Mantar: Ne Hayvan Ne Bitki, Başka Bir Âlem

[J.Barutçiyan]

Yıl 1534... Papa 7. Clement yediği Amanita phalloides mantarından zehirlenerek ölüyor, sonuç korkunç: Papa 3. Paul engizisyonu başlatıyor.

Roma kralı Claude, beşinci karısı Aggripin tarafından zehirleniyor, mönüde yine Amanita phalloides.

Bu sefer Romalılardan beri severek yediğimiz Amanita caesarea ile karışık sunuluyor.
Sonuçta Neron, Roma kralı oluyor.

[J.Barutçiyan]

Kuzey kutup dairesi civarında bolca bulunan Amanita muscaria, ren geyikleri tarafından çok sevilen bir mantar türü.

Fakat insanlar için zehirli ve çok kuvvetli halüsinojen etkisi var.

Tarihte Laponlar bu mantarı kullanarak transa geçmeyi alışkanlık edinmişler.

Ren geyikleri tarafından çekilen uçan kızak hikâyesinin, yani modern Noel Baba imajının bu trans durumlarında ortaya çıktığı biliniyor.

[J.Barutçiyan]

İsa'dan 6000 yıl öncesi insanı, sert ve lifli bir ağaç mantarı olan Fomes fomentarius'u kurutup ateş yakarken kav olarak kullanıyordu.

Buda'nın, mantar zehirlenmesinden öldüğü söylenmektedir.

[J.Barutçiyan]

Bunları Biliyor musunuz?


♦Türkiye'de 2 mm'den büyük mantar cinslerinin sayısı 10-15 bin arasında, buna karşılık sularımızda yaklaşık 400 çeşit balık yaşıyor.

♦Bilimsel olarak Amanita ailesi olarak bilinen mantarlar adlarını Türkiye'deki Amanos dağlarından almış.

♦Dünyanın en pahalı mantarı olan trüfün tarihteki izine ilk kez ülkemizde bulunan çivi yazılı Hitit tabletlerinde rastlanmıştır.

♦ Polyporus ailesinden kimi mantarlar günde 1 trilyon spor (tohumcuk) üretebilirler.

♦Kimi mantarlar sporlarını saniyede 1 m. hızla fırlatırlar, sporların boylarıyla oranlandığında bu hızlanma 25 000 g kuvvetindedir. En antrenmanlı astronotlar bile sadece 8 g kuvvetine dayanabilirler.


♦Tek bir Boletus edulis mantarının her sporu bir mantar verseydi, bir senede 500 kilometrekare alanı kaplardı.

♦ Mantarların kök ve ana yapısını oluşturan miselyum o kadar incedir ki 200 tanesi yan yana sadece 1 milimetre eder.

♦Tek bir Armillera bulbosa mantarının kök yapısısının 5 hektarlık bir alana yayıldığı ve toplam ağırlığının 10 tondan fazla olduğu hesaplanmıştır.


♦Agaricus bistorquis mantarı betonu ve asfaltı delerek çıkabilir. Şehirlerde sıklıkla görülen bu mantar yenebilir.

♦Hâlâ mantar veren bazı miselyumların 1500 yaşında
olduğu tahmin edilmektedir.

[indomie]

Sayın J.Barutçiyan,

Yazılarınızı zevk alarak bir çırpıda okudum, bilgilendirmeleriniz için teşekkürler.

Çocukluğumda, yani 50-55 yıl önce Akhisar'ın (Manisa) sokak aralarında eşek yüküyle odun satan dağ/orman köylüleri, avuç içi büyüklüğünde, yeşilimtrak bakır renginde mantar da satarlardı. Bilgisizlikten olsa gerek, annemiz de zehirlenme korkusu olmadan, bu mantarları satın alır ve pişirirdi. Ama ne kadar da lezzetliydiler, tadı hala damağımdadır.

Bir hafta kadar önce Urla/Çeşmealtı pazarında o mantarlara benzer mantar satılıyordu, fakat korkumdan alamadım. Kültür mantarı satın aldığım diğer bir satıcı ise "bunlar zehirsizdir, korkmadan alabilirsin. Zehirli olup olmadığını anlamak için kesip mantarı sıktığında eğer beyaz sütlü su çıkıyorsa zehirlidir, kızmızı su çıkıyorsa zehirsizdir" dedi. Söylediklerinin doğruluk payını bilmediğim için sadece kültür mantarıyla yetindim.

