Kızılcık Yetiştiriciliği

[Mine Pakkaner]

KIZILCIK YETİŞTİRİCİLİĞİ

Ülkemiz birçok meyvenin anavatanıdır. Bu meyvelerden biri de kızılcıktır. Kızılcık meyveleri vitamin C içeriği bakımından çok zengindir. Vitamin C içeriği portakalınkinin yaklaşık iki katıdır. Kızılcık ayrıca birçok mineral maddeler ve tanen içerir. Meyvelerinde kılcal damarları sağlamlaştıran, elastikliğini sağlayan ve kan basıncını normal tutan maddeler bulunur. Meyve, çekirdek, çiçek, yaprak, kabuk ve kökleri antiseptik özelliği ile yaraların tedavisinde mikroplara karşı ilaç olarak kullanılır. Bu gibi özellikleri ile son yıllarda tekrar ele alınmaya başlamış, tüketiminde artış olmuştur.
Ülkemizde kızılcık genel olarak yabani formlarda Karadeniz, Marmara, Ege ve Akdeniz Bölgelerinde sahil ve yüksek kesimlerinde dağlık alanlarda, dere yataklarında tek veya gruplar halinde bulunur. Malatya, Bursa, Yalova, Karabük, İstanbul illerinde sınırlı miktarda aşılı kızılcık yetiştiriciliği yapılmaktadır.
Kızılcık, bizde ve diğer ülkelerde farklı şekillerde kullanılır. Kızılcıktan reçel, marmelat, meyve suyu üretilir. Çekirdek ve yapraklarından çay ve kahve yapılır. Taze kabuklarından esans ve dizanteri hastalığına karşı ilaç hazırlanır. Gıda sanayiinde, taze kuru ve sofralık olarak çok çeşitli işlemelerde, yemeklerde tat verici, kuru meyvelerinden hoşaf yapılarak yararlanılır. Meyvelere şeker dökülerek uzun zaman muhafaza edilir. Çok güzel tatlı, konserve şurup yapılır.
Ağacı çok sıkı, sert ve ağırdır. Ağacın özü sarı-kırmızı renkte, pembe beyaz odun cilalamaya uygundur. Sandalye, tekstil mekikleri kızılcıktan yapılır. Dokuma sanayiinde mekik yapılır. Değirmen dişlileri kızılcıktan yapılır. Yonga-biblo gibi el sanatları, büro malzemesi yapımında yararlanılır. Meşhur Devrek bastonları kızılcık ağacından yapılır. Kızılcık ağaçları erken çiçek açtığı için, arıcılık bakımından çok önemlidir. Bahçe düzenlenmesinde dekoratif özelliği yanında soğuklara çok dayanıklı olduğu için tercih edilir. Bazı ülkelerde erozyona karşı kuşak oluşturmada kullanılır.

BİTKİ ÖZELLİKLERİ

Kızılcık çok güçlü bir kök sistemi oluşturur. Kökleri fazla derine gitmez. Toprağa yakın olan kök sistemleri, toprak neminden çok iyi yararlanma özelliğindedir. Tiplere bağlı olarak ağaç 2-5 m yükseklikte olabilir. Ağaç dik, yayvan veya sarkık şekillerde olabilir. Gövde sayısı 1-6 arasında değişir. Dip sürgünleri ile kendini yenileme özelliğindedir. Bu şekilde zeytin gibi çok uzun ömürlüdür. Yapraklar mekik, yuvarlak ve oval şekillidir. Yaprakların alt kısımlarında yakıcı tüyler vardır. Kızılcık çiçekleri diğer meyvelerden önce açar. Açmaya Şubat ayında başlar ve 2-4 hafta devam eder. Meyve, bir ve daha yaşlı dallarda, bazen gövdede oluşur. Meyve şekli oval, yuvarlak, armut, silindir ve koniktir. Üst renk kırmızı, sarı, sarı-kırmızı, kırmızı-sarı olabilir. Et rengi ise kırmızı, pembe, krem, sarıdır. Çekirdek şekli mekik, oval ve yuvarlak olur.



