Bu ağaç Türkiye'yi yeşile boyayacak

[aybala]

Özellikle Akdeniz sahilindeki vatandaşların son bir kaç aydır dikkatini çeken bir ağaç türü var. Daha üç ay önce, dikilirken yanından geçtikleri fidanların bugün neredeyse gölgesine oturacak boyutlara ulaşmasını görenler "Bu da ne?" sorusunu sık sık soruyorlar birbirlerine. Çabuk büyümesi ve geniş yapraklarıyla dikkati çeken bu ağaç türü Uzakdoğu Asya"da binlerce hektarda yetiştirilen paulownia. Türkiye coğrafyasında son bir kaç yıldır hızla yayılan bu ağaç aslında binlerce yıldır özellikle Çin başta olmak üzere Uzakdoğu"da yetiştiriliyor.

Adına Çin hükümeti tarafından bir enstitü açılan bu ağaç türü hakkındaki tarihi kayıtlara göre, günümüzden 2 bin 600 yıl önce yaşamış olan Kral Yui"nin tabutu paulownia ağacından yapılmış ve yine aynı kayıtlara göre Phoenix Kuşu (Zümrütü Anka) ülkenin güneyinden kuzeyine sadece paulownia ağaçlarına konarak seyahat etmiş. Yine Çin kayıtlarına göre bir çiftçinin kalitesi yetiştirdiği paulownia ağaçlarıyla ölçülürmüş. Sözkonusu ağaç sadece Çin"de değil aynı zamanda Malezya ve Avustralya"da da sıklıkla yetiştiriliyor. Paulownia hakkındaki bilimsel kayıtlara göre bu bitki "Scrophulariaceae" familyasından kabul edilmekle birlikte, bazı bilim adamları tarafından ayrı bir tür olduğu, bazı bilim adamlarına göre de Bignoniaceae familyasından olduğu söyleniyor. Ağacın Latince adı "paulownia" ise İsviçreli botanikçi Thunberg tarafından verilmiş ve detayları 1781 senesinde "Japanese Flora"da yayımlanmış.1973 senesinde Zhu Zhao Hua, ve Çin Orman Akademisi bilim adamları, Çin"deki tüm paulownia plantasyonlarından topladıkları bilimsel veriler ve araştırmalar sonrasında bugün de kabul edilmekte olan 9 değişik türü belirlemişler. Çin Halk Cumhuriyeti"nde paulownia ekili tarımsal ormancılık alanlarının toplam yüzölçümü 1.8 milyon hektarı buluyor.