Mantarı çok seviyorum. Eşim 2-3 günde bir, rakı mezesi olarak, kültür mantarlarının şapkasının içine tereyağı ve kaşar peyniri koyarak kiremitte mantar yapıyor. Ben de bunları rakı eşliğinde lezzetle yiyorum.

Bu kadar giriş yaptıktan sonra asıl meseleye geliyorum. Yukarıdaki yazılarınızın iki yerinde bazı mantarların alkol ile alınmasının zehirleyici etki yapabileceğinden bahsettiniz. Kültür mantarlarının da alkol eşliğinde tüketimesi sakıncalı mıdır?

Selam ve saygılarımla.

[sagdil]

Merhaba Barutçiyan.
İlginç bir konu ve verdiğin aydınlatıcı bilgiler için teşekkürler.
Yazdıkların beni yıllar öncesine götürdü.İzmir de bir dostumuz Fransa ya mantar ihraç ediyor.Sık sık biraraya gelir lezzetli mantarlarını tatma fırsatımız olurdu.Yine birgün bize gelirlerken mücevher hassasiyetini gösterdiği bir mantar getirdi.Yanlış hatırlamıyorsam
Sadece Kaz Dağlarında yetişen sünger görünümlü çirkin bir şeydi.Hatta bu kadar çirkin görüntüye gösterilen değerli mücevher itinası aramızda epeyce bir alay konusu olmuştu.
Bir ayini andıran özel tarifiyle bize bunu pişirdi afiyetle yedik çok lezzetliydi.Ama gelin görünki sabaha karşı eşim fenalaştı.Kafamda baş zanlı akşam yemeğinde yediğimiz mantar ama bende bir gariplik yok.Sizin anlayacağınız 8 kişinin katıldığı yemekte birtek eşim zehirlendi.2-3 gün yatmak zorunda kaldı.Hala o arkadaşımıza takılır eşim onca insanın içinde nasıl ayarladında zehirli mantarı bana yedirdin diye....
Bizim için hoş bir anı olan satırlarımla umarım sizi sıkmamışımdır.....
Yeni yazılarınızda buluşmak üzere....

[gölgece]

Orijinal Mesaj Sahibi J.Barutçiyan

Bunları Biliyor musunuz?


...

♦Hâlâ mantar veren bazı miselyumların 1500 yaşında
olduğu tahmin edilmektedir.

Bu konudaki tahmin nasıl yapılıyor?

Ağaçlar gibi halkalarını sayma imkanı olamayacağından Karbon 14 yolu ile veya başka bir yöntemle mi yaş tahmini (sanırım net olarak saptanamıyor!) yapılabilmektedir?

[gölgece]

Mantarlar dünyası bitkiler ve hayvanlar gibi ayrı bir dünya olduğuna ve verdiğiniz sayılara göre çok büyük bir dünya öyle ki sayıca bitkiler dünyasına tur bindiriyor.

Sanırım suda yaşayan mantarlar da var. Belirttiğiniz milyonla ifade edilen sayıda sadece karada yaşayan mantarlar mı var yoksa denizlerde ve tatlı sularda yaşayan mantarlar da dahil mi?

Sorumu ilgisiz bulabilirsiniz ama dünyanın büyük kısmı denizler ile kaplı ve ilk birkaç yüz metreden sonrası bitki yaşamına, daha aşağılar ise birçok hayvanın yaşamasına uygun değil, oysa mantarlar için çok uygun bir ortam.

Mantarları tam olarak anlamak için soruyorum.

[Harun Parlak]

bir gezide çektiğim bu mantarlar 'ın adı nedir acaba.

Buda kav mantarı'nın gelişme dönemi olabilirmi.

[nariçi]

J. Barutçiyan'ın emeğine teşekkür eder-ellerine sağlık ilk defa geniş bir mantar bilgisi edindim. Bu konuda fakültelerimizde bölüm bulunmamasına üzüldüm. Etiketli markette satılmadıkça almam ve yemem. Bizim halk genellikle rizikoya girmez. Onun içindir ki batı her konuda bizden önde. Her konuda cesaret gösterirler,fakat son yıllarda savaşta ölmek istemiyor teknolojiyi kullanmak istiyorlar.

Kuzu göbeği mantarının kurusunu toroslarda ki orman köylüleri uzun yıllardır toplayıp ihracatçılara satıyorlar. Bizim bahçe de çok türü var ama cesaret edip yiyemem.

[J.Barutçiyan]

Orijinal Mesaj Sahibi gölgece

Bu konudaki tahmin nasıl yapılıyor?

