Juniperus drupacea (Andız)

[Mine Pakkaner]

1-ANDIZ AĞACININ BİYOLOJİSİ VE YETİŞME MUHİTİ

Ardıç türleri ile karşılaştırılsa da, kozalak yapısı bakımından birbirinden ayrılır. 25 metre boylanabilen andızlar bulunmaktadır. Tomurcuklar yumurta biçimindedir,yapraklar iğne biçimindedir,uçları batıcıdır,yaprakların üst yüzeyinde stoma çizgisi vardır,koyu yeşil görünüm verirler. Sık yapraklı olması dolayısıyla yağmur tanelerinintoprağa sızmasını sağlarlar. Olgun kozalak oldukça büyük ve etlidir,kozalak pulları odunlaşmış sert muhafaza içerisinde saklıdır,etli kısmında şeker bulunmaktadır,etli kısım buruk tadındadır.



Andızlar karsit arazilerde yetişmektedir. 900-1200 rakımları arasında çokça görülür. Ardıç,meşe,kızılçam,sedirle birlikte bulunur. En çok Anamur, Gülnar, Silifke, Tarsus, Karaisalı, Aladağlar ve Kozan'da yayılıma katılır. Torosların ardında Seydişehir civarında ferdi olarak bulunur.

2-ANDIZ AĞACINDAN FAYDALANMA

2.1-ODUNLARINDAN FAYDALANMA
Ardıç gibi odunlarından çok güzel mobilya elde edilmektedir. Odunu çok sert ve dayanıklı ve az kokuludur.

2.2- YAPRAKLARINDAN FAYDALANMA
Ormanda hayvanlar andızların yaprağını çok severek yediği için çobanlar tarafından yem ağacı olarak kullanılmaktadır. Bundan dolayı gün geçtikçe andızın nesli azalmaktadır.



2.3- MEYVESİNDEN FAYDALANMA Andızların yaprak uçları sivri olduğu için batıcıdır. Ağaçtan toplanması çok zordur .

2.3.1- TATLI OLARAK FAYDALANMA
Andızın meyvesinden pekmez, palıza, pestil, bandırma, köfter yapılır.

PEKMEZ YAPIMI : Eylül sonu ile ekim başında olgunlaşan andız meyveleri olgunlaşmamış halde ağaçta bulunduğu gibi rüzgar ve insanlar
tarafından çırpmak suretiyle tabana dökülürler. Ağaçtan ve yerden toplanan meyveler çuvallara doldurularak tatlı yapılacak yere getirilir.
Andız meyveleri el dövecekleri ile kabuk kırılır. Kırma olayı tek tek tekrarlanır. Kırılanlar
tekne,kazan,leğen,helke,teneke,tencerelere konarak ağızlarına kadar su ile doldurulur. İki gün bekletildikten sonra özel yapılmış süzme teknesine koyarlar. Teknenin ağız deliği açılarak önüne şekerli suyun birikmesi sağlanır,dolan kaplar ateş üzerindeki kazanlara aktarılır. Kaynatma olayı başlatılmış olur. Sabah başlatılan kaynatma olayı akşama kadar devam edilir. Kaynatma anında sıvı kaynadıkça kazanın yüzünde köpükler oluşur. Kazan yüzündeki köpükler saplı tas ile
alındıkça karıştırılmaya devam edilir. Köpüklerin alınması delikli kevgir ile yapılır. Köpükler bir kapta toplanır. Kaynama suretiyle kazan içindeki suyun çok kısmı buharlaşa buharlaşa pekmez oluşur.
Andızın pekmezi kırmızımtırak koyu kahve rengindedir. Diğer gün günlemeye alınırsa daha dayanıklı ve parlak görünümlü olur. Elde edilen pekmez tatlı olarak yemeklerin yanında yendiği gibi şerbet yapılarak da içilir.
Pekmez kazanının dibinde alaca kahverengimsi pekmezli tortu birikir. Bu tortuda daha önce alınan kabın içerisinde biriktirilir ve tortu hayvan yemine karıştırılır.
Altı kilo meyveden bir kilo pekmez elde edilir.