Makina mühendisi Efe Onur Sıdal, Avustralya"daki bir arkadaşının tanıtım amaçlı gönderdiği kasetle bu ağaçlarla tanışır. Önceleri "yok canım böyle bir ağaç olmaz" diyen Sıdal, kaseti alıp Orman Bakanlığı"na gider ve "sen git kavak yetiştir" cevabını alır. Daha sonra sözkonusu ağaçla daha yakından ilgilenmeye başladığını anlatan Sıdal "Bir şekilde yolumuz Avustralya"ya düştüğü zaman bizzat gözlerimle gördüm. İnceledim. Çin"e gittik. Orada Çin Orman Akademisi"nin uzmanlarından bilgi aldım. Sonunda ağaçların Türkiye coğrafyasının büyük bir bölümünde yetişebileceğini gördük" diyor. Çin ve Avustralya"da incelemeler yaptıktan sonra geri dönen Sıdal, Ayvalık"ta ekim alanları oluşturup paulownia plantasyonuna başlar ve özellikle Akdeniz bölgesindeki denemelerden olumlu sonuçlar alır. Sahil kesimlerinde ve akarsu havzalarında yapılan denemelerde olumlu sonuçlar alındıktan sonra üretim alanı genişler. Paulownia ağacının dünyanın en hızlı büyüyen ağacı olduğuna işaret eden Sıdal "Bu ağaç çabuk büyümesi ve geniş yaprakları sebebiyle endüstriyel üretimde çok tercih ediliyor. Türkiye coğrafyasının büyük bir kısmı bu ağaç için uygun. Eksi 20 derece kadar soğuklara da dayanıyor. Kereste ihtiyacı için üretiliyor. Yalnız bir yanlış anlama var. Bu ağacın çeşitleri var. Bazıları hiç soğuğa gelemez. Biz Çin Orman Akademisi"nden Prof. Zhu ile Türkiye"nin büyük bir kısmını gezdik, İç ve Doğu Anadolu hariç Türkiye coğrafyasının uygun olduğunu gördük. Gevşek topraklar için ideal bir ağaç türü" diyor. 1997 yılında ilk olarak Türkiye"ye getirilen bu ağaç türü özellikle Akdeniz bölgesinde olumlu sonuçlar vermiş. Kavakçılık yapılan bölgelerde kavak ağacına alternatif olarak yetiştirilmek isteniyor ancak Onur Sıdal, İç ve Doğu Anadolu bölgesinin toprak yapısının bu ağaç için uygun olmadığını savunuyor. Peki ama bu ağaç reklamları yapıldığı gibi her derde deva bir bitki mi? Ağacı Türkiye"ye getiren Onur Sıdal ve şirketine göre "evet". Sıdal, paulownianın Türkiye coğrafyasının büyük bir kısmında yetiştirilebilen, masrafsız ve maksimum kâr elde edilebilen, Türkiye"nin kereste ihtiyacına cevap verebilecek bir ağaç türü olduğunda ısrarlı. Fakat alternatif görüşler de var. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Parklar ve Bahçeler Müdürü Faruk Anılsın"a göre paulownia olayında halka yanlış bilgi veriliyor.

Paulownianın tropik bir bitki olduğunu söyleyen Anılsın, ağacın gerçekten de uygun ortam ve uygun iklimde iyi verim verdiğini ama bunun Türkiye coğrafyasında çok kısıtlı olacağını söylüyor. "Paulownia sulak alanlarda ve gevşek toprak yapısında iyi sonuç verir. Ayrıca don olayı olmamalı. Don olayı yaşanan bir yerde kesinlikle gelişimi durur" diyen Anılsın ağacın endüstriyel bir bitki olarak Akdeniz ve Ege sahillerinde yetiştirilebileceğinin ancak şehir planlamacılığında kesinlikle kullanılamayacağının altını çiziyor. İstanbul"da son günlerde yaşanan kavak ağaçları meselesinde bu ağacın tekrar gündeme geldiğini de söyleyen Faruk Anılsın "Kavak olayında yanlış anlama var. Biz kavakları polenleri dolayısıyla kesmiyoruz. Kavak peysaj için kullanılmaz, çabuk büyüdüğü için de gövde yapısı sağlam değil. Şiddetli rüzgarda devrilip can ve mal kaybına yol açıyor. Paulownia, İstanbul coğrafyasında olmaz. İklim olarak uydurulsa bile toprak uygun değil. Biz İstanbul"da çeşitli bölgelerde denedik ama denildiği gibi bir kaç ayda bir kaç metreye ulaşmadı. Çalılık olarak kaldı" diyor.

Tüm bilimsel veriler, önümüzdeki 50 yıl içerisinde ciddi anlamda kuraklık ve çölleşme tehlikesi yaşayacağımızı ortaya koyuyor. Giderek azalan su kaynakları da işin bir başka boyutu. Onur Sıdal"ın paulownia ithal edip ekimini yaygınlaştırma projesi sonuçta ticari bir amaç. Ancak İstanbul Büyükşehir Belediyesi Park ve Bahçeler Müdürü Faruk Anılsın"ın dediği gibi bu ağaç konusunda ticari kaygılardan uzak, mantıklı bir değerlendirmeyle Akdeniz, Ege ve Karadeniz kıyılarında yapılacak ekimler bir çok soruna çözüm olabilir.

Hakan Güven

Kaynak: http://www.aksiyon.com.tr/detay.php?id=1744