Yabanıl Meyveler Fidanlık Tekniği

[Mine Pakkaner]

YABANIL MEYVELER FİDANLIK TEKNİĞİ

H.Cemal GÜLTEKİN

Fidanlık Mühendisi

Yabanıl meyveler; biyolojik çeşitlilik, yabanıl yaşam, doğrudan insan besini, stratejik gen ve besin kaynakları, endüstriyel odun hammaddesi, potansiyel enerji kaynakları, ilaç ve kozmetik hammaddesi, erozyon kontrolü ve kent ağaçlandırmaları, kırsal peyzaj, tarım, hayvancılık ve alternatif tıp alanlarında kullanılan önemli kaynaklardır. Günümüz ormancılığında asli ürün odun hammaddesi olmaktan çıkmış, diğer işlevlere yönelmiştir. Ormanların bu yeni işlevlerinde yabanıl meyveler önemli yer tutmaktadır. Japonya’nın yılda 3.5 milyar dolarlık bizim tali ürün saydığımız ürün ürettiğini düşünürsek konunun önemi daha iyi anlaşılabilir. Ülkemizdeki ekolojik çeşitlilik düşünülürse, bizde bu rakamların kolaylıkla aşılması mümkündür. Ülkemizin tüm ormanlarından elde ettiğimiz odun hammaddesinin değerinin, 500-600 milyon dolar olması bize iyi bir karşılaştırma olanağı vermektedir.
Yabanıl meyvelere yabanıl yaşamın ana besin kaynaklarını ve barınma ortamlarını oluşturur. Hayvanlarla meyveler arasında simbiyotik ilişki söz konusudur. Yabanıl meyvelerin tamamının ortak özelliği tohumlarının yayılışlarını yabanıl hayvanlar aracılığı ile yapmaları. Bir çok yabanıl meyve tohumu hayvanların sindirim sisteminden geçerek çimlenme ortamına ulaşmakta, bazıları da direk olarak hayvanlar tarafından taşınmaktadır. Yabanıl meyveleri yiyen hayvanlar onların tohumlarını sindirim sistemlerinden geçirerek taşımaları yanında, tohumların çimlenmesini engelleyen **** geciktiren etmenleri ortadan kaldırmaktadır. Bu engeller ; alıç, üvez vb. türlerinde olduğu gibi meyve etinin içerdiği bazı kimyasallar (blastakolin), tohum kabuğunun içerdiği bazı kimyasallar (yağ, akma vb.), **** tohum kabuğunun mekanik direnci şeklinde olabilir. Mekanik direnç embriyonun gelişimini mekanik olarak engellediği gibi bitki taslağına su ve gazların ulaşmasını da engelleyebilir. Bazı meyvelerde de bitki taslağının dinlenme gereksiniminden kaynaklanan çimlenme engeli vardır.
Doğal kaynaklar, dağı, taşı, suyu ve toprağıyla yaşamın kaynağını oluşturduğu gibi dinsel, kültürel ve vatan olarak da önem taşır. Doğal kaynaklarımızdan birsi olan orman, yüksek değerli ekolojik alansal yararlanma şeklini temsil ettiği gibi, aynı zamanda yüksek bir ekonomik değere sahiptir. Yani orman, çok yönlü işlevsel değerler bütünüdür. Varlıkları giderek azalan yabanıl meyvelerin korunması, aynı zamanda biyolojik çeşitliliğin korunması anlamını da taşır. Biyolojik çeşitlilik; yaşam alanı çeşitliliğini, ekosistem çeşitliliğini, tür çeşitliliğini ve genetik çeşitliliği kapsar. Günümüzde biyolojik çeşitliğin insan tarafından yok edilmesi “Ana Çevre Sorunu’’ olarak değerlendirilebilir.
Yabanıl meyve varlığının artırılması iki yöntem kullanılır, bunlar; fidan üretimi, buna bağlı olarak ağaçlandırma ve doğal yöntemlerin taklididir. Özellikle yarı kurak alan ağaçlandırma çalışmalarında ve orman içi açıklıklarda saha içerisine yapılacak su kaynakları yardımıyla, çevredeki yabanıl meyve tohumlarının hayvanlar tarafından sahaya taşınmasının sağlanmasıdır.

1.ÜVEZLER (Sorbus L.)
Tohumlar aynı yılın üretim çalışmalarında kullanılacaksa, hiç bekletilmeden hızla çıkartılır. Bu taktirde meyveler bıçakla dikkatlice kesilir ve tohumlar serbest kalır. Serbest kalan tohumlar suda iyice yıkanır ve hiç bekletilmeden ön işlemler uygulanır.
Üvez tohumlarının 1000 tane ağırlığı; üvezde 27-33 gr, kuş üvezinde 15-22gr, aküvezde 17-23 gr, akçaağaç yapraklı üvezde 17-24 gr, diğer türlerde ise 14-24 gr arasındadır.

Çıkartılan tohumlar türlere göre 5-15 gün arası suda bekletilip hemen ekilir **** doğal koşullarda katlamaya alınır. Doğal koşullarda katlamaya alınan tohumlar erken bahara kadar geçen süreçte ekilebilir. Toplamayı takiben ekimi **** katlaması yapılamayan tohumlar ise; çizelge 4’te verilen sürelerde katlama uygulamasından sonra ekilir. Zaten tohumların bir çoğu daha katlama esnasında çimlenmeye başlar. Üvez tohumları çok düşük sıcaklık değerlerinde çimlenir ve toprak sıcaklığı 6ºC’yi bulduğunda ise toprak yüzeyine çıkmaya (sürme) başlar.

2. ÇİTLENBİKLER (Celtis L.),
Meyveler yaz sonu ve erken sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 50-100 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %77-96 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 3-5 gün suda bekletilir. En uygun ekim zamanı sonbahar ve erken kış aylarıdır. Meyveler toplamayı takiben ekilecekse, meyve olarak doğrudan da ekilebilir. Geç kış ve bahar ekimlerinde en az 1 ay 4-6 ºC sıcaklıkta soğuk nemli katlama uygulanır. Tohumların 1000 tane ağırlığı türlere ve yetişme ortamına göre; 150-200 gram arasında, ekim derinliği 15-20 mm. dir. Yağışlı olmayan dönemlerde sulama ihmal edilmemelidir. Çitlenbikler kazık kök sistemi geliştirdiklerinden özellikle yarı kurak sahalarda kullanılacak olan fidanların 25-30 cm derinlikteki tüplü fidanlar olmasında yarar vardır. Kafkas çitlenbiği ve adi çitlenbik 1 yaşında 40-60 cm boya 7-11 mm çapa, Türk çitlenbiği ve tüylü çitlenbik ise 1 yaşında 20-30 cm boya 4-7 mm çapa ulaşır. Ağaçlandırma çalışmalarında 1 yaşlı çitlenbik fidanları kullanılır.

3. DUTLAR (Morus L.)
Meyveler yazın toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 1 gr tohum, 1-2 mm derinlikte ekilir ve metrekareden 50-80 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekilmeden önce 2-3 gün suda bekletilir. En uygun ekim sonbahar ve kış aylarıdır. Ekimi takiben yastıklar telisle örtülenir. Sonbaharda ilk yağmurlar başlayıncaya kadar ekim yastıkları düzenli olarak sulanır. Tohumun 1000 tane ağırlığı 2.0-2.3 gram arasındadır. Mordut ve karadut tohumdan üretiminde açılmalar olabildiğinden, fidan üretiminde, daha çok akdut çöğürleri üzerine gerçekleştirilen durgun göz aşısı ve çelikle üretim yöntemi kullanılır. Dut fidanları, 1 yaşında 70-120 cm boya- 10-15 mm çapa ulaşır.