Ağaçlar gibi halkalarını sayma imkanı olamayacağından Karbon 14 yolu ile veya başka bir yöntemle mi yaş tahmini (sanırım net olarak saptanamıyor!) yapılabilmektedir?

İnceleme altına alınan bir mantar miselinin senelik büyüme (yayılma) hızını yaklaşık 10 sene kadar izleyip ortalama yayılma hızı mantarın yayılımının yarı çapına bölünür.

a) Pek çok misel, bir engelle karşılaşmadığı sürece genişleyen bir daire şeklinde yayılma eğilimindedir.
b) Çapı yüzlerce kilometreyi geçen misel daireleri uydudan gözlemlenmiştir. (Moğolistan)

[J.Barutçiyan]

Orijinal Mesaj Sahibi gölgece

Sanırım suda yaşayan mantarlar da var. Belirttiğiniz milyonla ifade edilen sayıda sadece karada yaşayan mantarlar mı var yoksa denizlerde ve tatlı sularda yaşayan mantarlar da dahil mi?

Sorumu ilgisiz bulabilirsiniz ama dünyanın büyük kısmı denizler ile kaplı ve ilk birkaç yüz metreden sonrası bitki yaşamına, daha aşağılar ise birçok hayvanın yaşamasına uygun değil, oysa mantarlar için çok uygun bir ortam.

Mantarları tam olarak anlamak için soruyorum.

Suda yaşayan bilinen mantarların tamamı, ya tek hücreli ya da mikroskopik mantarlar.
Sorunuz çok ilginç olmakla beraber makromikolojinin ilgi alanına girmediğinden size detaylı bilgi veremiyorum.

[J.Barutçiyan]

Orijinal Mesaj Sahibi Tekin

bir gezide çektiğim bu mantarlar 'ın adı nedir acaba.

Buda kav mantarı'nın gelişme dönemi olabilirmi.

Mantarınız Collybia fusipes.

Normal olarak her soruda sadece 1 mantar türünün fotoğraflarını göndermenizi rica ediyorum, fakat 2. fotoğrafınız çok ilginç (kav mantarı değil).

Yüksek çözünülürlükte bir fotoğrafınız var ise,mantarın bulunduğu yeri ve üzerinde çıktığı ağacın türünü hatırlıyorsanız bana bildirin lütfen.

[denizakvaryumu]

Sn.Barutçiyan

http://www.blackmoor.co.uk/product_i...kmjvedkhk228a2

linkteki truf mantarını satın alsak, bahçemizde kolaylıkla yetiştirebilir miyiz?

[denizakvaryumu]

Sn.Barutçiyan

http://www.agromantar.com/kitlerimiz.html

linkinde hazır mantar kitleri var.

Pleurotus ostreatus (kütük)
Pleurotus sajo-caju (kütük)
Shiitake (kütük )

Özellikle kütüklere aşılanmış türleri ;
bahçemizin ışık-nem olarak uygun olan köşelerine koysak, miseller ölmediğine göre uygun toplama şartlarında her yıl mantar almamız mümkün olur mu yoksa bir süre sonra mantarlar son mu bulur?

[Harun Parlak]

Orijinal Mesaj Sahibi J.Barutçiyan

Mantarınız Collybia fusipes.

Normal olarak her soruda sadece 1 mantar türünün fotoğraflarını göndermenizi rica ediyorum, fakat 2. fotoğrafınız çok ilginç (kav mantarı değil).

Yüksek çözünülürlükte bir fotoğrafınız var ise,mantarın bulunduğu yeri ve üzerinde çıktığı ağacın türünü hatırlıyorsanız bana bildirin lütfen.

Sayın J.Barutçiyan O resimleri geçen yıl çekmiştim ama sanıyorum aynı yerinde duruyor mantar.
Yüksek çöznürlükde fotorafım var mail olarak atacaktım ama mail seçeneğiniz kapalı olduğundan gönderemedim.
Hangi ağaç olduğuna gelince Fagaceae familyasından olduğuna eminim ama ayrıntılı bakmadım diğer özelliklerine.
Hangi bölgede olduğuna gelince gümüş dere bahceköy orman yolu üzerinde geniş bir piknik alanı var. Orada çekmiştim. Altda harita üzerinde ağcın tam kendisini de işaretledim. Umarım kolay bulursunuz. Eğer bulamaz iseniz ben sizi oraya götürürüm.
Buradan sizde yakından takip edebilirsiniz yol güzelgahını.

