Sakız Ağacı

[Halit Togay]

Orijinal Mesaj Sahibi Mine Pakkaner

Ben kışın zeytinliğimin kenarındaki çalı formundaki sakızları budayıp terbiyeye başladım. Başka çalışma yapan var mı?

Son üç günü Çeşme'de geçirdim. Sakız fidanının tek yetiştiricisi Metin Gemici beyi Çiftlik Köyü'nde buldum. Köyün çıkışında yolun kara tarafındaki 2200 metrekarelik arsasındaki ufak evde eşi ile birlikte yaşıyor. Köyün içinde de mübadele öncesine ait bir eski evi var. Bolca kedisi, bir ufak derma çatma serası iki adet şöminesi 500 metrekare domates bostanı, duvar dibinde bir sıra enginarı, iki sıra biber ve soğanı, 7-8 sakız ağacı, bahçede bir sıra taş duvarın üstünde sakız fideliği ve 15 yaşında bir scooter motorsikleti var. Yakın zamanda geçirdiği bir bel fıtığından muzdarip. Açık renkli saçları kocaman bir göbeği var; Dünya tatlısı bir insan.
Eşi de benzer tatlılıkta.
Önce serasını gezdirdi, ardından neskafe ikram etti, sonra fideliği, ağaçları gösterdi. Ardından motoru ile beni civarda son kalmış olan sakız ağaçlarına götürdü. Bir kısmı kaymakamlık tarafından koruma altına alınmış ve numaralandırılmış. Ancak bu yapılanlar ağaçların tahribatına mani olamamış. Motorlu testere ile gövdesi çizilenler mi istersiniz, tırpanla yarılanlar mı, yananlar mı, villa arazilerine kurban gidenler mi, hepsi var. Bildik memleketim şuursuzluğu.
Bazıları eski çiziklerden sakız vermiş ancak sakız damlaları bu mevsimde henüz katılaşmamış. Metin Bey'in kendi çizdiği birkaç çizik de var. Geçen senenin sakızları şekerlenmiş bal gibi donuklaşmış. En çok bu geçen seneden kalmış donuklaşmış olanlardan topladım ama bunların lezzetindeki sakız keskinliği düşük. Çiftlik Köyü civarı bolca çalı-maki formunda yabani sakıza sahip. Hatta Metin Bey 40 cm çapında bir çotuk gösterdi; yerden yalnızca 10 cm yüksekten kesilmişti ve iki tane piçi ki en az 10 yaşındaydılar iki kenardan fışkırmışlardı. Metin Bey bazı ağaçların yere yayılmış dallarını budayıp adam boyunda 3-4 yatık çıkan dallı ufak ağaç havası vermiş, hem daha kalın gövde ve bol sakız veriyor, hem ağacı çizmesi kolay oluyor, hem de dibini temizlemek toprak sermek ve sakızı topraktan toplamak kolaylaşıyor
Daha sonra köyün sessiz ve bakımlı sahilindeki temiz bir meyhanede köy pazarından aldığımız kirazlarla birkaç bira içtik. Ardından eski Rum Mezarlığı'na götürdü; belki de Türkiye'nin en büyük sakız ağacı mezarlıktaki harap şapele yaslanmış duruyordu. nefis bir ağaç, gövde detaylarını ve şapelle birlikte fotolarını aşağıda göreceksiniz. Kötü olan taraf hala sağlam duran bir duvar içinde olmasına karşın mezarlığın tapulama içine alınmış olması ve SİT filan da olmaması yarın birgün birisi gelip buraya villa yapacağım diyebilir. Şapelin travertenden mamül işlemeleri sövelerinin bir zaten yürütülmüş , tabanı ve kemik nişleri çoktan talan edilmiş. Üzerinde çapraz çatılmış iki uzun kemik üstüne kurukafa kabartması ve iki de yunanca yazılı epigrafı olan lentonun da yürütülmesi yakındır.
Daha sonra Metin Bey'den 5 tane fidan aldım. Kendisi arbutus unedo da yetiştiriyor (bizim kocayemiş yerine dağ çileği ağacı diyor) yalnızca 3 cm boyunda bir tane de ondan aldım, şu ana kadar kocayemişi tohumdan üreten başkasını da görmedim. Yani o kalender adam Türkiye'de ilk olan iki işi birden yapıyor galiba. O gün daha sonra kendi başıma makiliklerde dolaştım ve başka köylülerle de sohbet ettim, her yer sakız ağacı dolu. Köylüler sakızlık diyorlar, galiba her ailede bir iki tane var da içinde ağaç kalmamış. Hatta Çeşme'nin içinde yerli aileler bile hiç sakız ağacı görmemiş olabiliyorlar. Ve hatta ünlü ve eski bir dondurmacı var (sakız reçeli ve dondurması satıyor) oranın sahibi hanım da ağacı Metin Bey getirince görmüş. Bir yaz göstermek için dükkanın önünde tutmuş birisini kurutmuş diğerini bahçesine dikmiş.
Ertesi gün sitemizin üyesi tourkana nın aile bağlarına gittim , dedesi ve dayısı ile tanıştım. Dedesi Murat Güvener zeki, becerikli, tonton 77 yaşında bir bey, yaşında birisi için son derece aktif. Bizi çift kabin Nissan pikabına alarak araziyi gezdirdi ve arazisinin sonundaki makiliklere (ki pikap girmiyor yolun epice bir kısmını yürüdük kendisi de yürüdü) götürdü ve oradaki yaşlı bir sakız ağacını gösterdi. 4 kişi olan fotoda göreceksiniz. Toscana mimarisi ile yapılmış muhteşem şaraphane kule ve mahzenin de fotoları var. Bu hoş karşılaşmayı hazırlayan tourkana kardeşime de teşekkür ediyorum.
Mine Hanım
Bu çalışma olarak kabul edilirse böyle bir çalışma yaptım.