4. DEFNELER (Laurus L.)
Meyveler sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 150-200 gr. arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %73-88 arasındadır ve metrekareden 100 adet fidan elde edilir. Tohumlar, ekimden önce, 3-5 gün %5-10’luk sitrik asitte veya küllü suda bekletilir. 5-10 gün suda bekletmekte yeterlidir. En uygun ekim zamanı sonbahar ve erken kış aylarıdır. Geç kış ekimlerinde ise ekim yastıkları telisle örtülenir. Tohumların 1000 tane ağırlığı 700-1100 gr. arasında, ortalaması 900 gramdır. Tohumlar, 10-15 mm. derinlikte ekilir. Yağışlı olmayan dönemlerde sulama ihmal edilmemelidir. Defne fidanları; 1 yaşında 40-60 cm boya, 5-8 mm çapa ulaşır. Ağaçlandırma çalışmalarında 25-30 cm derinlikte tüplere ekilmiş 1 yaşlı tüplü fidanlar kullanılır. Defnede çıplak köklü fidan dikiminden kaçınmak gerekir. Sosyal ormancılık açısından önemli bir türdür.

5. KARAMUKLAR (Berberis L.)
Meyveler türlere ve ekolojik bölgelere göre; yaz, sonbahar veya erken kış aylarında toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li **** 7’li çizgi ekimi kullanılır ve metrekareye 5-10 gr arası tohum, 2-4 mm derinlikte ekilir. Tohumların çimlenme oranı %80-93 arasındadır ve metrekareden 100-200 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 2-3 gün suda bekletilmesinde yarar vardır. En uygun ekim zamanı geç sonbahar olmakla birlikte kış ekimlerinden de iyi sonuçlar alınır. Ekim yastıklarının üzerine telis örtmekte yarar vardır. Ekimlerin kış sonuna **** bahar başına sarkması durumunda 2-4 ºC sıcaklıkta ekim tarihine bağlı olarak en az 1 ay soğuk nemli katlama uygulamasında yarar vardır. karamuklarda tohumları 6-8 ºC sıcaklıkta çimlenir. Çimlenen fidecikler soğuğa oldukça dayanıklıdırlar. Karamuk tohumlarının 1000 tane ağırlığı türlere göre; 12-16 gr arasında değişir. 1 yaşında 20-35 cm boya, 3-5 mm çapa ulaşan karamuk fidanları, ağaçlandırma sahalarına çıplak köklü **** tüplü olarak dikilebilir.

6. BEKTAŞİ ÜZÜMLERİ (Ribes L.)
Bektaşi üzümlerinin fidan üretiminde daha çok eşeysiz yoldan; ayırma, kök sürgünleri ile, sert çeliklerle, daldırma ve doku kültürü yöntemleri ile üretilir. Sert çelikler geç güz ve kış aylarında 20-25 cm uzunlukta hazırlanır ve 8 000 ppm IBA (toz) batırıldıktan sonra köklendirme ortamına dikilir ve %95 oranında sonuç alınır. Eşeysiz yoldan üretilen fidanlar 1 yasında 30-50 cm boya 5-10 mm çapa ulaşır, anca çıplak köklü fidanların dikimi esnasında 5-10 cm boydan kesilmesinde yarar vardır.
Meyvelerin olgulaşmasını takiben toplanır ve tohumlar çıkartılır. Tohumlar genelde çıkarmayı takiben ekilir, hemen ekilmeyecekse mutlaka ağzı kapalı kaplarda 1-2 ºC sıcaklıkta uzun süre saklanabilir. En uygun ekim zamanı, yaz ve güz aylarıdır. Sera ortamlarında kış aylarında da ekim yapılabilir. Bahar ekimlerinde ise tohumlar en az 3 ay 1-4 ºC sıcaklıkta nemli katlamaya alınır. Tohumlar ekimden **** katlamaya alınmadan önce, 2-3 gün suda bekletilir. En iyi çimlenme ortamı 5-7 PH değerinde, organik madde içeriği yüksek mineral topraklardır. Çok küçük olan tohumlar ekim yastıklarına serpilerek veya çizgiler halinde ekilir. Ekimi takiben yastıklar hafifçe sıkıştırılır ve üzerine telis ve polietilen örtü örtülür. Ekilen tohumlar kapatılmaz. Tohumların 1000 tane ağırlığı türlere ve yetişme ortamına göre değişse de genellikle 1.5-2.3. gr arasında olup çimlenme oranı %60-90 arasında değişir. Tohumdan üretilen fidanlar iki yaşında ağaçlandırma çalışmalarında kullanılır.

7. BÖĞÜRTLENLER (Rubus L.)
Meyveler olgulaşmayı takiben toplanır ve tohumlar çıkartılır. Tohumlar, 2-3 gün suda bekletilir ve çıkarılmasını takiben hemen ekilir. Tohumların 1000 tane ağırlığı 1.5-3.0 gr. arasında değişir. En iyi çimlenme ortamı 5-6.5 PH değerinde küçük parçalara ayrılmış %80 çimlendirme turbası x %20 vermikülit veya %90 turba x %10 dere kumu karışımıdır. Zorunlu hallerde çimlendirme turbası yerine kayın veya çam humusu da kullanılabilir. Çok küçük olan tohumlar ekim kasalarına serpilerek veya çizgiler halinde ekilir. Ekimi takiben yastıklar hafifçe sıkıştırılır ve üzerine telis ve polietilen örtü örtülür. Ekilen tohumlar kapatılmaz. Çimlenen fidecikler 3-4 ay sonra şaşırtma boyutuna ulaşırlar. Şaşırtma boyuna ulaşan fidecikler 4-5 cm ebadında saksılara şaşırtılır ve soğuk tünellere alınır.
Bu türlerin en kolay üretim yöntemi; eşeysiz yoldan gerçekleştirilir. Kök sürgünleri ile, uç daldırma ile, kök çelikleri ve yaprak-göz çelikleri ile kolaylıkla üretimleri gerçekleştirilir. Ahudududa, kök sürgünleri, kök çelikleri ile üretim tercih edilmelidir. Çelik alınan anaçların gölgede olmaması ve güneş ışığından tam olarak yararlanması gerekir. Çelikle üretimde; ilkbahar ve erken yaz aylarında yumuşak yaprak-göz çelikleri, kış ve bahar aylarında kök çelikleri kullanılır.
Kök sürgünleri ile fidan üretimi: Bitkinin kök boğazı ve kökünden her yıl yeni sürgünler çıkar. Bu sürgünler yapraklarını dökmesinin hemen ardından başlayarak yeşerin döneminin başlangıcına kadar geçen dönemde sökülür ve tüplenir. Bu yöntemin kullanılması halinde üretim parselleri oluşturulur. Parsellerin güneş ışığından tam yararlanması sağlanır ve çiçekli sürgünler kesilir.
Kök çelikleri ile fidan üretimi: Çelikler bitkinin uyuduğu dönemlerde köklerden 5-12 cm boyunda çelikler hazırlanır ve 2-3 cm derinlikte yatay olarak sera içerisindeki köklendirme ortamına alınır. Ortam ya mikro yağmurlama ile nemli tutulur **** ıslak çadır kullanılır.
Uç daldırma ile üretim: Daha çok böğürtlenlerde dikensiz türlerin devamında dikensiz sürgünlerin uçlarının daldırılması yöntemi kullanılır.
Yumuşak çelikler ve yaprak-göz çelikleri mutlaka turgorun en yüksek olduğu saatlerde alınmalıdır. Çelikle üretimde önemli bir hususta, çelikler üzerinde çiçek tomurcuğunun olmaması ve fizyolojik genç sürgünlerin kullanılmasıdır. 2.5-5 cm uzunlukta hazırlanan çeliklerin dip kısımları Captanlı suda 1 saat tutulur, ardından 3 000 ppm IBA (toz) hormona batırılır. Köklendirme ortamı olarak %90 köklendirme turbası (steril kayın humusu) x %10 dişli dere kumu veya % 50 köklendirme turbası (steril kayın humusu) x %50 perlit karışımları kullanılır. Köklendirme ortamının PH değeri 6-7 olmalıdır. Özellikle yumuşak çelikler sisleme sisteminin bulunduğu sera içerisine dikilir ve dikildiği ortamın sıcaklığı 20-24 ºC olmalıdır. Sisleme sisteminin bulunmaması halinde mutlaka ıslak çadır altına alınır.
Tüm türlerin ticari üretimde, virüsten ari fideler elde edilmek istenirse doku kültürü tercih edilir. Bu yöntemde ana bitkinin büyüme noktasından 1 mm den küçük parçalar alınarak, steril ortamdaki özel besi ortamlarına konur. Nem, sıcaklık ve ışığın kontrollü olduğu özel ortamda belirli bir sürenin ardından tüpler içerisinde küçük bitkiler oluşur. Küçük bitkiler aşamalı olarak dış ortama aktarılır.
Aslında günümüzde kültüre alınmış ahududu ve böğürtlenlerin bir çoğu doğrudan doğadan selekte edilmiştir. Çünkü onlar çok kolay melez yapabilirler. Özellikle taşra teşkilatında çalışan teknik elamanlar, doğal ortamda, kolaylıkla farklı bireyleri tespit edip, bunları isimlendirebilir. Böylece ülke bilimine ve ekonomisine doğrudan katkıda bulunmuş olurlar. Ahududu, böğürtlen ve yabanıl çilekler sosyal ormancılıkta çok önemli yere sahiptirler. Bakanlıkça gerçekleştirilecek iyi bir organizasyonla, arazisi kıt dağ köylerinin kalkınmasına hızlı bir çözüm gerçekleştirilebilir. Çünkü onların üretimi için büyük arazilere gerek olmadığı gibi en önemli girdisi (65-75) ise; iş gücü ve hayvan gübresidir. Bunlar orman köylerinde fazlasıyla mevcut koşullardır. En önemli sorun ise hızlı bir şekilde pazara ulaştırılmalarıdır. Böylece ormanlar üzerindeki baskı en aza iner ve halkımızda bu alternatif ürünlerden ve önemli besin kaynağından daha fazla yararlanır.