[nariçi]

Sayın Barutçiyan,
Ev civarında kuzu göbeği mantarı bir defa çıktı yarım kilo kadar, bir daha görmedim.
Bu türün çıkması için hangi ağacın çürüntüsü olması gerekiyor. Miselleri neden yok olabilir?
Mantarın miselleri dökülmüş olması gerekmiyormu?

[Harun Parlak]

Orijinal Mesaj Sahibi J.Barutçiyan

Mantarınız Collybia fusipes.

Bu mantar yenebilirmi. Ormanlarımızda ağaç gövdelerinde bolca görüyorum. Ama sadece fotorafını çekiyorum.

[memet]

Lepista nuda. İlk gördüğümde rengi şaşırtmıştı beni mosmor. Sonra pazarda satılırken gördüğümde ürkmüştüm, hiç de yemeyi teşvik eden bir renk değil.

[ALİHANDAGHAN]

Bende de bir mantar hevesi başladı,
Kim bilir belki de yeni bir tür bulabiliriz

[J.Barutçiyan]

Orijinal Mesaj Sahibi indomie

Sayın J.Barutçiyan,
Yukarıdaki yazılarınızın iki yerinde bazı mantarların alkol ile alınmasının zehirleyici etki yapabileceğinden bahsettiniz. Kültür mantarlarının da alkol eşliğinde tüketimesi sakıncalı mıdır?

Selam ve saygılarımla.

Selamlar,
Kültür mantarlarıyla beraber alkol kullanımında sakınca yoktur.

[J.Barutçiyan]

Orijinal Mesaj Sahibi denizakvaryumu

Sn.Barutçiyan

http://www.agromantar.com/kitlerimiz.html

linkinde hazır mantar kitleri var.

Pleurotus ostreatus (kütük)
Pleurotus sajo-caju (kütük)
Shiitake (kütük )

Özellikle kütüklere aşılanmış türleri ;
bahçemizin ışık-nem olarak uygun olan köşelerine koysak, miseller ölmediğine göre uygun toplama şartlarında her yıl mantar almamız mümkün olur mu yoksa bir süre sonra mantarlar son mu bulur?

Bu mantarlar, beraberinde satın aldığınız kütük parçasından besleniyorlar.

Kütükte buldukları besin maddeleri tükendiğinde (bu arada kütük iyice çözümlenecektir), bir daha ürün alamazsınız.

[J.Barutçiyan]

Orijinal Mesaj Sahibi nariçi

Sayın Barutçiyan,
Ev civarında kuzu göbeği mantarı bir defa çıktı yarım kilo kadar, bir daha görmedim.
Bu türün çıkması için hangi ağacın çürüntüsü olması gerekiyor. Miselleri neden yok olabilir?
Mantarın miselleri dökülmüş olması gerekmiyormu?

Bu aile mantarları "çürükçül" değil mikorizyen.

Misellerin dökülmüşlüğü ifadesiyle ne anlatmak istediğinizi çözemedim, doğal çevre bozulmadığı sürece bu mantarları tekrar görme ihtimaliniz var.

[J.Barutçiyan]

Orijinal Mesaj Sahibi denizakvaryumu

Sn.Barutçiyan

http://www.blackmoor.co.uk/product_i...kmjvedkhk228a2

linkteki truf mantarını satın alsak, bahçemizde kolaylıkla yetiştirebilir miyiz?

Trüf mantarını kontrollü bir şekilde yetiştirmeyi başarırsanız, çok ama çook zengin olursunuz.

[J.Barutçiyan]

Orijinal Mesaj Sahibi Tekin

Bu mantar yenebilirmi. Ormanlarımızda ağaç gövdelerinde bolca görüyorum. Ama sadece fotorafını çekiyorum.

Fotoğraftaki mantarınızı Collybia fusipes olarak teşhis etmiştim.

Fotoğraftan teşhis ile hiç bir mantarı yemeyiniz (uyarılar bölümünü tekrar okuyun).

C.fusipes mantarının şapkası yenebilir, sindirimi zor ve lezzetsiz bir mantardır, bacak kısımları ise son derece lifli (yenemez) bir yapıdadır.

[gece]

Orijinal Mesaj Sahibi J.Barutçiyan

... meğer bu mantarların ismi Coprinus atromantarius'muş ve yemeden 48 saat önce ya da yedikten 48 saat sonra içki içeni hastanelik edermiş!
...

"Coprinus Atromantarius" olarak anılan mantar sanırım artık Coprinopsis olarak değerlendirilip "Coprinopsis Atramentaria" olarak isimlendiriliyor.