[Halit Togay]

1 Taşa damalamış ve matlaşmış sakız
2 Menengiç (P. Terebinthus) sürgünü
3 Sakız ağacı sürgünü
4 Taze sakız akıyor

[Halit Togay]

1 Geçen senenin ve bu senenin sakızı beraber
2 Metin Bey, mezarlık şapeli ve en yaşlı sakız ağacı
3 En yaşlı sakızdan gövde detayı (senelerin keski izleri üzerinde nekadar belirgin yani iz yok, belki de mübadeleden beri hasat alınmadı, belki rum mezarlığında olduğu için ellenmeden kaldı)
4 Bir Ovacık Köyü manzarası
5 En solda Tourkana'nın dedesi Murat Güvener, en sağda ben, ortada arkadaşım Dr Muntazim Bilgen ve oğlu, sağda arkada Murat Bey'in sakız ağacı

[Halit Togay]

Çeşme Bağları

[Halit Togay]

1 Tourkana'nın bağları
2 Metin Bey'in duvardibi köklendirme yatağı
3 Aynı yerde Metin Bey
4 tourkana'nın dedesi ve ben
En başta %0.3 olan tutma oranı şimdilerde %8 e çıkmış diyor. IBA da zeytinlerde tutma oranını %100 e yaklaştırmasına rağmen sakızda hiç fayda etmiyormuş.

[Halit Togay]

Metin Bey bana 5 fidan verdi. Üçü çöğür denecek kadar ufaktı ikisi 60 cm lik fidan. İstanbul'a gelene kadar 3 tanesini arkadaşlara hediye ettim. Şimdi elimde bir büyük bir ufak kaldı, bir de ufacık bir kocayemiş.

[Balıkcı]

Doktor, çok iyi bir gezi olmuş.
Fotoğrafların ve akıcı anlatımınla bizi de oralara götürdüğün için teşekkürler.
Ne yazık ki yurdumun her köşesinde, sohbetin her türlüsünde, eğitimsizliği, dolayısıyla iç karartan vurdumduymazlığı görüyoruz ve ben bunu görmekten yoruldum.
Artık, tanımadığı insanlara da içten selamlar veren, elinin, ayağının her hareketini, beyninin süzgecinden geçiren, tek bir tohumun çimlendirilmesi için ne kadar emek gerektiğini idrak ederek, yetişmiş ağaçların dallarını kırmayan, gövdelerine yazı yazmayan..... insanların çoğalmasını istiyorum.
Bu sitede gönlümü ferahlatan önemli sebeplerden biri de bu.
Tekrar teşekkürler.