8. GÜLLER (Rosa L.)
Meyvelerin yaz sonu veya erken sonbaharda olgunlaşma rengini almaya başladığı dönemde toplanır ve tohumlar çıkartılır. Tohumlar kuru olarak 3-4 yıl saklanabilir. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 20-30 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %30-55 arasında olup boş tohumlar uzaklaştırılırsa %87’ye varan aranda dolu tohum elde edilebilir. Metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 3-5 gün %5-10’luk sitrik asitte bekletilir. Başka bir ön işlem olarak da 90 ºc sıcaklıkta suya atılır ve su soğuyuncaya kadar bekletilir. En uygun ekim zamanı tohumların çıkartılmayı takiben ekilmesidir. Tohumların 1000 tane ağırlığı 17-27 gr. arasında, ortalaması 20 gramdır. Tohumlar 10-15 mm. derinlikte ekilir. Ekimi takiben yastıklar telisle örtülenir. Sürekli donlu günlerin başladığı dönemlerde yastıklara havalanabilir plastik örtü örtülür ve donların son bulması ile bekletilmeden kaldırılır. Yağışlı olmayan dönemlerde sık sık sulama uygulanır ve yastıkların nemini kaybetmesine asla izin verilmez. Kuşburnu fidanları, 1 yaşında tercihen tüplü olarak ağaçlandırma sahalarında kullanılır.

9. DAĞ MUŞMULALARI (Coteneaster Erhr.)
Meyveler sonbahar veya erken kış aylarında toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 10-20 gr. arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %38-71 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 5-10 gün %5-10’luk sitrik asitte **** külü suda bekletilir. Tohumlar kurutulmadan nemli olarak ekilir. En uygun ekim zamanı sonbahar aylarıdır ancak ve erken kış aylarında da yapılabilir. Ekim yastıkları telisle örtülenir ve donlu günlerde havalanabilir plastik örtü örtülür. Tohumların 1000 tane ağırlığı 18-22 gr. arasında, ortalaması 20 gramdır. Tohumlar 10-15 mm. derinlikte ekilir. Yağışlı olmayan dönemlerde sulama ihmal edilmemelidir. Dağ muşmulası fidanları, 1 yaşında tercihen tüplü olarak ağaçlandırma sahalarında kullanılır.

10. ALIÇLAR ve YEMİŞENLER (Crataegus L.)
Ülkemizde doğal yayılan alıç ve yemişenlerin tamamına yakını beyaz çiçek açar. Meyve renkleri türlere göre kırmızı, sarı, turuncu **** onların karışımı olabilir. Alıçların bir çok türü kuraklığa çok dayanıklıdır. Bu nedenle insan eliyle ormansızlaşmış alanların ağaçlandırılmasında önemli türlerdir. Alıçlar ülkemizin soğuk ve kurak bölgelerinde, kırsal ve kentsel peyzajın önemli bitkileri olmaları yanında, içerdikleri yüksek vitamin değerleri ile sosyal ormancılık açısında önemlidirler. Yine onların çiçek ve yaprakları tıbbi olarak yaygın olarak kullanılır. Alıç çiçeği çayı kalp ve damar hastalıklarına tavsiye edilir.

Alıçlar ve yemişenlerin üretim teknikleri birbirinden farklıdır. Alıç meyveleri sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 100-200 gr. arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %35-60 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar kış ve bahar aylarında doğal ortamda katlamaya alınır ve zaman zaman sulanır. Bunun ardından sonbahardan bahar aylarına kadar geçen süreçte tohumlar yastıklara **** tüplere ekilir. Diğer bir yöntemde, meyveler henüz olgunlaşmaya başladığı dönemde toplanıp hiç bekletilmeden ekilmeleri **** doğal ortamda katlanmaları durumunda çoğu kez başarılı sonuç alınır. Tohumların 1000 tane ağırlığı 80-170 gr. arasında, ortalaması 110 gramdır. Tohumlar 10-15 mm. derinlikte ekilir. Mespilus germanicaL. (döngel,muşmula) tohumları da aynı yöntemle üretilir. Döngel ekolojisi dışına ekilecekse en iyi üretim yöntemi, yörenin doğal alıç **** yemişen türü üzerine kalem aşısı kullanarak aşılamaktır. Aşı uygulaması fidanlıkta yapılacaksa göz aşısı tercih edilir.
Yemişen meyveleri geç yaz aylarında toplanır ve hiç bekletilmeden tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 7’li veya 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 40-50 gr. arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %70-86 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar çıkarmayı takiben hiç bekletilmeden 5-10 gün %5-10’luk külü suda **** sitrik asitte bekletildikten sonra kurutulmadan nemli olarak ekilir. Ekim yastıklarının üzeri örtülenir. ve havalanabilir plastik örtü örtülür. Ekimi takiben sık sık sulanır. Tohumların 1000 tane ağırlığı 70-110 gr. arasında, ortalaması 90 gramdır. Tohumlar 10-15 mm. derinlikte ekilir. C. Monogyna Jacq subsp. Azerella (Gris.) Franco tohumlarının ortalama 1000 tane ağırlığı ise 145 gramdır. Ağaçlandırma çalışmalarında 1 yaşında tercihen tüplü fidanlar kullanılır. 1 yaşındaki alıç fidanları; 40-60 cm boya, 5-9 mm çapa ulaşırken, 1 yaşındaki yemişen fidanları; 50-80 cm boya, 5-11 mm çapa ulaşırlar. Alıç fidanlık tekniğinde üzerinde önemli durulması gereken konu fidanları memeli pas hastalığına karşı korumaktır. Bunun için çimlenmeyi takiben 4-7 adet aralıklarla ilaçlama yapılır.