Eşanlamlı kullanım da olabilir tabii, ne de olsa mikoloji de bir bilim ve bilim adamları hemfikir olmamayı en çok seven insanlar olarak nitelenebilir.

Ayrım, pratikte önemli olmayabilirse de belirtmek istedim.



gece
mürekkebi yemektense mürekkep yalamayı tercih eden forum kişisi!

[gece]

Çocukken patates baskısı yapıp ortalığı berbat eden biri olarak mantarlarda tür tespiti ve doğru isimlendirmede Spor baskısı (spore print) almanın gereği ve doğru yöntemini öğrenebilir miyiz?

Bu konuda; 'üstüne biraz su damlatılarak, yarısı siyah, yarısı beyaz kağıda, cam fanus altında bekleterek baskıyı almak' gibi şeyler duyuyoruz ve ilginç geliyor.

Hele damlatılan su, mantara yağmur efekti vermek midir? Nedir?


gece
meraklı forum kişisi!

[Cumhur Tonba]

Sayın J. Barutçiyan,
Güzel bir konu, Çok güzel bilgiler. Size ne kadar teşekkür etsek azdır. Çalışmalarınızda başarılar diliyorum. Herkes sizin gibi bir konuda uzmanlaşabilse ne kadar güzel olur.
Saygılarla.

[Lilium]

Sayın J.Barutçiyan, mantarla ilgili açıklamalarınıza, bilgilerinize çok teşekkür ederim, birde mantar isimlerini verirken fotoğraflayabilseymissiniz çok güzel olurdu.
Aklıma takılan ve sizin yazınızdan aldığım bir bölüm.

Mantarlar asla naylon torbaya konmazmış. Ben nereden bilebilirdim, en iyi mantar bile hava geçirmez ortamda bozulur, yiyeni zehirleyebilirmiş.

Biz bölgemizde çocukluğumuzdan beri elimize bir poşet haydi mantara poşet poşet mantarları toplayıp gelirdik, bölgemizde yetişen üstü beyaz içi kızıl daha kartı kahve rengi olan çim mantarlarını toplardık. Bu türü yenen olarak biliriz.
Bizler poşetlerde olduğundan dolayı yaşım elli, daha bölgemizde mantardan zehirlenen olmadı. Bir güzel de yağnisini, pilavlısını halen yapar hatta yanına da bir iki duple rakı offf deymeyin o tada ve keyfime..

[J.Barutçiyan]

Orijinal Mesaj Sahibi gece

"Coprinus Atromantarius" olarak anılan mantar sanırım artık Coprinopsis olarak değerlendirilip "Coprinopsis Atramentaria" olarak isimlendiriliyor.

Eşanlamlı kullanım da olabilir tabii, ne de olsa mikoloji de bir bilim ve bilim adamları hemfikir olmamayı en çok seven insanlar olarak nitelenebilir.

Ayrım, pratikte önemli olmayabilirse de belirtmek istedim.



gece
mürekkebi yemektense mürekkep yalamayı tercih eden forum kişisi!

Mantarların isimlendirilmesi taxonomik kurallara göre yapılır. Pek çok mantarın sinonim isimleri vardır.

Etimolojik olarak Coprinus: eski yunanca kopros= gübre + inus=değgin, üzerinde çıkan
kelimelerinden üretilmiştir. Atromentarius ise Latince atromentum= sıvı mürekkep + arius=benzeyen kelimelerinden gelir

Bu isim Jean Baptiste Bulliard (Fransa 1752-1793) ve Elias Magnus Fries (İsveç 1794-1878) tarafından tescil edilmiştir.

Mantarların en çok kullanılan, aktüel bilimsel isimlerini sizlerle paylaşıyorum, yukarıda gördüğünüz üzere etimölojik tartışmalar oldukça karmaşık ve pek çok zamanımı alıyor.

Araştırmacı ruhunuzu ve değerli vaktinizi daha yaratıcı alanlarda kullanmanızı saygılarımla öneririm.
Coprinopsis atremantaria'nın açılımını isterseniz özelden mesaj atın, bu tür yazışmalar maalesef grubumuzdaki pek çok kişi için önem arz etmiyor.


Etimolojik (kısır) tartışmalar konusunda bir bilmece sunmak isterim:

Arapça'da Koyun,a MALUF denir.

SORU: Peki kuzuya ne denir ?

CEVAP:Belli bir süre hiç bir şey denmez, sonrasında yine MALUF denir.