Gladiçya (Yalancı Keçiboynuzu) (Honey Locust) (Gleditsia triacanthos)
 

Baklagil ağaçlardan biri olduğunu ve permakültür çalışmalarında kullanıldığını duyduğum, fakat hakkında çok az Türkçe bilgi bulabildiğim bir ağaç türü. Google da aradığımda, Malatya'da bir okulun bahçesinden zehirli olduğu nedeniyle söküldüğünü öğrendim. İngilizce Vikipedia'da zehirli olduğuyla ilgili hiçbir bilgi yok. Aksine, Amerika'da park ve bahçelerde de tercih ediliyormuş. Sadece bir yerde yalancı akasya tohumlarının zehirliliğinden bahsediyor, o kadar. Bir bilgi eksikliği var gibime geliyor.

Elinizde bilgi varsa, bu tür hakkında biraz bilgi toplayabilir miyiz? Eğer elimizde bilgi yoksa en azından Vikipedia'daki İngilizce bilgiyi çevirip buraya koymayı düşünüyorum.

Yalancı Keçiboynuzu da denmekte mi acaba bu ağaca?

Evet bu ağaçtan, İstanbul-Bahçelievler' de, birkaç parkta, İstanbul Dış Ticaret Kompleksi çevresinde çok var.
Bahçemde olmasını istemiştim. Dikenli olduğu için vazgeçtiğimi hatırlıyorum. Derinliğine bir araştırmam olmadı. Anlayacağınız gibi, ağacı sadece görünce tanıyorum.:)

Gladiçya (Wikipedia çevirisi)
 

Diken Çalısı diye de anılan Gladiçya (Gleditsia triacanthos), anavatanı Kuzey Amerika olan ve kışın yapraklarını döken bir ağaçtır. Amerika’nın güneydoğusunda South Dakota’dan New Orleans’a, orta Teksas’a ve doğuda doğu Massachusetts’e kadar uzanan bir aralıkta genellikle nemli dere yataklarında bulunur.

Açıklama

Gladiçya, 20-30 metreye hızlıca ulaşabilen, görece kısa ömürlü bir ağaçtır. 120-150 yıl kadar yaşar. Rüzgârlı fırtınalara karşı çok dayanıklı değillerdir. Yaşlıları tüylü, gençleri tüysüz yapraklara sahiptir. Yapraklar 1,5-2,5 cm civarındadır ve parlak yeşil renktedir. Sonbaharda sararırlar. Baharda yaprakları görece geç filizlenir, yine de filizlenme yalancı akasyaya göre biraz daha erkendir. Geç sonbaharda yaprak aksının dibinden keskin kokulu krem renkli çiçeklenirler.
Gladiçya’nın tohumları erken sonbaharda oluşur. Tohum kılıfı yaklaşık 15-20cm civarındadır. Yalancı akasyanın zehirli tohumları ve tohum kılıflarına nazaran, Gladiçya’nın tohum kılıfının posası yenilebilirdir. Tohumlar otçul hayvanlar tarafından yenilip dışkılanarak dağılır. Otçulların sindirim sisteminden geçen tohumlar daha kolay çimlenebilir hale gelir. Ayrıca, tohumlar anacın dibine dökülerek gübreleme görevi de görürler. Tohumlar geç ilkbahar döneminde çimlenecek olgunluğa ulaşır ve sıcaklık uygun olduğunda hemen çimlenirler.
Gladiçyaların genelde 3-10cm yi bulabilen uzun dikenleri vardır. Bazı dikenler 20cm ye ulaşabildiği gibi, tek veya belirli yerlerde öbeklenmiş olabilirler; genellikle de yoğun demetler oluştururlar. Dikenler gençken yumuşak ve yeşil renktedir, yaşlandıkça sertleşir ve kırmızıya döner, tam olgunlaştığında ise gri, sert ve kırılgan olurlar. Dikenlerin Pleistocene megafauna denilen büyük hayvanlardan korunmak amacıyla evirildiği düşünülmektedir. Fakat dikenlerin boyutu ve sıklığı geyik gibi daha küçük otçullara karşı etkisiz kalmıştır. Gladiçya, Orta-Batı Amerika’nın genelinde istenmeyen bir ağaç olarak görülür ve tarlaların içinde yabani ot gibi biten bir başbelası olarak tanımlanır. Dikensiz türleri (Gleditsia triacanthos inermis) vahşi doğa içinde bulunabildiği gibi, fidanlıklarda da yetiştirilmektedir.

