Doğal sabun yapımı

[kyoruk]

Orijinal Mesaj Sahibi adiyez

ister odun külü ister kostik soda ikisi de kimyasal, birinde sodyum tuzları diğerinde potasyum tuzları var. Birisini ağacı yakarak elde ediyoruz, diğerini hazır alıyoruz.

Selamlar,
Kostik(NaOH) genellikle katı sabun yapımında kullanılmaktadır.
Küllü su(KOH) ile sıvı sabun yapılabilmektedir. En önemli farkı budur. Küllü su ile sabun yaparken içerisine tuz ilave ederseniz yine katı sabun elde edebilirsiniz.

Kostik ile sabun yapımı sırasında kostik ve yağ oranı çok önemlidir. PH ını ölçmenizde fayda var. Aksi takdirde cilde zararlı olabilmektedir.

Saygılar.

[vehibe]

Bizim yörede el yapımı defne ve zeytin yağı karışımlı mis kokulu sabun.

[vehibe]

Yapılışını aşama aşama göstermek istedim.

[MeyveliTepe]

Yapmışken detay tarif de verebilirmisiniz, malzemeler, ölçüler, ısı seviyeleri vb.

[vehibe]

Orijinal Mesaj Sahibi MeyveliTepe

Yapmışken detay tarif de verebilirmisiniz, malzemeler, ölçüler, ısı seviyeleri vb.

Sayın meyveli tepe, altı litre yağa bir kilo kostik kullanılır.
Arzuya göre defne ve zeytin yağı karışımı kullanılır. ben yarı yarıya kullandım.
İlk önce yağ ısıtılıyor, kaynama durumuna gelince 2 litre suyla eritilen kostik üzerine dökülüyor, bir kaç dakika bekledikten sonra ateş iyice kısılıyor,
Kabarmaya başlayınca içinde biriken su buharlaşana kadar sürekli karıştırılıyor.

Resimlerde gösterdiğim şekilde kalıba dökülüp 15- 20 dakika beklenip kalıp şeklinde kesilip kullanıma hazır hale geliyor...

[MeyveliTepe]

Kostik oranınız 1/6 = 0,166. Genelde 0,133-0,139 aralığında kullanıyorlar. Sizinki genele göre biraz fazla sanki. Bunun özel bir sebebi var mı? Yoksa sıcak sabun yapıldığında mı böyle oluyor. Kostik olarak ne kullanıyorsunuz? Laboratuar kalitesi bir malzeme mi, lavabo açıcısı türünden bir malzeme mi?

Esasında uzun bir pişirme yapmıyorsunuz. Kaynama durumuna kadar (yağın kaynadığını nasıl anlıyorsunuz? Su gibi olmadığına göre ısı çok yüksek olmalı) ısıtıp, kostik çözeltisi ile karıştırıyorsunuz (kostik çözeltisi, saf kostik suya ilave edilip çözündüğünde 80 derece oluyor), yağın ısısı ile kostik çözeltisinin ısıları farklı oluyordur, değil mi?

Kısık ateşte ısıtma genelde ne kadar sürüyor? Kalıba dökünceye kadar sürekli ısıtılıp karıştırılıyor mu?

Kalıba dökülen sabunu kestikten sonra kurutma süresi gerekmiyor mu?

[vehibe]

Sayın Meyveli tepe,
Kostik oranı önemli bir etken. Bizim yaptığımız sabunu kostik oranı yıllardan beri aynıdır. Bu haliyle yeteri kadar temizleme sağladığından ötürü hiç değiştirmedik,değiştirme gereği de duymadık. Bizim sabun yapımımız hiçbir zaman laboratuvar işi olmadı. Dededen , babadan gelen yöntemlerle bu işi hallettik. Çok da memnunuz. Kullandığımız kostik de lavabo açıcısı olanından değil,bildiğimiz baharatçıdan (önceleri taş halinde alıyorduk,şimdi ezilmiş olarak geliyor.) alıyoruz. Yağın kaynadığını anlamak suyun kaynadığını anlamak gibi.Aynı şey. Bir fark yok. Kostiği eritmek için iki litre suya bir kilo kostik koyuyoruz. Su ile birlikte tepkimeye girince ısısı kendiliğinden yükseliyor. Özel olarak ısıtmıyoruz. Eriyince kaynamak üzere olan yağın üzerine döküyoruz. Pek fazla bir ısı farkı olmuyor. Kısık ateşte ısıtma yaklaşık 15 dakika ( taşıp dökülmesin diye sürekli karıştırılarak) dökülüyor. Altını kapattıktan sonra biraz daha bekliyoruz çünkü hala kabarma durumu var. Kabarmaların geçmesi için ise 15 dakika fazladan bekliyoruz anlıcağınız. Sonra resimde gösterdiğim gibi kalıba döküyoruz.Kkurutma süresini beklemiyoruz direk sarma işlemine geçiyoruz. Böylece kokusunu daha iyi muhafaza ediyor. Bir hafta sonra ise sabun kullanılabilir hale geliyor...