[orcanöbekçi]

Selam ve sevgiler sayın halit togay beyefendi;
yaptığınız ve bizleri bilgilendirmek için fotoğraflarla süslediğiniz gezi notlarınızı defalarca okudum.Ne iyi ettinizde böyle bir gezi yaptınız.Bizleri sakız konusunda iyice bilgilendirdiniz.Aslında ben herakşam sitemize girer ve hep okurum.Ancak bu kadar güzel bilgileri bize takdim eden bir kişiye kayıtsız kalamadım.yazdıklarınız yaptıklarınız ve fotoğraflarınız için binlerce teşekkürler.
Hem kendi adıma ;Hem de benim gibi sessizce siteye katılıp hep okuyan ama çok az yazanlar adına.Saygılarımla

[orcanöbekçi]

Selam ve sevgiler Halit Togay beyefendi;
Çok dikkat ederim ama yinede heyecandan olsa gerek hata yapmışım düzeltir özür dilerim.

[Halit Togay]

Teşekkürler.

[sukranayalp]

Sevgili Halit bu muhteşem araştırma gezin benim de merakımı kamçıladı.
Öğrendiklerini bizlerle paylaştığın için çok teşekkür ediyorum.

[gece]

Teşekkürler Halit bey, elinize, ayağınıza sağlık...

gece...
paskalya çöreği seven forum üyesi (hamuruna sakız katılır, özgün lezzetini sakıza borçludur!)

[Faruk Tuzcuoglu]

Sayın Halit Togay,

Araştırma geziniz gerçekten bizler için eğitici olmuş.
Eğitici olmasının yanısıra çok da duygulu anlar yaşattı bizlere.
Tebrikler sayın Halit bey.

Paylaştığınız için teşekkür ederim.

Faruk Tuzcuoğlu

[Mine Pakkaner]

Halit Bey, ne iyi yaptınız da Çeşmeye'ye gelip sakızın izini sürdünüz. Bu arada Çeşme' de şu anda memengiçlerini aşı ile sakız çevirmeye çelışan çok aile var. Bakalım başarı oranını göreceğiz.

Güzel gezi olmuş. Teşekkür ederiz.

[Erguvan Muhibbi]

Sağolasın varolasın eksik olmayasın.

[bilgekaan]

Haftasonu Çeşmeye giden arkadaşıma iki sakız fidanı ısmarlamıştım.Halit Bey resmini koymamı istedi.

[Halit Togay]

Bilgekaan'ınkiler aynı benimkiler.
Bu hafta Radikal Gazetesi'nde bir haber okudum Kütahya Simav'da menengiçlerin sakızla aşılanacağından bahsediyordu. Simav'ın iklimi buna müsait midir?
Bu aşılama işinin tuttuğunu Metin Bey tecrübeleri ile biliyor. Ama Simav iklimi ne derce müsaittir. Verim ne kadar olur?

[evandevan5]

Merhabalar.Yazınızı soluksuz okudum.Şuan Çeşme çiftlikköydeki yazlığımızdayım.Okadar şaşırdım ki.Her sabah 6 suları köye gideriz taze ekmek almak için.Aslında bahanedir,köyün içinde dolaşmak çok hoşumuza gittiğindendir herşey.Ne kadarda gözlerim körmüş buna rağmen.Keşfedememişim Çiftlikköyün en güzel bahçesini.Merakımı mazur görün Metin Beyden bu fidelerden satın alabilme şansımız var mı?Mizaç olarak çok utangaç bir yapıya sahip olduğum için içimden gidip görmek gelsede size önce bir sormak istedim.Fidanlardan satın alabilme sansımız var mı?Bende sadece yaz aylarına mahsus bir Çiflikköylü olsam dahi bi sakız ağacını bahçemde ağırlamaktan gurur duyardım.