Yetiştirme

Kültür çeşitleri özellikle Kuzey Amerika’da popüler bir süs bitkisidir. O bölgede hayatta kalabilen nadir ağaçlardan olmasının payı vardır. Çünkü Gladiçya, şehir şartlarını, sıkı toprağı, yol şartlarını, alkali toprağı, ısıyı ve kuraklığı rahatça tolere edebilir. Tercih edilmesinin bir başka nedeni de, bir yerden bir yere kolay aktarılabilmesidir. Gladiçya’nin hızlı büyüme özelliği ve kötü şartlara uyumluluğu kısa sürede gölge istenen parklar, siteler ve maden yatakları gibi ıslah edilmesi gereken verimsiz topraklarda onu değerli kılmaktadır. Gypsy moth (bir ağaç zararlısı) a karşı dirençli olmasına rağmen, mimosa webworm a karşı dayanıksızdır (yapraklarını döker). Örümcekler ve açılan yaralar bazı ağaçlar için problem teşkil eder. Çoğu kültür türlerinde diken yoktur.

Yiyecek

Gladiçya’nın İngilizce adı olan “Honey Locust”, adını tatlımsı olan tohum kılıfından almıştır. Geçmişte Amerikalı yerliler tarafından yiyecek olarak ve bira yapımında kullanılmaktaydı. Uzun tohum kılıfları olgunlaştığında kurur ve kahverengi-bordo bir renk alırlar. Kılıfın etli kısmı kaba ve derimsi bir tabakayla yapışık vaziyettedir. Kılıfın açık yeşil renkteki olgunlaşmamış etli kısmı tatlı, gevrek, dolgundur. Koyu kahverengi renkteki tanince zengin meyveleri kılıfın içinde durur.
Kereste
Gladiçya kaliteli, dayanıklı odun üretir. Odunu kolay işlenir. Fakat ağaç, endüstriyel işlemeyi karşılayacak miktarlarda yetiştirilmediği için endüstride kullanılmamıştır. Buna rağmen, gladiçya mobilyacılığının pazarda kendine göre yeri vardır. Uzun süre çürümeden kalabildiği için posta servisinde ve trenlerde kullanılmıştır. Geçmişte genç ağaçlarının sert dikenleri kürdan olarak kullanılmaktaydı.

Tarım

Gladiçya, çok amaçlı kullanılabilmesi özelliğiyle permakültürcüler arasında popüler bir türdür. Yüksek proteinli baklagil tohum kılıfları sığır yemi olarak kullanılabilmektedir. Dikensiz türlerinde de bunlardan bol miktarda bulunmaktadır. Geniş gölgeleme özelliği, Avusturalya gibi çok sıcak iklimli yerlerde hayvan çiftliklerini gölgelemesi açısından önemli bir avantaja sahiptir. Ayrıca, rhizobium denilen azot bağlayıcı bakterileri sayesinde, iyi bir azot bağlayıcıdır. Bu sebeple dikildiği yeri gübreleme özelliğine sahiptir. Odununun sağlamlığı ve kalitesi, kendi kendine kolay çoğalabilmesi, ek çabaya daha az gerek duyularak yetiştirilebilmesi nedeniyle, sürdürülebilir tarım açısından Gladiçya doğru bir seçimdir.
Olumlu özelliklerine rağmen çiftçiler ve çiftlik sahipleri, otlaklara ve diğer arazilere kolay yayılmaları nedeniyle bu ağaçları istilacı olarak nitelemektedir.

