19. yüzyılda tarım
 

19. yüzyılda tarımda çeşitliliğin nasıl olduğunu merak edenler için, o zamanın çok iyi tohum şirketlerinden birisi olan Johnson & Stokes'un (isim bakımından kısmen bugüne kadar ulaşmış bir şirkettir) 1890 yılına ait tohum kataloğunun kapağı... Pazar yeri resmedilmiş... Müşterinin ve pazarcının (=çiftçinin) giyim kuşamıyla ilgili ayrıntılar da çok önemli.

Çizimden seçebildiklerim: Domates, karpuz, lahana, pancar, havuç, hıyar, patates, turp, kuşkonmaz, kabak, kavun, patlıcan, mısır, soğan... En yukarda ortadaki teke sakalı gibi duruyor. Sanırım onun yanındaki de sap kereviz. Yukarda en sağdakini, kabakların soldundakini ve altta domateslerin sağında/karpuzların üstündekini seçemedim.

Benim gözüm "Muz" olarak gördü:)

Şirket Kuzey ikliminde (New Jersey) kurulmuş olduğu için, muz olması düşük bir ihtimal. O zaman tohum kataloglarının reklamı yapılırken, "Kuzey'de yetiştirilmiş tohum", "Güney'de yetiştirilmiş tohum" ifadeleri kullanılıyor. Söz konusu iklimde iş yapan şirketler, genelde o iklimde yetişen tohumlara öncelik verirler (sözleşmeyle başka yörelerin çiftçilerine ürettirdikleri tohumlar da var tabii). Bir de tabii muzu kataloglarına almışlarsa tohum olarak almış olamazlar çünkü tohumdan çoğalmıyor.

Resimleme yaparken de kendi yörelerinin pazarını kullanmışlardır diye tahmin ediyorum. Yine de muz olabilir. Belki talep vardır; toptancıdan alıp kendi tezgahında satıyordur.

Bu arada, kapakta bizde bolca tuketilen bir bitki grubu yer almiyor. Kapakta ne eksik?

Biber eksik.

Bizde cok onemli olan bir alt kategori daha yok. O nedir?

Fasulye, bamya, yeşillik olarak kıvırcık maydanoz, kıvırcık eksik

Tabii karşılaştırmayı yaparken adil olmak için o zamanın Anadolu Mutfağı'nı ele almamız gerek. O zaman biber ve sizin bu yazdıklarınız Anadolu'da ne derece yaygındı bilmiyorum. Katalogta bu bahsettiklerinizin tamamına yakını var.

Bir kısım fasulyeler:

Eklenti 610791

Az da olsa biberler:

Eklenti 610795

Marulların bir kısmı:

Eklenti 610792

Ne kapakta ne de katalogta yer alan bir grup varsa o da yenilebilir otlar ve baharlı otlar/baharatlar. Baharatların veya örneğin roka gibi bugün burda çok tüketilen yaprak bitkilerin kataloglara yoğun şekilde girişi 20 yüzyılın sonlarına yakın oluyor.

Baharlı otlara bir istisna varsa o da maydanoz. Yaygın şekilde o zamanın başka tohum şirketlerinin kataloglarında da ve üstelik birden çok çeşit olmak üzere görülüyor. Avrupa çok kullandığı da anlaşılıyor.

Eklenti 610794

Açıkçası biraz şaşırdım ve ilginç geldiler.

Nasıl

Sn Atilgan'in burda tohumunu paylaşıma açtığı Brandywine hakkında biraz da ben bilgi vereyim.

Brandywine, ilk olarak 1886 yılında Burpee (bugün de var olan bir tohum şirketi)'nin tohum kataloğunda piyasaya sürdüğü bir çeşit. Aşağıda meyvesini gördüğünüz orjinal Brandywine, aslında kırmızıdır (başka bir ifadeyle, domatesin zar rengi sarıdır) ve bu çeşit, yine resimden de görülebileceği gibi normal yapraklıdır. Brandywine (bugün artık Red Brandywine olarak anılıyor)'ın meyveleri de orta iriliktedir.

Eklenti 630165

Sn Atilgan'ın paylaştığı çeşit Pink Brandywine (Pembe Brandywine)'dır ve patates yapraklıdır. Pink Brandywine'ın adını nerden aldığı esrarını koruyan bir konu. Brandywine'dan mutasyon yoluyla mı gelişti yoksa başka bir çeşide zamanın tohum şirketlerinden biri bu ismi vererek mi dolaşıma soktu tam bir muamma. Bilinen konu ise 1980 yılında Doris Sudduth adındaki yetiştiricinin, ailesinde 1900'lü yıllardan beri yetiştirildiğini belirttiği ve Pink Brandywine olarak adlandırdığı bir domatesin tohumlarını Seed Savers Exchange (ABD'de yer alan, atalık tohumları koruma derneği)'le paylaşmış olması. Bu yüzden de Pembe Brandywine'ın en bilinen kültivarı, aile adıyla anılan Sudduth kültivarıdır.