PALIZA YAPIMI : Bir adet saplı tas pekmez tencereye konarak kaynamaya bırakılır yedi adet saplı tas su dökülen diğer bir kabın içine bir adet saplı tas ile nişasta karıştırıla karıştırıla eriyik haline getirilir. Kaynama durumuna gelen pekmezin içine yavaş yavaş karıştırıla karıştırıla dökülür. Önemli olan nişastanın topaklanmasını önlemektir. Pekmez ile karıştırılan nişastanın kaynatılarak pişirilmesi yapılır. Kazanın veya tencerenin ortasında odacıklar halinde lop lop kabarcıklar oluşur. Kaynayan kazanda lop lop
fokurdayan kabarcıklar deve gözü durumuna gelir.Bu durum palızanın piştiği durumdur. Kıvamını anlamak için yanmakta olan közü palızanın içine batırırsanız köz sönmezse palıza kıvamına gelmiştir. Sönme olayı olursa pişmeye devam edilir. İyice pişmeyen palızalar unsu unsu koktuğu gibi çabuk bozulur.
Palıza ekmekle ve doğrudan doğruya sızak ve soğuk olarak yenir. Yemeklerin yanında yumuşak bir tatlıdır.

BANDIRMA YAPIMI: Bandırma yapımı için hazırlanmış ipe dizilmiş cevizler birkaç kere palızanın içine batırılıp çıkarılır. Cevizlerin üzeri oranlı bir şekilde kaplanması sağlanır. Elde edilen bandırma boğum boğum gözükür.
Birde yere serili nişastanın ortasına ceviz dizilerek nişastalı zeminde yuvarlanır. Yuvarlanarak bandırma elde edilir. Nişasta palızanın yapışmamasını sağlar. İstenilen kalınlıkta bandırma yapılabilir. Her iki halde tatlı ve çerez olarak yenir. Uzun zaman saklanarak kış günlerinin besinini oluşturur.

PESTİL YAPIMI : Pestil yapımı için hazırlanmış palıza bezler üzerine ince ince serilir. Güneşte kuruduktan sonra bezin arka tarafında ılık su ile ıslatılarak pestil tülbent gibi incecik bezden ayrılarak elde edilir. Elde edilen pestiller tatlı ve çerez olarak yendiği gibi fındık , ceviz gibi çerezlerde konarak muska ve diğer şekiller elde edilerek uzun zaman saklanır. Kış günlerinin tatlısını ve çerezini oluştururlar.

KÖFTER YAPIMI: Kaynamamış buğday döğülerek kabuğundan ayrılır. Değirmende çekilerek yarma haline getirilir,yarma veya hazır irmikle palıza birlikte kaynatılarak kalıplı kaplara konur. Kaplar içinde arzu edilen kalınlık ve uzunlukta parçalara bölünerek güneşte kurutulur,bölünmüş olan parçalar nişastaya batırılarak köfter elde edilmiş olur. İçine biraz un konursa yumuşak köfter elde edilir,hemen yendiği gibi kış günlerine de saklanır.

2.3.2-SİRKE YAPILARAK FAYDALANMA
Andız meyvelerinin birinci suyu alındıktan sonra, geriye kalan meyve artıklarının üzerine basılarak yapılarak tekne ve kazan içinde bir hafta ortada bırakılır. Bir hafta sonra üzerine sıcak su dökülür. Bir iki kere su dökme işine devam edilir, su süzülür, süzülen su kaplara konarak güneşletilerek sirke elde edilmiş olur. Salatalara kullanılır.

2.3.3-RAKI YAPILARAK FAYDALANMA
Dağdan toplanan andız meyveleri kırılarak tekne veya kazanlara konur, içine su doldurulur. Bu halde sekiz on gün sulu ortamda kokuşmaya bırakılır. Çok uzaklardan kokusu duyulmaya başladığı zaman damıtma kazanına süzülerek konan karışım kaynatılır. Kaynatma esnasında damıtma olayı devam ettirilir.Damıtma sonunda rakı elde edilmiş olur. Saf içildiği gibi kola veya anasonla karıştırılarak da içilir.