Umarım kafanızdaki bütün soru işaretlerini gidermişimdir.

[hassasanne]

Orijinal Mesaj Sahibi denizakvaryumu

"zeytinyağına kül suyu katıp 15 saat kaynatmak ile yapılıyor ..sabuncu sodası yani kostik yok"

ipek hanım çiftliği

Kostiksiz sabun arayanlar çoğaldıkça bu sabunun üretimi de artıyor.

Pınar Hanım da kesinlikle kostiksiz sabun üretenlerden.

Doğrusu şöyle olacaktı: İpek Hanım Çiftliği yani Pınar Hanım da doğal sabunu Hatay'dan tedarik edenlerden. Sabunları Şenköylüler'den alıyor sanırım. Sabunları birebir aynı nedense.

Ama duyduğuma göre sayın Kaftancıoğlu, sabunu kendisi üretiyor izlenimi vermek için şimdiden sabun kulelerinden oluşan "İpek Hanım Çiftliği Sabun Tematik Parkı" çalışmasına başlamış çiftiliğinde.

[tulipe34]

Merhabalar,
Kostiksiz sabun yapımı çok ilgimi çektiği için biraz araştırma yaptım ve belki aranızdan bazılarının da okumuş olduğu şu yazıyı buldum:

KOSTİKSİZ SABUN

Küllü su hazırlamak oldukça kolay, fırından alacağınız meşe odunu külünü bir kapta sıcak su ile karıştırın. Yaklaşık 1 ölçü küle karşılık 3-4 ölçü su kullanabilirsiniz. En az bir gün bu karışımı bekletiyoruz. Arada karıştırırsanız daha iyi olur.
Ben daha bilimsel yapmak için turnusol kağıdı kullanarak PH değerini olçüyorum. (Ph 13-14 olması gerekiyor.)

Hazırladığımız bu küllü suyu süzüyoruz.

En son sıvı sabun denemesi yaptım bunu paylaşmak istiyorum sizlerle:
Malzemeler:

1 ölçü sıvı yağ
1 ölçü küllü su
3 ölçü lavanta suyu

Öncelikle ihtiyacımıza göre sıvı zeyin yağı hazırlıyoruz. Bu yağın asitlik derecesi yüksek olursa daha iyi olur. Bu yağı bir çelik tencereye koyarak ısıtıyoruz.
Yağın ısısı yaklaşık 50-55 dereceye ulaştığında içerisine kül suyumuzu ağır ağır akıtarak karıştırıyoruz. (Tahta veya plastik bir kaşıkla) Bu arada ateşin altının da kısık olmasına dikkat edilim. Yağ kaynamayacak buna özellikle dikkat edelim.

Fildişi renginde bir karışım elde ediyoruz. Daha sonra bu karışımı ısısını çok fazla artırmadan varsa bir el blender ile yoksa kaşıkla karıştırmaya devam ediyoruz.

Yaklaşık 30-45 dk. sonra puding kıvamına geldiğinde, köpükler karışımın üzerinde durmaya başlayacaktır. Sabunumuzu ateşten alıyoruz ve bir miktar daha karıştırmaya devam ediyoruz. Bu arada lavanta veya benzeri aromatik yağlar ekleyebilirsiniz. Bir müddet daha karıştırdıktan sonra, sabunumuzu bir kavanoza aktarıyoruz.

Bu kavanozu 2-3 kat havlu ile güzelce sararak 22-25 derece sıcaklıkta, güneş görmeyen bir yerde 24-48 saat bekletiyoruz.

Birkaç gün sonra, sabunumuzu alıyoruz ve bunu bir kabın içerisine boşaltıyoruz. Kullanıma hazırlamak için seyreltmemiz gerekiyor. Seyreltme için ben daha önceden kaynattığım lavanta suyunu kullandım. Siz isterseniz sadece su da kullanabilirsiniz.

Suyu yavaş yavaş sabunun içine akıtırken bir yandan da karıştırıyoruz. Ben yaklaşık 8 bardak ilave ettim. İstediğimiz kıvama geldiğinde su eklemeyi bırakarak, kapalı bir kaba aktarıyoruz.

Sabunumuz hazır. Dilediğiniz gibi kullanabilirsiniz.

Kaynak: HUZURLU BAHÇE: KOSTİKSİZ SABUN

Aranızda bu konuda uzman olanların fikrini almak isterim.