Şekil 25. Kızılcık ağacında çiçeklenme



Şekil 26. Kızılcık meyveleri

FİDAN ÜRETİMİ

Tohumla üretim:
Olgunlaşma öncesi veya olgunlaşma sonrası yabani ağaçlara ait meyvelerden çıkarılan tohumlar, doğrudan küçük saksılara veya tohum parsellerine ekilirler. Bu şekilde elde edilen çöğürler, bir sonraki yaz aşıya gelirler.
Çimlenmeyi uyarıcı işlemler yardımıyla çok sert olan tohum kabuğu yumuşatıldıktan sonra tohumlar katlamaya alınırlar. Bu şekilde 18 ay sonra aşılamaya uygun çöğür elde edilir.

Aşılama
Doğal ortamda bulunan yabani kızılcık ağaçları çiçeklenme öncesi ilkbaharda budanır. Oluşan bir yaşlı sürgünlere T veya yongalı göz aşısı uygulanır.
Tohumdan elde edilen veya dip sürgünlerinden elde edilen çöğürlerin aşılanması yoluyla kızılcık fidanları elde edilir.
Çeşit değiştirme amacıyla da, budama ile oluşturulan sürgünlere göz aşısı yapılır.
Bunun yanında, iki veya daha yaşlı dallara kalem aşısı yapılabilir.

(T) göz aşısı Mayıs-Haziran aylarında sürgün ve Temmuz-Ağustos aylarında durgun aşı şeklinde uygulanır.
Yonga aşı, T göz aşısına göre daha erken dönemlerde de yapılabilir. Kızılcıkta yapılan aşılardan, zamanlamanın iyi yapılması ve tekniğine uyulması durumlarında çok iyi başarı elde edilir.

Çelikle üretim

Yapraklanmanın başlangıcından sonra yeni sürgünlerin yaklaşık 30 cm olduğu dönemden başlayarak, yaprakların döküldüğü tarihe kadar uygulanabilen yeşil çelikle çoğaltmadan 3000 ppm Indol Butirik Asit (IBA) uygulaması ile iyi sonuç alınır.
Yaprakların döküldüğü dönemden, çiçeklenme öncesine kadar olan dönemde alınan yapraksız çelikler ile, 5000 ppm IBA ile köklendirme yapılır.

Daldırma ile üretim

Kızılcık, daldırma yöntemiyle de çoğaltılır. Ancak bu yöntem ile istenilen sayıda fidan elde edilmesi güçtür. Ayrıca, daldırma ile elde edilen fidanlar, geç meyveye yatarlar.

EKOLOJİK İSTEKLERİ

Sıcaklık: Kızılcık meyveleri sıcakta çabuk olgunlaşır, irileşir, verim artar. Soğuklara dayanıklıdır. Ortam sıcaklığının minimum –37oC olduğu yerlerde zarar görmez. Bunun yanında, gölgeli yerlerden de hoşlanır, çok aşırı sıcaklardan olumsuz etkilenir.

Su: Kızılcık yetiştiriciliğinde su, en belirgin ve sınırlayıcı faktördür. Mutlaka su ister. Taban suyuna orta derecede dayanıklıdır. Aşırı yağış, çiçeklenme ve hasat zamanını olumsuz etkiler. Nemli yerlerde meyve kalitesi artar.

Toprak: Toprak bakımından fazla seçici değildir. Orta bünyeli, derin ve geçirgen topraklarda daha iyi gelişir ve iyi meyve verir. Kireçli topraklara dayanıklı, tuza az toleranslıdır. Toprak PH’sının 6.4-7.4 olduğu yerlerde iyi sonuç verir. Deniz seviyesinden yükseltisi 0-80-160 m; 300-500 m; 700-1200 m olan kuşaklarda yetişir. En iyi sonuç ilk iki kuşakta olmakla birlikte 700-1200 m yükseltilerdeki özel alanlarda da rahatlıkla yetişebilir.