11. ARMUTLAR (Pyrus L.)
Meyveler sonbahar aylarında toplanır ve tohumlar çıkartılır. Tohumların büyüklüğü; türlere, pöpülasyonlara ve bireylere bağlı olarak değişir. Bu nedenle; tohumların, 1000 tane ağırlığı 30 ile 90 gr arası, ortalaması 60 gramdır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi kullanılır ve metrekareye 10-30 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %80-95 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 1-3 gün suda bekletilmesinde yarar vardır. En uygun ekim zamanı geç sonbahar olmakla birlikte kış ekimlerinden de iyi sonuçlar alınır. Ekimlerin kış sonuna **** bahar başına sarkması durumunda 6-7 ºC sıcaklıkta 1-2 ay soğuk nemli katlama uygulamasında yarar vardır. Armutlarda tohumların çimlenme sıcaklığı 7 ºC’dir. Ağaçlandırma çalışmalarında 1 yaşlı, mümkünse tüplü-kaplı ahlat fidanları kullanılır. Ahlat fidanları 1 yaşında; 50-80 cm boya, 8-12 mm çapa ulaşırlar.

12. ELMALAR (Malus Mill.)
Meyveler sonbahar aylarında toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi kullanılır ve metrekareye 5-10 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %80-90 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 1-3 gün suda bekletilmesinde yarar vardır. Ekim derinliği 2-4 mm’dir. En uygun ekim zamanı sonbahar olmakla birlikte erken kış ekimlerinden de iyi sonuçlar alınır. Ekimlerin kış sonuna **** bahar başına sarkması durumunda 6-7 ºC sıcaklıkta 1,5-2 ay soğuk nemli katlama uygulamasında yarar vardır. Tohumların 1000 tane ağırlığı 16-22 gr. arasıdır. Elmalarda tohumlar 6ºC sıcaklıkta çimlenir. Ağaçlandırma çalışmalarında 1 yaşlı, mümkünse tüplü-kaplı ahlat fidanları kullanılır. Yaban elması fidanları 1 yaşında; 60-90 cm boya, 6-11 mm çapa ulaşırlar.

13. GEYİK ELMASI (Eriolobus (Pair) Roeme.)
Meyveler olgunlaşmaya başladıkları sonbahar aylarında toplanır ve toplanmayı takiben tohumlar çıkartılır. Tohumlar çıkarmayı takiben 5-10 gün 2-4 ºC sıcaklıkta suda bekletilir ve hemen ekilir. Ekim derinliği 4-6 milimetredir. Ekimi takiben telisle örtüleme uygulanır ve donlu günlerde yastıkların üzerine örme plastik örtünün örtülmesinde yarar vardır. Tohumlar 6-7ºC sıcaklıkta çimlenmeye başlarlar. Tohumların çimlenme oranı %78-97 arasındadır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi kullanılır ve metrekareye 10-15 gr tohum ekilir. Metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumların 1000 tane ağırlığı 25-33 gr. arasıdır. Ağaçlandırmalarda 1 **** 2 yaşlı tüplü fidanlar tercih edilmelidir. Geyik elması fidanları 1 yaşında; 30-50 cm boya, 5-10 mm çapa ulaşırlar.

14. KARAGÖZLER (Amelanchier Medik)
Meyveler geç yaz, sonbahar aylarında toplanır ve tohumlar çıkartılır. Tohumlar ekimden önce, 1-3 gün %5-10’luk külü suda bekletilmesinde yarar vardır. En uygun ekim zamanı sonbahar olmakla birlikte kış ekimlerinden de iyi sonuçlar alınır. Ekim 2-3 mm derinlikte yapılır. Ekim yastıklarının üzerine telis örtmekte yarar vardır. Ekimlerin kış sonuna **** bahar başına sarkması durumunda 2-4 ºC sıcaklıkta 1-2 ay soğuk nemli katlama uygulaması yararlıdır. Karagözlerde tohumların çimlenme sıcaklığı 8-10 ºC’dir. Ekimlerde 7’li çizgi ekimi kullanılır ve metrekareye 3-5 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %80-98 arasındadır ve metrekareden 100-200 adet fidan elde edilir. Amelanchier rodundifolia subsp. rodundifolia, Amelanchier rodundifolia subsp. integrifolia ve Amelanchier parviflora ülkemizde yayılan taksonlardır. Karagöz tohumlarının 1000 tane ağırlığı 9-12 gr arasında, ortalaması 11 gramdır. Ağaçlandırma çalışmalarında 1 **** 2 yaşlı, mümkünse tüplü-kaplı karagöz fidanları kullanılır. Karagöz fidanları 1 yaşında; 15-25 cm boya, 3-5 mm çapa ulaşırlar.

15. ERİKLER (Prunus L)

Prunus domestica L. (yabanıl Erik): 10 metreye kadar boylanan, 20-2000 metreler arasında yetişen, bir ağaçtır.Meyveler yazın **** erken sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 100-150 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %80-87 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 3 gün %5-10’luk külü suda veya sitrik asitte bekletilir. En uygun ekim zamanı sonbahar ve erken kış aylarıdır. Ekim yastıklarının telisle örtülenmesinde yarar vardır. Tohumların 1000 tane ağırlığı 200-250 gr. arasında, ortalaması 220 gramdır. Tohumlar 15-20 mm. derinlikte ekilir. Yağışlı olmayan dönemlerde sulama ihmal edilmemelidir. Ağaçlandırmalarda 1 yaşlı fidanlar kullanılır. Erik fidanları 1 yaşında; 50-80 cm boya, 6-10 mm çapa ulaşırlar.

Prunus sipinosa L.(Çakal eriği, Gövem): 3-5 metre boylanabilen, 50-1500 metreler arasında yetişen, dikenli küçük ağaç **** çalıdır. Meyveler erken sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 50-70 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı gövemde %71-87 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 3 gün %5-10’luk külü suda veya sitrik asitte bekletilir. Meyvelerin toplanmasının ardından, tohumlar hiç bekletilmeden çıkarılır ve hemen ekilir **** katlamaya alınır. Ekim yastıklarının telisle örtülenmesinde yarar vardır. Tohumların 1000 tane ağırlığı 180-250 gr. arasında, ortalaması 200 gramdır. Tohumlar 15-20 mm. derinlikte ekilir. Yağışlı olmayan dönemlerde sulama ihmal edilmemelidir. Ağaçlandırmalarda 1 yaşlı fidanlar kullanılır. Gövem fidanları 1 yaşında; 50-70 cm boya, 6-8 mm çapa ulaşırlar.

Prunus divaricata L.(Domuz eriği): 8 metre boylanabilen bir ağaçtır.Meyveler yaz sonu ve erken sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 150-250 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %64-81 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 5 gün %5-10’luk sitrik asitte **** külü suda bekletilir. En uygun ekim zamanı tohumların çıkarılmasını takiben ve hiç bekletmeden yapılmasıdır. Ekim yastıkları telisle malçlanır ve üzerlerine havalanabilir plastik örtü örtülmesinde yarar vardır. Tohumların 1000 tane ağırlığı 650-1050 gr. arasında, ortalaması 800 gramdır. Tohumlar 20-30 mm. derinlikte ekilir. Yağışlı olmayan dönemlerde sulama ihmal edilmemelidir. Ağaçlandırmalarda 1 yaşlı fidanlar kullanılır. Domuz eriği fidanları 1 yaşında; 80-120 cm boya, 9-12 mm çapa ulaşırlar.