Azot bağlayıcılık

Glediçya’nın azot bağlayıcılığı aslında tartışmalı bir konudur. Birçok bilimsel kaynak, Gladiçya’nın azot bağlamadığını net bir biçimde ifade etmiştir. Bu görüşün desteği Gladiçya’nın köklerinde simbiyotik bakteriler barındıran çıkıntılar olmamasıdır. Buna karşılık, birçok popüler kaynak (özellikle de permakültür kaynakları) Gladiçya’nın başka mekanizmalar ile azot bağladığını savunmaktadır.
Sadece kök çıkıntılarına sahip baklagillerin azot bağlamadığına dair anatomik, ekolojik ve taksonomik belirtiler vardır. Çıkıntıları olmayan birçok tür, azotça fakir topraklarda kök çıkıntıları olan türler kadar rahat, hatta daha iyi gelişebilmektedir. Genç yaprakları ve tohumları, baklagil olmayan diğer ağaçlara kıyasla daha çok azot barındırmaktadır [Mc Key, 1994; Waterman 1994]. Hatta bazen aynı yerde yetişen, kök çıkıntıları olan türlere kıyasla daha fazla azot barındırmaktadır. Bunun nasıl olduğu henüz anlaşılabilmiş değildir. Fakat son yapılan bilimsel çalışmalarda, Gladiçya triacanthos dâhil olmak üzere kök çıkıntıları olmayan bitkilerde azot üretme aktivitesi sonucunda oluşan maddelere rastlanmıştır. Ayrıca, elektron mikroskobu ile yapılan incelemelerde köklerin iç korteksinin çevresinde, ksilemin hemen dışında rhizobal bakteri kolonileri gözlemlenmiştir. Bunların, kök çıkıntıları ile azot bağlayan baklagil türlerin evrimsel atası olabileceği düşünülmektedir.
Bu azot bağlama mekanizmasının, kök çıkıntılarına kıyasla bir avantajı olup olmadığı bilinmemektedir. Gladiçya’da da geçerli olmak üzere, ağaç budandığında kökte biriken azotlu organik bileşiklerin toprağa salınacağı varsayılabilir. Bu da budamanın komşu bitkilere fayda sağlayacağı sonucuna çıkarır.

Farmakolojik aktiviteler

Gladiçya, geleneksel Amerikan tıbbında ilaç olarak kullanılmaktaydı. Gladiçya ürünleri eklem iltihabı tedavisinde, çoğalma durdurucu, anti-kanser olarak kullanılmaktaydı. Farklı hücre dizilerine karşı önemli sitotoksik aktiviteleri olduğu bilinmektedir. Gladiçya’nin tohumları tripsin inhibitörü içermektedir.

Kaynak: Honey locust - Wikipedia, the free encyclopedia
Çeviri: Serhat Bilyaz (seratblyz)
(Amatör çevirimi idare edin :))

Fotoğraf
 

Kaynak: File:Sunburst Honeylocust in Elko, Nevada.JPG - Wikipedia, the free encyclopedia

Fotoğraf -2
 

Meyve kısımları.

Kaynak: File:Unripe honey locust pods.jpg - Wikipedia, the free encyclopedia

Fotoğraf 3
 

Dikenli bir türünün olgun gövde dikenleri.
Kaynak: File:HoneyLocustThorn.JPG - Wikipedia, the free encyclopedia

Yalancı akasya - Gladiçya farkı
 

Videoda tohumları ve meyvesi zehirli olan yalancı akasya (genelde hepimizin görüp bildiği akasya oluyor bu, İngilizcesi black locust) ile gladiçyayı gösteriyor. Meyvesinin farklılığı gözle görülebilir. İlk gözüken kısa meyveli olan yalancı akasya, ikinci uzun meyveli ise zehirsiz dikensiz bir Gladiçya türü.

Comparing toxic Black Locust pod and an edible Honey Locust pod - YouTube

Evet eylülbelde, ağacın diğer adı yalancı keçiboynuzuymuş.

Dikensiz türleri de varmış Orhan Bey, ülkemizde dikensiz türüne rastlayan pek yok sanırım.

bunun tohumlarından toplamıştım ben ama çimlendirme ile ilgili bilgi bulamadım yardımcı olacak biri var mı acaba

Evet! Benim gördüklerim de, hep dikenliydi.

Kayahann, Wayne Clatterbuck'un "Growing Trees from seeds" kitapçığında Gladiçya'nin soğuk katlama süresi olmadığı yazıyor. Permakültüre giriş kitabında ise tohumların sıcak suda 1-2 gün bekletip direk dikilebileceği yazıyor.

