Eski taş el değirmeni onarımı

[vgezer]

Safranbolu eski çarşıdan tarihi taş el değirmeni aldım. Daha sonra eve gelip taşları hemen yıkayıp buğday öğütecek duruma getirmek istedim ama yıkarken gördüm ki değirmen taşları, zannedersem açık havada kaldığı için çürümüş ve bu nedenle yıkadıkça kum gibi ufalandı. canavar motoruna mozaik zımparası takarak taşları zımparaladım, üzülerek. Uzunca bir işlemden sonra un yapacak duruma geldiğini düşünerek yaklaşık bir kilo buğdayı öğütmeye başladım, tekrar tekrar çekerek (4 defa) un elde ettim yinede tam öğütülmemiş buğday kırıntıları kaldığından bir defada elekten geçirerek unumu elde ettim, hemen hamur yoğurup fırına verdim. Yaklaşık 45 dk. pişirdikten sonra ekmeğim oldu kokusu falan süper, hemen kesip bir dilim yedim ama ...! Ekmek çok lezzetli olmasına rağmen değirmen taşlarındaki zımparalama yeterli olmamış daha sert taşa ulaşamamış olduğumdan ekmeğimin içinde hissedilir derecede kum taneleri vardı. yine de bir dilim ekmeği bitirdim.
Sonuç olarak moralim bozuldu ama öğrendiğim çok şeyde oldu. taşları yeniden zımparalayacağım moralim düzelince. Zımparalama işlemi taşların düz yüzeyini bozduğu için önce kaba sonra ince zımparalama işleminin ardından bir mastar yarımı ile taşları ışığa tutarak düzgün olmayan yerleri tespit edip son zımparalamasını da yapıp çentiklerini de açtıktan sonra yeniden deneyeceğim yine olmazsa artık işi öğrendim sayılır mermercilerden doğal granit alıp onlardan tamamen kendi emeğimle bir değirmen yapmayı deneyeceğim. Ama önce bulabilirsem çevreden doğal sert taş bulup atalarımızın yaptığı gibi bir taş değirmen yapmayı denemek istiyorum sert taşı nereden bulurum şimdi onun araştırmasını yapıyorum. Bu konuda tecrübesi olan arkadaşlar burada paylaşırlarsa sevinirim.

[Dutlubahçe]

Sayın vgezer, satın alarak tamir etmeye çalıştığınız taş el değirmeninin fotoğrafını da paylaşabilir misiniz?

[vgezer]

[vgezer]

işlem görmeden önceki durumu

[vgezer]

fotoğraf yükleme ile başım belada bir türlü istediğim gibi olmadı.

[vgezer]

Hafta sonu biraz daha değirmenle uğraşma fırsatım oldu. Mermerciden aldığım 5 cm kalınlığındaki mermeri, çürük alt taş yerine kullanmak için biraz şekillendirip çentikler açtım. Sonra biraz buğdayla bir deneme daha yaptım. İstediğim gibi olmadı ama değirmen taşı yapımında yeni bilgiler öğrendim sayılabilir. Galiba mermerden değirmen taşı olmuyor, olsa da fazla emek harcamak gerekir gibi. Sebebi de mermerin üzerine çentikler açıldığı halde yinede fazlasıyla kaygan bir yüzeyi var (parlatılmamış ve cilalanmamış mermer kullanmama rağmen) buğday taneleri ilk tur öğütmede fazla ufalanmadan kırıklar halinde çıkıyor eski taşa göre daha az öğütme oldu. bu nedenle mermer bu iş için uygun değil kanaatimce. Diğer bir öğrendiğim konu ise küçük el değirmenlerinin çoğunun üst taşının deliği eksenden biraz kaçık yalpalayarak dönüyor, bu yalpalama hareketi buğdayları öğütme esnasında değirmenin merkezinden dışına doğru yönlendirmek için düşünülmüş ancak şimdi anlıyorum ki bazı el değirmenleri un yapmak için bazıları ise (eksenden kaçık olanları) buğday, arpa vs kırmak için yapılmış. eksenden kaçık değirmen taşları buğdayı hızlı bir şekilde sadece kırarak değirmenden dışarı atıyor hızlı bir şekilde bu işlemi yapmasa buğday fazla öğütülecek bulgur ve arpa kırması (biz ''göce'' deriz) elde edilemeyecek daha çok unlaşmış olacak. Bu nedenle el değirmeni yaparken ya da alırken amaca göre yapmak **** almak gerekiyor. aksi taktirde, örneğin un yapmak için tekrar tekrar öğütme işlemine tabi tutarak zaman ve enerji kaybı yaşanacaktır. Bu sonuçlara göre elimdeki üst taşın ağaç göbeğini yeniden yapıp mümkün olduğunca merkezlemeye çalışacağım bu sayede buğdaylar değirmende daha uzun süre öğütme işlemine tabi tutulacak. Bakalım nasıl sonuçlar elde edeceğiz.

[takorof]

Sn. Vgezer ; değirmen tamiri veya yenileme işiniz ne durumda ? Bende aynı konu ile ilgilendiğim için, sizin tecrübe ve deneyimlerinizden faydalanmak istiyorum ( biraz beleşçilik gibi oldu ama..! ) sonuçları paylaşırsanız sevinirim.

[vgezer]

Sayın Takorof, sert doğal taş arayışı içindeyim. Bir arkadaşım, köylerinde eskiden değirmen taşı yapmak için kullandıkları bir taştan bahsetti ancak arkadaşla birlikte henüz köylerine gidemedim. Her sert taştan olmuyor tecrübelerime dayanarak bunu gördüm çentikleme esnasında bazı taşlar pul pul, iri parçalı kırılıyor, değirmen çentiği açmaya uygun değil. Yeni tecrübeler oldukça, paylaşıma devam edeceğim ama biraz ağır ilerleyeceğiz galiba. Bu sıralarda biraz da vaktim yok. Sanırım mayıs, haziran gibi tekrar denemelere başlayacağım.

[hosseda]

Uğraşınız konusunda bir zaman önce bir belgesel izlediğimi hatırlıyorum ancak net olarak hangi TV kanalındaydı bilemiyorum ama büyük ihtimal TRT belgeseldeydi. Belgeseli yapanlar taş ustalarını bulmuşlardı ve doğada mevcut ocaktan taşın çıkarılması ile yontulması dahi vardı o yapımda diye hatırlamaktayım.

Karadenizli iki yaşlı köylüydü değirmeni yaratanlar gene hatırımda doğru kaldıysa...

[vgezer]

Belgesel tavsiyeniz için teşekkür ederim Hoşseda, sanırım bahsettiğiniz belgeseli buldum ve izledim. Karabük Eflani'de bir su değirmeninin onarımını belgesel yapmışlar. Üstelik bana 45 dk. mesafede, O kişilerle görüşebilirsem çok şey öğrenmiş olacağım.

[hosseda]

Haklısınız su değirmeniydi. Hangi isimle yayınlanmış yazarsanız bende tekrar izlerim internetten.

Size kolay gelsin bu arada.

[vgezer]

Sayın hoşseda teşekkür ederim, sizede işlerinizde kolaylıklar dilerim. Belgeselin youtube adresi:

YouTube