Devam edecek.

[Mine Pakkaner]

15. KİRAZLAR
Kirazlar (Cerasus Duhamel.) Rosaceae ailesininait, çoğunlukla kışın yaprağını döken, bazen herdem yesil çalı **** ağaçlardır. Kiraz cinsinin Kuzey Yarım kürede yetişen çok sayıda türü, ülkemizde ise 9 türü çok sayıda taksonu doğal olarak yayılır. C. mahalep, C. lauracerasus, C. avium, C. prosrata ormancılık açısından önemli türlerdir. Kirazlarda çiçeklenme bahar aylarında olur. Çiçekler çoğunlukla beyaz, bazen de pembe **** kırmızıdır.

Cerasus mahalep (L.) Miller. Gard. Dict. et. (İdris, mahlep): 300-1850 metreler arasında yayılan C. mahalep var mahalep ve 1900-2100 metreler arasında yayılan C. mahalep var alpina adlı iki varyetesi vardır. Ağaçlandırma çalışmalarında bu durumu mutlaka dikkate alınmalıdır. 10-15 metre boya ulaşabilen bir ağaçtır. Meyveler yaz sonu veya sonbahar başı toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 20-30 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %85-90 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 1-3 gün %5-10’luk küllü suda **** %5-10’luk sitrik asitte bekletilir. En uygun ekim zamanı sonbahardır. Erken kış ekimlerinde ise ekimi takiben yastıkların üzerine telis ve örme plastik örtü örtülür. Bu taktirde yüksek çimlenmeye ulaşılır. Tohumların 1000 tane ağırlığı 80-110 gr. arasında, ortalaması 95 gramdır. Tohumlar 10-20 mm. derinlikte ekilir. Yağışlı olmayan dönemlerde sulama ihmal edilmemelidir. Ağaçlandırmalarda 1 yaşlı fidanlar kullanılır. İdris fidanları 1 yaşında; 60-110 cm boya, 10-13 mm çapa ulaşırlar.

Lauracerasus officinalis Roem. (Karayemiş): Karadeniz bölgesi ve Hatay yöresinde 20-2000 metreler arsında yetişen, 10 metre boylanabilen bir ağaçtır.Meyveler yaz ve güz aylarında toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 50-60 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %80-95 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 1-3 gün %5-10’luk küllü suda **** %5-10’luk sitrik asitte bekletilir. En uygun ekim zamanı geç yaz ve erken sonbahardır. Ekimi takiben yastıkların üzerine telis ve örme plastik örtü örtülür. Tohumların 1000 tane ağırlığı 200 gramdır. Tohumlar 10-20 mm. derinlikte ekilir. Ekimi takiben yastıklar sık sık sulanır. Ağaçlandırmalarda 1 yaşlı fidanlar kullanılır. Karayemiş fidanları 1 yaşında; 30-50 cm boya, 6-10 mm çapa ulaşırlar. Karayemişin çelikle üretimi kolaydır. Bu amaçla 10-15 cm uzunlukta yumuşak **** yarı odunsu çelikler kullanılır. Hazırlanan çelikler, 3 000 ppm IBA ile muamele edildikten sonra; %70 dişli dere kumu, %30 organik madde karışımına sera ortamında dikilir.

Prunus avium (L.) L., fFl. Suec. (Kuş kirazı): 20-25 metre boya ulaşabilen, 50-1800 metreler arasında, ülkemizin nemli ve yarı nemli alanlarda yetişen, odunu çok değerli bir orman ağacıdır. Meyveler yaz aylarında toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 50-60 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %80-95 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce, 1-3 gün %5-10’luk küllü suda **** %5-10’luk sitrik asitte bekletilir. En uygun ekim zamanı geç yaz ve erken sonbahardır. Ekimi takiben yastıkların üzerine telis ve örme plastik örtü örtülür. Tohumların 1000 tane ağırlığı 200 gramdır. Tohumlar 10-20 mm. derinlikte ekilir. Ekimi takiben yastıklar sık sık sulanır. Ağaçlandırmalarda 1 yaşlı fidanlar kullanılır. Kuş kirazı fidanları 1 yaşında; 60-80 cm boya, 10-12 mm çapa ulaşırlar.

16. BADEMLER (Amygdalus L.)

Amygdalus orientalis L. (Keçi paymı): 0.5-3 metre boylanabilen gümüşi renkli yaprakları olan çalıdır. Kuraklığa son derece dayanıklıdır. Çoğu kez orman ekosisteminin dışında bozkır sahalarında dahi rahatlıkla yaşamını devam ettirebilir. Genelde; 600-1500 metreler arasında yayılır. Meyveler yetişme ortamına göre; yaz **** sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 50 gr. tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %80-95 arasıdır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekilmeden önce 2-3 gün suda bekletilir. En uygun ekim zamanı sonbahar ve erken kış aylarıdır. Sonbahar ekimlerinde ilk yağmurlara kadar düzenli sulama uygulanmalıdır. Ekim yastıklarının üzeri mutlaka telisle örtülenmelidir. Keçi payamı tohumlarının 1000 tane ağırlığı 350-500 gr. arasında, ortalaması 420 gramdır. Tohumlar 15-20 mm. derinlikte ekilir. Ağaçlandırmalarda 1 yaşlı tüplü fidanlar kullanılır. Keçi payamı fidanları 1 yaşında; 50-60 cm boya, 6-9 mm çapa ulaşırlar.

Amygdalus communis L (Badem, payam): 8 metreye kadar boylanabilen bir ağaçtır. Yarı kurak saha ağaçlandırmalarında 100-1800 metreler arasında sosyal ormancılık için önemli bir türdür. Meyveler sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye bademde 500-600 gr. tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı bademde %80-85 arasıdır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekilmeden önce 2-3 gün suda bekletilir. En uygun ekim zamanı sonbahar ve erken kış aylarıdır. Sonbahar ekimlerinde ilk yağmurlara kadar düzenli sulama uygulanmalıdır. Ekim yastıklarının üzeri mutlaka telisle örtülenmelidir. Badem tohumların 1000 tane ağırlığı 3-4 kg arasında, ortalaması 3.5 kilo dur. Tohumlar 20-30 mm. derinlikte ekilir. Ağaçlandırmalarda 1 yaşlı tüplü fidanlar kullanılır. Badem fidanları 1 yaşında; 50-80 cm boya, 6-12 mm çapa ulaşırlar.

17. HARNUP (Ceratonia siliqua L.)
Koyu kahverengi meyveler, sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 50-70 gr. arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %80-95 arasındadır ve metrekareden 100-150 adet fidan elde edilir. Tohumlar, ekimden önce, 5 dakika 90ºC suya batırılır ve 3-5 gün suda bekletilir. En uygun ekim zamanı sonbahar ve kış aylarıdır. Erken bahar ekimlerinde kültürel önlemler alınmasında yarar vardır. Tohumların 1000 tane ağırlığı 130-300 gr. arasında, ortalaması 210 gramdır. Tohumlar 15-25 mm. derinlikte ekilir. Ağaçlandırma çalışmalarında 1 yaşlı tüplü-kaplı fidanlar kullanılır. Harnup fidanları bir yaşında 30-50 cm boya, 5-11 mm çapa ulaşır.