2.3.4-HAYVAN YEMİ OLARAK FAYDALANMA
Pekmez yaparken biriken köpük ile kazanın tabanında biriken tortu karıştırılarak hayvan yemi olarak kullanılır. Pekmez yaparken durultmayı hayvan yemi yapmak için bir miktar ak toprak konmamaktadır.
Pekmez yapmadan önce kırılmış meyveleri hayvanlar çok sevmektedir. Pekmez yapımından sonra arta kalan kabuk acıdığı için hayvanlar tarafından arzu edilerek yenmemektedir. Tohumu da iyi bir hayvan yemidir.

2.3.5.-TOHUMUNDAN TESBİH YAPILARAK FAYDALANMA
Yörede gelişen el sanatıdır. Azda olsa aile bütçesine katkı sağlamaktadır.

2.3.6-TOHUMUNDAN ÇEREZ OLARAK FAYDALANMA
Pekmezi yapılan meyvelerin tohumları kırılarak içleri çerez olarak yenilmektedir.

2.4-ANDIZ PEKMEZİNİN KULLANILDIĞI YERLER
Yemek ,tatlı yapıldığı gibi ilaç olarak da kullanılmaktadır. Genelde ilaç olarak kullanılmaktadır.
Şeker hastalığı,kıl kurdu,mide ve bağırsak sancıları için sabahları susuz yarım çay bardağı, sulu bir çay bardağı andız pekmezi içilir. Hastalıkların devamınca içilmeye devam edilir.
Bronşit, solunum yollarını açma, ağızdaki mikroplara karşı ve soğuk algınlığına karşı palıza yapılarak ılık ılık yenilir. Vücudun yumşamasını sağladığı gibi öksürük varsa derhal etki ederek öksürüğe çare olur.
Yine pekmez veya palızası nişasta ve irmikle hamur yapılarak çıbanların üzerine sarılır. Yara ağzındaki eti ve pis kanları eritir. Yaradaki iltihabı içine çekerek iyileşmesini sağlar.
Kuş palazı olan çocuklara yedirilerek hastalığın hafif geçmesi sağlanır. Günde bekletilen pekmez vücuda direnç vermektedir.

Kaynak: Orman Mühendisliğ Dergisi Yıl: 42 Sayı: Ekim - Kasım - Aralık 2005

[tropik]

Bu gün aktar'dan öksürüğüm olduğu için aldım. Öksürüğe çok iyi geliyormuş.

[the_mc]

Andızlar karsit arazilerde yetişmektedir. 900-1200 rakımları arasında çokça görülür. Ardıç,meşe,kızılçam,sedirle birlikte bulunur.

orman yan ürünü olarak kullanımı inşallah yeni kurulan meşcerelerde düşünülmesine yol açar.

[toprak5552]

pekmezi bile oluyormuş ilginç?

[Manolya_]

Sayın Mine Hanım,
Okurken her cümlede şaşırdım.
Meger andız agacından neler yapılıyormuş neler.
Hakikaten bana çok yabancı bir agacı sayenizde tanımış oldum.
İyiki varsınız ve iyiki bizimlesiniz.
Bitkiler/agaçlar alemi meğer dipsiz bir kuyu imiş.
Daha öğreneceğimiz/bilmediğimiz çok konu olduğuna inanıyorum
Bizi bilgilendirdiğiniz için sonsuz teşekkürler
Saygılarımla...

[gultar]

Antalyada Andız Pekmezi yapılıyor ve satılıyor. İsteyen olursa ücretini, gönderme şartlarını
öğrenip bildirebilirim. Birkaç gün daha buralardayım.

[esox_lucius]

Andız, ardıçla beraber ibre yapraklı türlerde Anadolu toprakları için çok önemli bir tür. Umarım bozuk andız ormanlarımız ıslah edilerek yerlerine yenileri kazandırılır.

Andız ile ilgili H. Cemal Gültekin tarafından Orman Bakanlığınca çıkarılmış bir yayın vardı. İlgilenen arkadaşlara okumaları için linkini veriyorum:

https://www.dropbox.com/s/h2jt97e9caxcwek/andiz.pdf