BAHÇE TESİSİ

Toprak hazırlığı: Kızılcık bahçesi tesis edilecek olan yerdeki toprak analiz edilerek toprağın bitki besin maddesi ihtiyaçları belirlenir. Dikim öncesi toprak hazırlıkları yapılır.

Dikim: Daha fazla verim almak ve hasat periyodunu genişletmek amacıyla, birden fazla çeşitle bahçe kurulması önerilir. Çeşitlerin büyüme özellikleri ve arazi yapısı dikkate alınarak, dikim mesafeleri 4x4 m, 5x5 m, 6x6 m olarak belirlenir.

KÜLTÜREL İŞLEMLER

Budama: Budama, yaprakların dökülmesi ile çiçeklenme arasındaki dönemde yapılır. Ayrıca hasat sonrası kırılan dalların alınması, sürgünlerin seyreltilmesi amacıyla da budama yapılabilir. Budamada meyve tomurcuklarının önceden görülebilmesi, budama için büyük bir kolaylık sağlar.

Budama ile ağacın gelişmesine en uygun şekil oluşturulur. Ağaç gençleşir. Budama ile meyve irileşir ve kalite artar.

Dikim budaması dikimden sonra, ağacın toprak seviyesinden 50-70 cm’den tepe vurma şeklinde uygulanır.
Kızılcık rahatlıkla her türlü budamaya çok iyi tepki göstermekle birlikte, şekil budaması olarak kızılcığa modifiye lider formu önerilir. Bunun için lider dal ile birlikte 5-7 ana dal seçilir, ana dallar üzerinde yardımcı dallar oluşturulur.

Verim budaması, güneşlenmenin dengelenmesi, meyvenin ağacın her tarafına dağılması, gerektiğinde meyve seyreltmesi amacıyla yapılır. Bu arada çeşitli nedenlerden dolayı oluşan obur dallarda uç alma işlemi yapılarak, bu dallar 2-3 yıl içinde verimli hale getirilir.
Daha önce de söylendiği gibi, kızılcık kendini yenileyen bir meyvedir. Yaşlı ve verimden düşmüş ağaçlar, gençleştirme budaması yardımıyla gençleştirilir.

Uygulama:
• Ana dal düzeyinde gençleştirme
• Gövde düzeyinde gençleştirme şeklinde yapılır.

Sulama: Kızılcık yetiştiriciliğini sınırlandıran en önemli faktör sudur. Bu nedenle sulama çok önemlidir. Kurak ve susuz yıllarda meyve küçük kalır, verim ve kalite azalır. Sulama ile meyve iriliği artar, verim ve kalite yükselir.

Gübreleme: Yapılacak toprak ve yaprak analizlerine göre gübrelemeden çok olumlu sonuçlar alınır. Genel olarak, organik gübreler dekara 2-3 ton hesabıyla 3-4 yılda bir verilir. Azot dekara 15-20 kg, fosfor 30-35 kg ve potasyum ise 10-12 kg hesabıyla verilir.

Tarımsal Mücadele: Doğal olarak yetişen kızılcıklarda herhangi bir hastalık görülmemesine karşın, ticari olarak kızılcık yetiştiriciliğinin yapıldığı özellikle nemli yörelerde ve aşırı yağışlar sonrası botritis, antraknoz gibi hastalıklar etkili olabilmektedir. Bunlara karşı bakırlı preparatlar ile fungusit uygulamaları iyi sonuç verir. Orman ile sınır yerlerde ve ormandan açılan arazilerde tesis edilen yerlerde kök çürüklüğü zararı görülmüştür. Kızılcığın yetiştirildiği alanlarda diğer meyvelerde görülen meyve sineği, kabuklu bit gibi zararlılar kızılcıkta görülmüştür. Ancak önemli derecede zarara yol açmamışlardır.