18. YALANCI İĞDELER (Hippophae L.);
Üzümsü meyveler portakal kırmızısı rengini aldıkları zaman erken sonbahar aylarında dallar makasla kesilerek toplanır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 4-5 gr arası tohum ekilir. Metrekareden 100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekilmeden önce 2-3 gün suda bekletilir. En uygun ekim zamanı; tohumların çıkarılmasını takiben ekilmesi **** doğal katlanmasıdır. Zorunlu hallerde ise kış ekimi yapılabilir. Bu taktirde kültürel önlemler (örtüleme vb.) alınır. Bahar ekimlerinde ya doğal koşullarda katlamaya alınmış tohumlar **** yapay ortamda 90 gün 1-4 ºC derecede nemli kumda katlanmış tohumlar kullanılır. Erken bahar ekimlerinde teknik önlemler almak gerekir. Tohumların 1000 tane ağırlığı 7-10 gr arasıdır. Tohumlar 2-3 mm derinlikte ekilir. Ağaçlandırma çalışmalarında 1 **** 2 yaşlı fidanlar kullanılır.
Yalancı iğdeler çelikle çok rahat ürerler. Bu amaçla 10-15 cm uzunluktaki sert çelikler doğrudan ağaçlandırma tüplerine çeliklenebilir. Çelikler tüpe alınmadan önce 3 000-8 000 ppm arası IBA muamele edilmesi başarıyı garanti altına alır. Aynı yılın çeliklerinden elde edilen fidanlar ağaçlandırma çalışmalarında kullanılır.

19. İĞDELER (Elaağnus L..)
İğdenin ülkemizde bir kültür formları birde tamamen doğal hali bulunur. Kültür formunun adına doğrudan iğde denirken, doğal halinin adına kuş iğdesi ismi verilir. Meyveler sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Çıkartılan tohumlar %20’lik tuzlu suda yüzdürülerek boş tohumlar uzaklaştırılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye iğde de 50-100 gr, kuş iğdesinde 25-50 gr. arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı iğdede %60-85, kuş iğdesinde %83-95 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Ekimden önce tohumlar, 3-5 gün suda bekletilir. En uygun ekim **** doğal koşullarda katlama zamanı erken kış aylarıdır. İğde tohumların 1000 tane ağırlığı 130-300 gr. arasında, ortalaması 200 gramdır. Kuş iğdesinde tohumların 1000 tane ağırlığı 80-99 gr arsı ortalaması 80 gramdır. Tohumlar iğdede; 15-20 mm derinlikte, kuş iğdesinde; 10-15 mm. derinlikte ekilir. Meyveler toplamayı takiben ekilecekse, meyve olarak doğrudan da ekilebilir. İğde ve kuş iğdesi fidanları 1 yaşlı olarak ağaçlandırma çalışmalarında kullanılır. 1 yaşlı iğde fidanları 70-100 cm boya, 12-20 mm çapa; 1 yaşlı kuş iğdesi fidanları, 70-90 cm boya, 12-18 mm çapa ulaşırlar. Yine iğdeler, odunsu çelikle kolaylıkla üretilebilir.

20. MERSİNLER (Myrtus L.)
Meyveler geç sonbahar aylarında toplanır ve tohumlar çıkartılır. Çıkartılan tohumlar alkolde yüzdürülerek boş tohumlar uzaklaştırılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi kullanılır. Tohumların çimlenme oranı %73-85 arasındadır ve metrekareden 100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekimden önce 2-3 gün suda bekletilmesinde yarar vardır. Kış ekimlerinden de iyi sonuçlar alınır. Ekim yastıklarının üzerine mutlaka telis örtülür. Tohumların 1000 tane ağırlığı 4-6 gr. arasıdır. Ağaçlandırma çalışmalarında 1 yaşlı tercihen tüplü fidanlar kullanılır. 1 yaşlı mersin fidanları 25-40 cm boya, 3-6 mm çapa ulaşırlar.
Mersin çelikle üretilmesi kolay türlerdendir.. Bu amaçla; 8-10 cm uzunlukta yarı odunsu çelikler kullanılır. Hazırlanan çelikler, 8 000 ppm IBA ile muamele edildikten sonra; %50 dişli dere kumu, %50 organik madde karışımına sera ortamına çeliklenir.

21. MENENGİÇ VE SAKIZLAR (Pistacia L.)
Menengiç ve sakız meyveleri sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 10-15 gr arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %85-96 arasıdır ve metrekareden 100 adet fidan elde edilir. Tohumlar ekilmeden önce 2-3 gün suda bekletilir. En uygun ekim zamanı geç sonbahar ve erken kış aylarıdır. Menengiç toprak sıcaklığı 15 ºC sıcaklığı bulunca çimlenir. Menengiç tohumlarının ortalama 1000 tane ağırlığı 33-42 gr. arası, ortalama 38 gr, sakız tohumlarının ortalama 1000 tane ağırlığı 18-23 gr arası, ortalama 21 gr, Antep fıstığının tohumlarının ortalama 1000 tane ağırlığı ise 1000-1300 arası ortalama 1200 gramdır. Ekimler 10-20 mm derinlikte yapılır. Antep fıstığı daha çok menengiç üzerine aşılanarak üretilir. Menengim ve sakız fidanları daha çok tüplü olarak üretilir ve 1 yaşlı, tercihende 2 yaşlı olarak ağaçlandırma sahalarına dikilir. 1 yaşı menengiç ve sakız fidanlar; 20-25 cm boya 4-5 mm çapa ulaşırlar.

22. SUMAKLAR (Rhus L.)
Meyveler sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 5-10 gr. arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %75-88 arasındadır ve metrekareden 100 adet fidan elde edilir. Tohumlar, toplamayı takiben 5 dakika kaynar suya batırılır, ardından, 10-20 gün ılık suda bekletilir ve ardından doğal koşullarda katlamaya alınır. Bahar aylarında tohumlar kontrol edilir ve çimlenmeler başlamışsa ekilir. Aksi taktirde, olduğu gibi doğal koşullara bırakılır ve ikinci yılın kış veya bahar aylarında ekilir. Tohumların 1000 tane ağırlığı 12-17 gr. arasında, ortalaması 15 gramdır. Tohumlar 10-15 mm. derinlikte ekilir. Sumak fidanları daha çok tüplü olarak üretilir ve 1 **** 2 yaşlı olarak ağaçlandırma sahalarına dikilir. 1 yaşı sumak fidanları; 30-40 cm boya 4-8 mm çapa ulaşırlar.

23. TAFLANLAR (Euonynus L..)
Meyveler yaz aylarında toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 10-20 gr. arası tohum ekilir. Tohumlar, toplamayı takiben 1-2 gün %5’lik limon tuzunda bekletilir ve ardından doğal koşullarda katlamaya alınır. Bahar aylarında tohumlar kontrol edilir ve çimlenmeler başlamışsa ekilir. Aksi taktirde olduğu gibi doğal koşullara bırakılır ve ikinci yılın kış veya bahar aylarında ekilir. Tohumların 1000 tane ağırlığı E. europeus adlı türde 23-29 gr. arasında, E. latifolia adlı türde ise 25-31 gr. arasındadır Tohumlar 10-15 mm. derinlikte ekilir. Taflan fidanları, 1 **** 2 yaşlı olarak ağaçlandırma sahalarına dikilir.
Taflanların çelikle üretimi kolaydır. Bu amaçla 10-15 cm uzunlukta yumuşak **** yarı odunsu çelikler kullanılır. Hazırlanan çelikler, 3 000 ppm IBA ile muamele edildikten sonra; %30 dişli dere kumu, %70 organik madde karışımına sera ortamında dikilir.