[Mine Pakkaner]

Denizkızı selamlar.

Denizkızı ne güzel bir anlatımınız var. Acaba yazım kurallarına da uysanız, cümleye ve özel isimlere büyük harfle başlayıp noktalama işaretlerinden sonra boşluk bıraksanız olmaz mı? Bu konuda kesin kurallarımız var. Biliyorum bu şekilde daha hızlı yazılıyor, pratik oluyor ama dilimiz de heba oluyor.

Sizin de bu özeni göstermenizi rica ederiz.

[Halit Togay]

Orijinal Mesaj Sahibi DENİZKIZI

merhabalar.yazınızı soluksuz okudum.şuan çeşem çiftlik köydeki yazlığımızdayım.okadar şaşırdım ki.her sabah 6 suları köye gideriz taze ekmek almak için.askında bahane köyün içinde dolaşmak çok hoşumuza gittiğinden.ne kadarda gözlerim körmüş buna rağmen.keşfedememişim çiftlikköyün en güzel bahçesini.merakımı mazur görün metin beyden bu fidelerden satın alabilme şansımız var mı?mizaç olarak çok utangaç bir yapıya sahip olduğum için içimden gidip görmek gelsede size önce bir sormak istedim.fidanlardan satın alabilme sansımız var mı?bende sadece yaz aylarına mahsus bir çiflikköylü olsam dahi bi sakız ağacını bahçemde ağırlamaktan gurur duyardım.

Çok tatlı ve dost bir insan, muhakkak verir. Aslında bu fidanları satarak para da kazanıyor. Çiftlikköy'de açık arazide epeyce sahipsiz sakız ağacı var. Siz de sakız toplayabilirsiniz. Rum mezarlığının şapeline yaslanmış ağacı da görmelisiniz. Bazı eski sakızlıkların kalıntıları da var.

[evandevan5]

Selamlar Mine Hanım.
Hemen kabahatimi düzelttim.Sizin de belirttiğiniz gibi bu özeni göstermek boynumum borcudur.Halil Bey,en kısa zamanda bir sakız fidanı edinmeyi kafama koydum.Hafta sonu Çeşme çarsısında kiprik kutusu gibi bir şeyin içinde satılan sakıza 10 ytl ödedimDüşünün ne kadar değerli.Rum mezarlığında ki ağacıda en kısa zaman müdletinde görmeye gideceğim.Saygılar...

[Oğuzhan]

Merak ettiğim bir konu var.Bizm buralarda Çitlenbik ağacı dediğimiz bir ağacın yaprak yapısı çok benziyor.Küçük salkım şeklinde mercimekte biraz büyük yuvarlak kırmızı-yeşilimsi meyveleri oluyor.Sakız ağacı olabilir mi?

[dedenazir]

Sy. Site Uyeleri
Bir suredir siteden uzak kalmam gerekmisti. Dondugumde sakiz agaci konusun da gordugum gelismeleri inanilmaz guzel buldum. Cok mutlu oldugumu soyleme liyim. Ozellikle de arastirma konusundaki lokomotiflerimiz Sy. Tuzcuoglu ve Sy. Togay bey`lere cok tesekkurler bu kadar bilgiyi derleyip toplayip onumuze koymuslar kolayca okuyup sindirelim diye, tebrik ederim.
Sanirim bu ivme artarak devam eder ve yakin zamanda sakiz orman larimiz yine olur. Bu dusunce bile beni heyecanlandiriyor. Ulkemizde bu kadar orman yangini varken boyle bir grubumuzun olmasi mutluluk ve umut verici. Yemyesil bir Turkiye umudu ile.
SAYGILAR.

[Mine Pakkaner]

Orijinal Mesaj Sahibi Elfogi

Merak ettiğim bir konu var.Bizm buralarda Çitlenbik ağacı dediğimiz bir ağacın yaprak yapısı çok benziyor.Küçük salkım şeklinde mercimekte biraz büyük yuvarlak kırmızı-yeşilimsi meyveleri oluyor.Sakız ağacı olabilir mi?