Hasat: Kızılcık ağaçlarının bulundukları yükselti ve iklime bağlı olarak hasat Temmuz ortasından Ekim ayı başlarına kadar devam eder. Bir ağaçta bulunan meyveler aynı anda olgunlaşmaz. Bu nedenle 2-3 defada hasat yapılır. Ayrıca, kızılcık meyveleri hasattan sonra olgunlaşmaya devam eder. Olgunluk ilerledikçe irilik, meyvede şeker oranı artar, C vitamini ve sertlik azalır. Bu özellikten yararlanabilmek için meyvelerde renklenme başladığı zaman hasat yapılarak, pazara ulaşma anında tam olgunlaşma sağlanır; zararlanma oranı düşer. Hasat edilen meyveler en fazla 5 kilogramlık plastik veya karton ambalajlar ya da en iyisi 1-2 kilogramlık plastik kaplara konularak taşınmalıdır. Bu şekilde kayıplar azaltılmış, ürünün albenisi artırılmış olur.

Kaynak

[kuyucu]

Mine Hn,

Çok faydalı ve güzel bir bitki olduğunu düşünüyorum. Ticari olarak düşünülebilirmi bilmiyorum ama ben 1 adet fidan diktim 1 ay önce. Fidan çok pahalı idi sanırım 15 YTL. Çoğaltmayı öğrenebilirsem sayıyı artırmayı deneyeceğim.

iyi günler

[Tuba]

Merhaba,
Uzun zaman kimse yazmamış. Kızılcık fidanı nereden temin edilebilir? Saksıda yetiştirmeye uygunmudur?

[samidayi]

Saksıda yetiştirileceğini zannetmiyorum. Ama meyvesi çok güzeldir. Benim yaşadığım bölgede (Balıkesir-Bigadiç) Kızılcık kimse bahçesine dikmez. Bunlar genelde ormanlarda kendiliğinden yetişirler. Vatandaş olgunlaşınca ortaklaşa toplar.

[Romantik]

Şifa kaynağı Kızılcık ama değerini keşfetmekle geç kaldım.

[Volare]

Bir adet cekirdekten yetisme 2 yasinda bitkim var .
Bu sene biraz boy atti . Acaba Izmir kizilcik iklim ve rakim olarak bu bitki icin uygunmudur .
Bu meyveyi pazarda bir defa gorup alabildim .Ben marmelat icin kullaniyorum .
Bursa veya arkadasin soyledigi gibi Balikesirde yetistirmeye gerek yok-dogada bolca var.

[Plantae]

işte kızılcığın faydalarına örnekler

http://www.beslenmedestegi.com/yarar...lcik-faydalari

http://arsiv.sabah.com.tr/2005/11/11...51102-200.html

[Plantae]

kızılcık (cornus mas) (cornelius cherry) anavatanı Türkiye olan bir meyve olmasına rağmen gerekli önemi vermediğimiz meyvelerden
onca faydasına rağmen diğer meyvelerden hiç aşağı kalmayan hatta bazı besin değerlerinde daha üstün olan bu bitkiyi yeteri kadar tüketmiyorsak veya bahçemizin bir köşesine bir fidan dikmiyorsak ............
işte kızılcık dikmek için sebepler
1.besin değeri
2.verime yatınca bolca meyve vermesi
3.dekoratif süsleyici bitki olarak kullanılabilir
4.aşırı boy atmaz küçük bahçelerde de kullanabilirsiniz

[k0900]

7 Martta 2 sarı 2 kırmızı Tokat kızılcığı diktim, 3 tanesi tuttu ve yaprak vermeye başladı.

Tel kenarına hem rüzgar kesmesi, hemde tel örgüyü kapatması için dikildı.

[Volare]

Yurdumuzun guzel bitkileri dururken ,
goji , noni ve diger bitkilerin peşinden koşuyoruz(ben dahil).
Bence kaybolmaya yuz tumuş turlerle birlikte , kizılcık , kuşburnu gibi bitkilerin
onemini vurgulamak lazim .
Hem onlar yetişmek icin ozel şart istemiyorlar , zaten vatanımızı sevmişler

[YeşilSeven]

Faydaları gerçekten saymakla bitmez. Yusuf abiden edinip, 5-6 Martta Aydına diktiğim fidanların yakşaık 1 ay önceki halleri. 2 hafta sonra yanlarında olcam

[k0900]

Çelikten dikilen kızılcıklar kaçıncı yılında meyve vermeye başlar?