24. CEHRİlER (Rhamnus L)
Meyveler geç yaz ve sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 10-15 gr. arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %60-77 arasındadır ve metrekareden 100 adet fidan elde edilir. Tohumlar, ekimden önce, 2-3 gün %5-10’luk sitrik asitte veya küllü suda bekletilir. En uygun ekim zamanı sonbahar ve erken kış aylarıdır. Tohumların 1000 tane ağırlığı; türlere ve yetişme ortamına bağlı olarak 17-40 gr. arasında değişir. Tohumlar 10-15 mm. derinlikte ekilir. Cehri fidanları, 1 **** 2 yaşlı olarak, tercihen tüplü olarak ağaçlandırma sahalarına dikilir.

25. KIZILCIKLAR (Cornus L)
Kızılcık (C. mas) meyveleri olgunlaşma rengini almaya başladığı dönemde erkenden toplanır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 80-100 gr. arası tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %57-65 arasındadır ve metrekareden 50-100 adet fidan elde edilir. Tohumlar toplamayı takiben bekletilmeden çıkartılır, hiç bekletilmeden 5-10 gün %5-10’luk sitrik asitte **** küllü suda bekletilir, ardından doğal koşullarda katlamaya alınır. Katlama ortamının üzeri örtülenir ve donlu günlerde havalanabilir plastik örtü kullanılır. Bahar aylarında tohumlar kontrol edilir ve çimlenmeler başlamışsa ekilir. Aksi taktirde olduğu gibi doğal koşullara bırakılır ve ikinci yılın kış veya bahar aylarında ekilir. Tohumların 1000 tane ağırlığı 150-250 gr. arasında, ortalaması 200 gramdır. Tohumlar 20-25 mm. derinlikte ekilir. Kızılcık fidanları, 1 **** olarak, tercihen tüplü olarak ağaçlandırma sahalarına dikilir. 1 yaşında kızılcık fidanları 40-60 cm boya, 5-9 mm çapa ulaşırlar.

26. SANDAL VE KOCAYEMİŞ (Arbutus L)
Meyveler olgunlaşmaya başladıkları sonbahar (kocayemiş ve sandal) ve kış aylarında (sandal) toplanarak tohumlar çıkartılır, saf alkolde yüzdürülerek boş tohumlar uzaklaştırılır ve ekim yapılıncaya kadar 2-4 ºC sıcaklıkta saklanır. Tohumlar çıkartıldığı tarihten kış sonuna kadar ekilebilir. Ekimden önce tohumlar 5-15 gün 4-6 ºC sıcaklıktaki suda bekletilir. Ekimlerde 7’li çizgi ekimi kullanılır ve metrekareye 0.5-1 gr tohum ekilir. Tohumların çimlenme oranı %90’nın üzerindedir. Metrekareden 100-150 adet fidan elde edilir. Ekim yastıklarının drenajının çok iyi ve PH değerinin 5.5-6.5 olmasına özen gösterilir. Ekimi takiben yastıklara telis kullanılarak örtüleme ve %70 gölgeleme uygulanır. Erken bahar ekimlerin de 4-6 ºC sıcaklıkta 1-1.5 ay soğuk nemli katlama uygulanır. Tohumlar soğukta çimlenmeye başlarlar (4-6 ºC) ve ideal çimlenme sıcaklığı 10 ºC’dir. Fidanlar çıplak köklü dikime hassastır. Bu nedenle ağaçlandırmalarda, 1 veya 2 yaşlı tüplü **** kaplı fidan kullanılmalıdır. 1 yaşında fidanlar 20-25 (30) cm boya, 5-8 mm çapa ulaşırlar.

27.MÜRVER (Sanbucus niğra L);
Meyveler Yaz ve erken sonbaharda toplanır. Toplamayı takiben hiç bekletilmeden tohumlar çıkartılır. Çıkartılan tohumlar 3-5 gün küllü suda bekletilir ve hemen doğal koşullarda katlamaya alınır. Katlama ortamının üzeri telisle örtülenir ve donlu günlerde havalanabilir plastik örtü örtülür. Katlamaya alınan tohumlar geç kış ve erken bahar aylarında kontrol edilir çimlenmeler başlamışsa yastıklara **** tüplere ekimler yapılır. Aksi taktirde tohumlar ikinci yıl ekilir. Ekim 2-3 mm. derinlikte yapılır. Ekimlerde 5’li çizgi ekimi kullanılır ve metrekareye 1-2 gr tohum ekilir. Birim alandan 50-100 adet fidan elde edilir.Mürver tohumlarının 1000 tane ağırlığı 2.4-2.9 gr. arasıdır. Mürver fidanları 1 yaşlı olarak ağaçlandırma çalışmalarında kullanılır.

28. MEŞELER (Quercus L.)
Meşelerin meyvelerine palamut **** pelit denir. Meşe palamutları yarı küre biçiminde kadehler içerisinde bulunur. Meşe palamutları yontma taş devrinden bu yana insan ve hayvan gıdası olarak kullanılıyor. Meşeler iklim koşullarına bağlı olarak 2-4 yılda bir bol palamut verir ve palamutlar ileriki yıllara saklanamaz. Bu nedenle, meşe fidan üretiminde süreklilik söz konusu değildir. Palamutlar sonbaharda mümkün olduğunca ağaçların başından toplanmalıdır. Erken dökülen tohumlar genelde kurtlu ve kötü niteliktedir. Tohum toplamada geç kalınması halinde; başta sincaplar, fareler gibi kemirgenlerle; keçiler, domuzlar, kargalar gibi diğer hayvanlarca tarafından hızla tüketilirler.

Meşe tohumlarının 1000 tane ağırlığı 2. ile 5 kğ arasında değişir. Meşe palamutları toplamayı takiben 1-4 Cº suda 2-3 saat bekletildikten sonra pamarsol adlı ilaçla **** bakırlı bir ilaçla ilaçlanır ve hemen ekilir. Hemen ekilmeyecekse suda bekletme ve ilaçlamanın ardından, kumla karıştırılarak doğal ortamda katlamaya alınır ve geç kış **** erken bahar aylarında ekilir. Katlama esnasında tohumların çimlenmesinin bir sakıncası yoktur. Tohumlar çimlenmişse, ekimden önce kökünün üçte ikisi kopartılır. Meşeler kazık kök sistemine sahip olduklarından çıplak köklü fidan yetiştirilmesi arzulanmaz. Derinliği en az 30 cm olan kaplara tohumlar 4-5 cm derinlikte, yatay olarak ekilir. Ağaçlandırma çalışmalarında 1 **** 2 yaşlı tüplü **** kaplı, park bahçelerde 6-7 yaşlı kaplı fidanlar kullanılır. Doğal ortamda meşe tohumlarının düşmanı çok fazladır. Bu nedenle meşeler 3-4 yılda bir gerçekleşen bol tohum yıllarında yabani hayvanların yiyeceğinden daha fazla tohum üretir. Böylece doğal ormanlarda varlığını kolaylıkla devam ettirir. Bunun dışındaki çıplak alanlara, meşe tohumu doğrudan ekilerek orman kurma çalışmalarında mutlaka ciddi önlemler almak gerekir. Aksi taktirde bizim ektiğimiz meşe tohumları ile beslenip semiren kemirgenler hızla ürer etrafta ne var ne yok tüketirler. Bu şekilde orman kurma çalışması yapayım derken, çoğu kez daha önceden elde edilmiş fidanlarında ortadan kalmasına neden olunur.
Doğal ortamdaki her uygulamada doğayı taklit etmek, meşenin, birbirini takip eden yıllarda neden tohum vermediklerini düşünmek gerekir. Eğer meşeler, birbirini takip eden yıllarda sürekli tohum verse idi, kemirgen varlığı hızla artar, bunun sonucu da tüm palamutları tüketildiği gibi, daha önceden gelen gençliklerde aşırı zarar görürdü. Bu nedenle meşeler, 3-4 yıl boyunca tohum vermeyerek kemirgen varlığının en aza inmesini beklerler. Varlığı hızla azalmış olan kemirgenler, kuşlar (özellikle kargalar ve ağaç kakanlar) ve diğer hayvanlar bol tohum yıllarında yiyeceğinden fazla palamudu görünce onları, depolamak amacı ile oraya buraya saklarlar. O hayvanın ölümü, sakladığı yeri unutması **** götürürken düşürmesi sonucu meşe palamutları yeni yaşam alanlarına taşınmış olur. Meşe ormanlarında domuzlarında önemli işlevleri var, onlar, orman topraklarını işleyerek palamutlara uygun çimlenme ortamı sağlarlar.