Elfogi, mesajınızı şimdi gördüm. Sakızın yaprağı çift tüysüdür. Yani bileşik yaprak uçunda bir çift karşılıklı yaprakçıkla biter. Buradan ayırd etmek mümkündür.

[ekip2004]

merhaba,yazılanları baştan aşağı ilgi ile okudum.Ankara üniversitesi Ziraat fakültesi profosörlerinden Akgün aydeniz hoca yurdumuz sakız ağacı ile dolu biz antepfıstığı yeterince üretmiyoruz ,sakız ağaçlarını aşılayıp yeni bahçeler kurulmalı derdi kendisi Nizipte çok emek sarfedip modern bahçelerin kurulmasında önder olmuş kimseydi.ancak burada gördüm ki bırakın antep fıstığı aşılamayı mevcut sakız ağaçları iyileştirilse tek başına büyük bir ekonomik potansiyel,bu konuda ciddi çalışma yapacak arkadaşları takip edecem iyi çalışmalar...

[melnils]

Merhabalar
Bende bu yaz Çeşme'deydim ve bir adet sakız ağacı fidesi aldım. Ama fidemi bulabilmek için en az 7 fidanlık gezdim. Çoğunda sakız ağacı fidesi yok. (Sakız ağacıyla meşhur bir yerin fidanlıklarında nasıl o yöreye özel ağaç fidesi bulunmaz, onu da anlayamadım ya neyse. , çok bozuldum) Bir tanesi başka bir şehir de sakız ağacıyla ilgilenen bir profesörden bahsetti. Ondan almış bir fidan ama bizde ki erkek sakız ağacı oluyor dedi. (Daha sonradan bunun menegiç çalısı olduğunu öğrendim ya da öyle tahmin ediyorum) İleride sakız vermez dedi. Tam olarak bence sakız ağacı hakkında oradakilerin de çok bilgisi yoktu. Başka bir fidanlıktaki bayan sakız ağacı fidesini beklediğini ve getirteceğini söyledi. O bayanın kartını aldım. Ve ve vee en sonununcu fidanlıkta sakız fidemi buldum. Ama Bilgekaan' ın sakız fidelerinden farklı benim ki, daha bodur ve gövdesi kalın. Şimdi biraz şüpelendim; acaba ağaç değil de menengiç çalısı mı aldım? En yakın zamanda resmini koyucam.

[Halit Togay]

Orijinal Mesaj Sahibi melnils

en az 7 fidanlık gezdim. Çoğunda sakız ağacı fidesi yok. (Sakız ağacıyla meşhur bir yerin fidanlıklarında nasıl o yöreye özel ağaç fidesi bulunmaz, onu da anlayamadım ya neyse. , çok bozuldum) Bir tanesi başka bir şehir de sakız ağacıyla ilgilenen bir profesörden bahsetti. .

Aşkolsun, Metin Bey'e niye gitmediniz?
O kadar da anlattımdı. Yalnızca sakız fidanı almayacaktınız, bir insanlık dersi ve Anadolu insanı tevekkülü de görecektiniz.
Sadelikte nasıl bir derinlik var bunu tanıyacaktınız.
Azim karşısında imkan kıtlığının fazla kuvvetli olmadığına dair de bir fikir teşekkül edecekti.
İlk fırsatta tekrar gidin lütfen.
"Buralarda niye sakız ağacı fidesi yok" sualine topiğin başını dikkatli okursanız bir cevap oluşturabilirsiniz.

[melnils]

Merhabalar,
Halit Bey yazınızı malesef Çeşme dönüşü okudum. Yoksa çok güzel anlatmışsınız. Daha önce okusaydım Metin Bey' e gitmek isterdim.
Benim sakız fidanımın resmini de koyuyorum.

[Halit Togay]

Çok şirin. Maalesef benimkiler kazaya uğradılar balkondan düştüler. galiba bir tanesini kurtardım.

[melnils]

Halit Bey, sakız fideniz nasıl oldu