[samidayi]

Arkadaşlar benim böbreğimde sık sık taş oluşur. Doktorun tavsiyelerinden bir tanesi her öğünde en az yarım bardak kızılcık suyu içmemi önerdi. Taş oluşumunu engelliyormuş. Ama ben bunu biraz deneddim ama devamlı çok zor birşey.

Kızılcık çok geç meyve veren bir ağaçtır. Ena az 6-7 yıl. Dalı çok sağlamdır.

[m_eroglu33]

Tohumdan ekmek için, çok sert olduğundan dolayı tohuma özel bir işlem uygulanması gerekiyor mu?

[x12tr]

Akdeniz bölgesinde de özellikle yayla'larda olur bu ağaç.
Samidayi nin dediği gibi kendiliğinden ortalıkta türer Akdeniz bölgesinin Namrun ve tekir yaylalarında sık görülür;dağda bayırda kendiliğinden yetişenleri görebilirsiniz hatta insanlar bahçelerinde çıkınca yetişmesine izin vermezler,sevenler bahçesinde tesadüf türemiş kızılcık ağaçlarından ancak 1 tanesinin büyümesine izin verir hepsi o kadar.halbuki kıymeti bilinmeyen bir nimettir benim gözümde.
mexicada Berry denilen ve kızılcıkla akraba olduğunu düşündüğüm bi bitkinin içindeki yüksek C vitamini sebebiyle vücuda en gerekli koruyucu ve özellikle arındırıcı özelliklerinden dolayı ecza firmalarına özel ekildiğini biliyorum VE BU KONUDA sitemizin büyüklerine bilgi sahibi değerli insanlarına danışmak istiyorum acaba biz türkiyede bu açığı kızılcıkla kapatabilirmiyiz?
bi kuşburnu nun yerini tutabilirmi?
şimdiden değerli cevap ve görüşleriniz için teşekkür ediyorum.

[erolhas]

her sene annemle pazardan kızılcık alıp onu unla karıştırıp.. kızılcık tarhanası yaparız. üşüttüğümüzde nezle olduğumuzda.. bademciklerimiz şiştiğinde kısacası üst ve alt solunum yollarımızda bir sorun olduğunda.. sarımsaklı domatesli çorbasını yapar.. bol karabibiber ile içeriz.. güsel bir kızlıcık bulunduğunda çorbasının tadına doyulmaz..

[almira]

Orijinal Mesaj Sahibi erolhas

her sene annemle pazardan kızılcık alıp onu unla karıştırıp.. kızılcık tarhanası yaparız. üşüttüğümüzde nezle olduğumuzda.. bademciklerimiz şiştiğinde kısacası üst ve alt solunum yollarımızda bir sorun olduğunda.. sarımsaklı domatesli çorbasını yapar.. bol karabibiber ile içeriz.. güsel bir kızlıcık bulunduğunda çorbasının tadına doyulmaz..

Tarhananın hazırlanış tarifini formdaki mutfak bölümünde bulunan (kışlıklar,turşular,reçeller) bölümünde verebilirmisiniz? Bizde yapardık.

[nariçi]

Geçen bahar fidanistanbul'dan bir kızılcık fidanı aldım ve diktim, sağlığı iyi gözüküyor. Fakat yerini ben beğenmedim, başka bir yere dikmek istiyorum. Ne yapmalıyım. kuruma ihtimali var mı. Zarar görmeden yeni yerine nakil edebilirmiyim?

[YeşilSeven]

Orijinal Mesaj Sahibi nariçi

Geçen bahar fidanistanbul'dan bir kızılcık fidanı aldım ve diktim, sağlığı iyi gözüküyor. Fakat yerini ben beğenmedim, başka bir yere dikmek istiyorum. Ne yapmalıyım. kuruma ihtimali var mı. Zarar görmeden yeni yerine nakil edebilirmiyim?