29. PORSUK (Taxus baccata L.)
Kırmızı renkli meyveler, sonbaharda toplanır ve tohumlar çıkartılır. Ekimlerde 7’li çizgi ekimi uygulanır ve metrekareye 60-80 gr. arası tohum ekilir. Tohumların ekim derinliği 15-20 mm, çimlenme oranı %67-90 arasındadır ve metrekareden 200-300 adet fidan elde edilir. Tohumlar 2-3 gün suda bekletildikten sonra, aynı yılın kış veya bahar aylarında doğal koşullarda katlamaya alınır. İkinci yılın kış veya ilkbahar aylarında ekilir. Tohumların 1000 tane ağırlığı 60-90 gr. arasında, ortalaması 82 gramdır. Porsuk fidanları, 3-4 yaşlı olarak ağaçlandırma çalışmalarında kullanılır.


KAYNAKÇA
1.Gültekin, H, C., 2004, Sandal (Arbutus andrachne L.) Kocayemiş (Arbutus unedo L.) Fidan Üretim Çalışmaları Hakkında Bazı Tespitler, Orman Mühendisliği Dergisi Sayı:10,11,12, s 10-11, Ankara.
2.Gültekin, H, C., Coşkun, S., S.., Şahin, M., Divrik, A., 2004, Arbutus andrachne L (Sandal), Arbutus unedo L. (Kocayemiş) Tohumlarının Çimlendirilmesi ve Bazı Fidanlık tekniği Uygulamaları , Kırsal kalkınma yılığı , s18-33, Ankara.
3.Gültekin, H, C ., 2005, Bozkırın Yalnız Ağaçları Alıçlar, TUBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı 447, s 76-78, Ankara.
4.Gültekin, H, C., Yıldız, D., Deliözi A., Genç, M, 2004, Yemişen Taksonlarının ( Crataegus Monogyna Jacq., Fl.Austr, Crataegus sinaica Boiss.) Tohumlarının Ekim Zamanının Çimlenme Üzerine Etkisi, SDÜ Fen Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 10(3), s:374-377. Isparta
5.Gültekin, H, C., 2005, Akdeniz’in Simgesi Sandal ve Kocayemiş. TUBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı:457, s 72-73, Ankara.
6.Gültekin, H, C., Yıldız, D., Divrik, A., Gültekn, U, G., Genç, M., 2006, Crataegus orientalis Palas. Ex. Bieb., Fl.Taur.-Cauc, Crataegus tanacetifolia (Lam.) Pers. , Crataegus aronia (L) Bosc. Ex. Prodr. Türlerinde Tohum Çimlenme Engelinin Giderilmesi Üzerine Araştırmalar, Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi Yayın No:1697, Cilt:7, sayı:1, s 111-117, Eskişehir.
7.Gültekin, H, C., Gezer, A, Yücedağ, C., 2006, Bazı Ahlat Türlerinin (Pyrus L.)Tohum Özellikleri ve Çimlenme Olanakları Üzerine Araştırmalar. SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, Seri: A, Sayı:2, Yıl: 2006, ISSN;1302-7085, s 80-88 Isparta.
8.Gültekin, H, C., Yücedağ, C., Çalışkan, S., 2006, Geyik Elması (Eriolobus triobatus (Pair) Roeme.), Tohumu Üzerine Bazı Araştırmalar, İÜOF, Dergisi (yayında) İstanbul.
9.Gültekin, H, C., Gürlevik, N., Gültekin, U, G., 2006, Sandal (Arbutus andrachne L.) ve Kocayemiş(Arbutus unedo L.) Çimlenme Sıcaklığı Üzerine Araştırmalar.. SDÜ Orman Fakültesi Dergisi (yayında) Isparta.
10.Gültekin, H, C., Yücedağ, C., Bayav, A., Öztürk, G., 2006, Bazı Sert çekirdekli Takson Tohumlarının Ekim Zamanının tespiti Üzerine Araştırmalar. “ Kuş kirazı (Prunus avium (L.) L., fFl. Suec.), Zerdali (Prunus armenica L.), Badem (Amygdalus communis L.), Karayemiş (Lauracerasus officinalis Roem.), Vişne (Cerasus Vulgaris Miller, Gard. Dict. ed.), İdris (Cerasus Mahalep (L.) Miller. Gard. Dict. et.), Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji dergisi (yayında), Eskişehir.
11. Gültekin, H, C., Gültekin, U, G., 2006, Yabanıl Meyvelerin Fidanlık Tekniği I (Yumuşak Çekirdekli Meyveler), Orman Mühendisliği Dergisi, Yıl: 43, sayı:10,11,12, sayfa: 15-18, Ankara.
12.Gültekin, H, C., Gültekin, U, G., 2007, Yabanıl Meyvelerin Fidanlık Tekniği II (Sert Çekirdekli Meyveler), Orman Mühendisliği Dergisi, Yıl: 43, sayı:1,2,3, sayfa: 29-33, Ankara
13.Gültekin, H, C., Gültekin, U, G., 2007, Yabanıl Meyvelerin Fidanlık Tekniği III (Üzümsü Meyveler), Orman Mühendisliği Dergisi, Yıl: 43, sayı:4,5,6, Ankara.
14.Gültekin, H, C., Yücedağ, C., 2007, Unutulan Bir Meyve Ağacı, Geyik Elması, Popüler Bilim Dergisi, Mayıs 2007, Yıl:14, sayı: 159, s 44-45. Ankara.
15.Gültekin, H, C., 2007, Endemik Bir Orman Ağacı Kasnak Meşesi, TUBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, Haziran 2007, Sayı: 475, s 62-65, Ankara.
16.Kayacık, H, 1980, Orman ve Park Ağaçları Sistematiği I, İ.Ü:O.F Yayın NO: 281, 378 s, İstanbul.
17.Kayacık, H, 1981, Orman ve Park Ağaçları Sistematiği II, İ.Ü:O.F Yayın NO: 287, 225 s, İstanbul.
Kayacık, H, 1982, Orman ve Park Ağaçları Sistematiği III, İ.Ü:O.F Yayın NO: 321, 352 s, İstanbul.

Kaynak

[shaitan]

elıne sdaglık harika tek kelime ile

[elnino]

teşekkürler bilgiler için

[kuyucu]

Gerçekten çok güzel bilgilerdi. Üvez ve Yabani iğde için kullanacağım. Teşekkürler

[ayax]

emeğine sağlık çok yararlı bilgilerdi.

[Samsunlu55]

Yukarda yabani ayva göremedim.

[Samsunlu55]

Yabani beyaz ve kuş inciride yok.

[umutkara]

Bu sayfadaki bilgiler gerçekten çok özlü. Forumun en bilgi yoğun sayfası (Bilgi/Satır sayısı anlamında). Teşekkürler. Bu tür sayfaların sayısı keşke daha çok olsa.

[ozturk59]

Emeğinize sağlık.