Akasya türü olduğuna ve doğal yaşam yerleri çok sert kış geçiren yerler olmadığı için direk sıcak suda (bence 70-80 C iyidir, direk kaynar su dökmekten tohumu haşlama ihtimali olduğu için çekinirim.) 1-2 gün bekletip nemli toprak üzerine koyup tohumların üzerini yarım santimetre toprakla örtmek ve 20 C gibi bir sıcaklıkta bekletmek yeterli olur diye tahmin ediyorum.

tamam bi deneyim çok sağolun bizim burda bu ağaçtan çok var tohumları olgunlaşmaya başlayınca çok güzel görünüyo, kaloriferin üzerindeki suda 3-4 gün bekletsem yeterli olur sanırım kalorifer deli gibi yanıyo çünkü

Gladiçya (Gleditsia triacanthos)

6-40 metre boyunda, kışın yapraklarını döken bir ağaçtır; gençken çok dikenlidir, fakat dikensiz çeşitleri de geliştirilmiştir. (Gleditisia triacanthos inermis). Altında yoncaların ve yem bitkilerinin yetiştirilmesini kolaylaştıran seyrek bir üst katmanı vardır. Dona ve kuraklığa dayanıklıdır; sıcak yazların ve soğuk kışların olduğu ılıman iklimleri sever. Birçok toprağa uyumludur. Baklagil ağaç olmasına rağmen, köklerinde azot tutucu bezeciklere rastlanmaz. 8-9 yıl sonra ağaç başına 110kg tohum zarfı üretir; hektar başına 86 ağaç dikilirse, tohum zarfından hektar başına 10 ton yulafa denk miktarda randıman alınabilir. Başka bitkilerle birlikte kolayca gelişir; sürekli güneş ister. Tohum zarfları sonbahar ortasında oluşmaya başladığı zaman ağaçlardan hemen toplanmalı ve tohumlar şaşırtılmalıdır veya üzerilerine kaynar su dökülmelidir (ve suda bekletilmelidir). Yüksek verimi olan, dikensiz türleri seçilmelidir.

Kullanım alanları: Tohum zarfları çok şekerlidir (%27-30); tohum zarflarının ve tohumların %10'u proteindir. Çekilerek veya bütün olarak kullanılır; özellikle kurak dönemlerde veya yaz otlatmalarının sonunda mükemmel bir hayvan yemidir. Dayanıklı ve kaliteli bir kereste malzemesidir. Mükemmel bir arı merasıdır. Yüksek şeker içeriği yüzünden yakıt, pekmez ve şarap üretiminde kullanılır.


Kaynak: Bill Mollison, Permakültüre Giriş (1991)

Kayahann'ın gönderdiği tohumlardan kendisini gösteren gladiçyaların fotoğrafını gönderiyorum. Kendisine çok teşekkür ederim.

Yaptığım işlem, tohumları kargaburnu ve çekiç yardımıyla biraz zedeleyip ılık suda 1 gün beklettikten sonra nemli toprağa koyup üzerini hafifçe örterek nemini koruyacak şekilde pencere önüne koymak.

maşallah çok güzel görünüyolar ben de denemelere başlıycam :)

Gladiçyaların 1 ayda geldiği nokta.

Günün yarısı iyi güneş aldılar, çok fazla sulamadım. Haftada 3 filan..

Gladiçya ağacı hastalığı
 

Merhabalar,

Tohumdan çimlendirdiğim gladiçya ağacım çimlenir çimlenmez, fotoğraftakibir hastalık dolayısıyla gelişemedi. Sizce bu nedir, nasıl tedavi edilebilir? Teşekkür ederim.

Teşhis konulamayan milyonda bir görülen bir hastalıkmış demek ki...=)

sanırım bilen yok :)

evimizin önunde ve çalıştığım yerde bu ağactan var. daha önceki yıllar 15 tane yetiştirdim. şimdi 1 haftadır çimlendrmeye çabalıyorum.

yerini sevdim mi çok hızlı buyur ve arsız bir ağaçtır.

Gladiçya hakkında ingilizce güzel bir kaynak.

Permaculture Plants: Honey Locust | Temperate Climate Permaculture

Gladiçya (Gleditsia triacanthos)
 

Gladiçya (Yalancı Keçiboynuzu) çimlendirme çalışmam
 

Bu bizim çocukluğumuzun ağacı az batmamıştı ayakkabımı delipte ayaklarıma o dikenleri.Ve biz o keçiboynuzuna benzeyen kısmı yeşilken sabun gibi köpürtür el yıkardık.)))Çocukluk işte

Dikensiz türünün tohumları için:
 

Kartal'da(Maltepe de olabilir. Sonbaharda uzunca bir yürüyüşte rahatlıkla bulunabilir.:D) sahildeki parkta dikensiz türü mevcut. Çok kolay çimleniyor ve hızlı büyüyor.

Ankara Gazi Mahallesi'ndeki sokağımızda da (Saatçi Sokak) dikenli türünden çok vardı. Sayesinde patlamamış topla oynamak nasip olmamıştır.