleri var . Kuzu kulağı ve kuş üzümündeki kuzu ve kuş gibi. Demek ki memleketim insanının kollektif bilinçaltında deve , it , eşek ve at işe yaramazlığı , kuzu ve kuş kibarlığı inceliği ve lezzeti temsil ediyor. Senin bu meyanda aklına gelen başka hayvanla sıfatlanmış bitki var mı?

Toros yaylalarında-Anamur, Mersin kuş burnuna it burnu ( işe yaradığı eskiden bilinmiyormuş demekki ) bir tür yabani bezelye ye de( latincesini bulamadım) yılan baklası denir. Bence çok lezzetlidir. Çiğ olarak yeriz. Ayrıca beyaz çiçek açan, kırmızı zehirli meyveleri olan bir tür yabani sarmaşığa da yılan üzümü denir. Daha çok vardı. Aklıma geldikçe yazarım.

[Halit Togay]

Orijinal Mesaj Sahibi dedeefendi

İstifâde ne demek?
Yararlanmak demek. Faide kökünden-Arapça.
Ben de sizin gibi eski kelimelerin unutulmaması, nüansların kaybolmaması, renklerini unutmamamız ve hatta bazen yeni manalar yüklemek maksadıyla zaman zaman eski karşılıklarını kullanıyorum.

.Hepsinden bîhaber yaşıyordum,
cennetin kapısı mesabesindeki
hitab etmemek o kadar
Ben edebiyat öğretmeniyim.
Edebi eserlerimizde
Bunu bir vesile sayıp
.Ne sorsam cevabını aldım.Çok teşekkür ederim...

Faideli olabildiysek ne saadet.

[Halit Togay]

Orijinal Mesaj Sahibi sukranayalp

Çok değerli bir hocamız olan Sn. Faik Yaltırık, şimşirin, kesitinde görünen dört köşeden dolayı boxwood olduğunu söylemişti.

Acaba pyksos kelimesi de kutu veya dört köşe anlamını taşıyor mu?

Şimdi şuradaki şimşiri kesip köşelere baksam şahane olur ama şimşire yazık olacak.
Aslında benim fikrim:

[Halit Togay]

Orijinal Mesaj Sahibi sukranayalp

Acaba pyksos kelimesi de kutu veya dört köşe anlamını taşıyor mu?

Pyksos buksusla ve boxla fonetik olarak yakın. Şimşirin İngilizcesinin kutu ile anlamsal ilgisi olması gerekmiyor. Kanımca fonetik bir yakınlık sözkonusu.

[sukranayalp]

Piksel kelimesi pyksos'tan türemiş olabilir.
Piksel, bilgisayar ortamında, ekran çözünürlüğüne göre görüntünün görülen en ufak kare parçacıklarına denir.
Buxsus-box-piksel-pyksos burda kesişiyor olabilirler.

Aşağıda böyle bir kanepe örneği..

[sukranayalp]

Bir resmin piksel yoğunluğunu yani, PPI (Pixcel Per Inches) 1 inç karede
(1 inç = 2.54 cm) bulunan piksel sayısı.

[dedeefendi]

Orijinal Mesaj Sahibi Halit Togay

Faideli olabildiysek ne saadet.

Konuşurken ,yazarken kelime seçerim.Ancak sizin belirttiğiniz kelimeleri,inanın,seçmedim.Dilime yerleşmiş kelimeler.Eski edebiyatla çok ilgilendiğim için olsa gerek,dilime yerleşmiş ...
Açıkçası rahatız oluyor da değilim.Kulağa çok hoş geliyor eski kelimeler.

[Halit Togay]

Orijinal Mesaj Sahibi sukranayalp

Piksel kelimesi pyksos'tan türemiş olabilir.
Piksel, bilgisayar ortamında, ekran çözünürlüğüne göre görüntünün görülen en ufak kare parçacıklarına denir.
Buxsus-box-piksel-pyksos burda kesişiyor olabilirler.

Aşağıda böyle bir kanepe örneği..

http://tr.wikipedia.org/wiki/Piksel
pix picture'ın, el elementin kısaltılmışıymış. Yani piksel picture element (resim elementi) demekmiş.

[Halit Togay]

İngilizce etimoloji sözlüğüne baktım box, pyxos tan geliyormuş.