Sn Nariçi, tavsiyem kış gelip te yapraklarını dökmeden, bitki uyku haline geçmeden değiştirmeyiniz.

[Balıkcı]

Benim kızılcık fidanım 5-6 yaşlarında.
Birkaç defa çiçek açtı fakat meyve tutmadı, bu sene de hiç hareket yok.
Ne yapsam acaba, biraz daha sabır mı yoksa eksik kalan bir şey mi var?

[erolhas]

Orijinal Mesaj Sahibi almira

Tarhananın hazırlanış tarifini formdaki mutfak bölümünde bulunan (kışlıklar,turşular,reçeller) bölümünde verebilirmisiniz? Bizde yapardık.

detaylı bilgiyi annemden öğrenip sizin dediğiniz bölüme yazıcam..

[k0900]

Çok iyi sulanmasına rağmen, kuvvetli bir yapraklanma oluşmadı.

Dünkü hali;

[YeşilSeven]

Orijinal Mesaj Sahibi k0900

Çok iyi sulanmasına rağmen, kuvvetli bir yapraklanma oluşmadı.

Dünkü hali;

Şu anda canlı görünüyor, problem yok, yaprakları kurumadan yaz sıcaklarını atlatırsa en azından kök gelişimini sürdürür ve seneye daha güzel gelişeceğini düşünüyorum. Eğer sıcaktan yapraklar ve sürgünler kurumaya yüz tutarsa gölgeleme yapmanızı tavsiye ederim. Bu arada fidanı ne zaman diktiniz? Eğer nisan/mayıs ayı sonrası diktinizse belki sıcaklara kaldığı için tam gelişemiyor olabilir.

[k0900]

Mart başında dikildi. Dört kızılcıktan 3 tanesi yapraklı, diğeri kurudu.

Köksüz, dal halinde çelik olarak dikildi.

[YeşilSeven]

Ana gövde üzerinde bir iki tane küçük dallardan olsaydı biraz daha hızlı gelişirdi. Korkmayın köksüz olduğu için gelişimini sürdürsün yeter. Kök olmadan dal ve yaprak bekliyoruz

[mahon67]

Sarı kızılcık - Ya da sarıcık mı desek -

http://www.jungseed.com/dp3.asp?c=574&SKU=20331

[Romantik]

Orijinal Mesaj Sahibi mahon67

Sarı kızılcık - Ya da sarıcık mı desek -

http://www.jungseed.com/dp3.asp?c=574&SKU=20331

Sayın mahon67,

Görüntüsü çok hoş,

Fidan temin etmek lazım.

[Samsunlu55]

Romantik arkadaşım bunun Samsun'un deniz görmeyen dağlarda önceden bulunduğunu ancak sonradan hiçbiryerde bulunamadığını söylemişti bir akrabağamız. Eskilerde böyle diyor. Siz Ordu'da bir soruşturun bulma ihtimaliniz azda olsa var gibi.

[Romantik]

Orijinal Mesaj Sahibi Samsunlu55

Romantik arkadaşım bunun Samsun'un deniz görmeyen dağlarda önceden bulunduğunu ancak sonradan hiçbiryerde bulunamadığını söylemişti bir akrabağamız. Eskilerde böyle diyor. Siz Ordu'da bir soruşturun bulma ihtimaliniz azda olsa var gibi.

Sayın Samsunlu55,

İnşallah dediğiniz gibidir. Buralarda bulabilirsek ne güzel olur.

[tugay0614]

Bizim Bolu'nun Mengen İlçesi Dağlarında da Oldukça Bol Bulunur Kızılcık Bizim Yörede Kren diye adlandırırız Eylül ayında meyveleri Olgunlaşır Güney Yamaçlarında yetişenlerin Meyve Tutumu daha Fazla Olur Çekirdekten Oldukça zor yetişen Bir Ağaç Türüdür Geç Gelişim Gösterir Geç Meyve ye yatar