[ozaboza]

Orijinal Mesaj Sahibi Müjgan

Bu tarifi bana annem vermişti. Ege'de çok zeytinyağı tüketilir ve büyük damacananın dibinde kalan yağlardan her yıl sabun yapılır.
Bu kostik kullanılarak yapılan tarif. Diğer tarifi yazan olursa ben de onu anneme vereyim

6 litre zeytinyağ ,
6 litre su
1 kg.kostik
ve metal olmayan kap kacak...
Bu malzeme ile 2 tip sabun yapmak mümkün.

1.yöntem soğuk su sabunu tabir edilen sabun ki, yapımı şöyle :

6 litre suyun içinde, 1 kg. kostik tamamen eritilir. Bu eriyik zeytinyağı üzerine damla damla akıtılarak, tahta bir kaşıkla sürekli karıştırılır. İşlem bittiğinde sabun işlemi de bitmiştir. Oluşan sabun uygun ortamda sertleşmeye bırakılır ve sonra bıçakla kesilerek
kalıplanır.

2.yöntem sıcak su sabunu :

Aynı ölçüler kullanılır ve bunda tek fark işlemi kaynatarak tekrarlamaktır. Bu yöntemde su altta kalır ve sabun üstte toplanır.
Aynı şekilde bu sabun da uygun düz bir zemine dökülüp katılaşınca kesilir. Alttaki suyu dökebilirsiniz

Geçen gün doğal ürünler fuarından çok ilginç sabunlar aldım. Transparan görünümdelerdi ve ısırgandan yapılan sabunun içinde minik bitki parçaları vardı ve son derece dekoratif görünüyorlardı. Yine safranlı sabunun içinde de safranın kendi parçaları vardı. Teknoloji bu kadar ilerlemişken evde sabun yapmak yorucu.
Ama bunu denemek ve sabunu elde etmenin keyfini yaşamak da ayrı bir güzellik.

Merhaba,
Konu başlayalı uzun zaman olmuş ama internet aramasıyla buraya gelecek olanları uyarma gereksinimi duydum.

Evde amatörce sabun yapmaktan başka uzun bir süredir de sabun üretimi konusunu derinlemesine araştırıyorum. 10'larca kitap, 100'lerce reçete okudum. Ve denemeye bile gerek duymadan şunu kesinlikle söyleyebilirim ki, eğer yukarıdaki reçetede "kostik" denilen şey %98 Sodyum Hidroksit ise, üretilen sabun cildinizi fena halde yakıp kavuracaktır.

6 litre zeytinyağa -sabunlaşma (Saponification) hesabına göre fazla 772gr kostik girer. Bu miktardan fazla eklenecek olan kostiğin her molekülü, reaksiyona girecek yağ asidi bulamayacağı için serbest kalacaktır. Reaksiyona girmeden serbest kalan kostiğin canlı dokuya vereceği tahribatı öğrenmek için basit bir internet taraması yeterli.

Ayrıca zeytinyağı sabunu kalıba döküldükten sonra en az 6 hafta reaksiyon devam eder - yani 6 haftadan önce sabunlaşma tamamlanamaz ve onu kullanmamalısınız.Her yağ için sabunlaşma değerleri (kostik tolerasyonu, reaksiyon süresi vs.) farklıdır.

İnternette binlerce sabun reçetesi bulacaksınız - çalışmaya başlamadan önce bunların yağ/kostik oranlarını mutlaka doğrulamanız gerekir.

Sodyum hidroksit son derece tehlikeli bir kimyasaldır. Sabun yapımına yeni başlayanların ilk yapması gereken şey, kostikle ilgili güvenlik yönergelerini çok dikkatlice çalışmalarıdır. Kostik hangi metallerle tepkimeye girer, üzerinize sıçrarsa ne yapmalısınız, ne tip eldivenler ve maskeler güvenli vs.

Sabun yapımının 10'da 9'u araştırma, 10'da 1'i mutfaktır.

Teşekkür ederim.

[Müjgan]

Aramıza hoş geldiniz ozaboza. Sabun konusuna olan ilginiz nedeniyle ağaçlar.netteki bu bölüme ulaşmışsınız sanırım

Bu başlıkta sabun yapımı ile ilgili deneyimlerinizi, araştırmalarınızı yazmanız bizi memnun eder.
Biz kadimden gördüğümüzü, duyduğumuzu yazdık. Yenilerde durum nasıldır, bilgi verirseniz seviniriz.

[MeyveliTepe]

1000/6000 = 0,166. Bu oran da genelde kullanılan 0,133 - 0,139 oranından fazla. 0,139 oranı kullanılsaydı 6 kg yağ için 834gr kostik kullanmak gerekecekti.

Serbest kostik kalmamasını garanti etmek için genelde yağ oranını %5 fazla tutuyorlar.

[Erdogan]

selam,

arkadaşlar piyasada bulunan hacı şakir saf beyaz sabun hakkında ne düşünüyorsunuz ? gerçekten dedikleri gibi doğal mı ? nasıl yapılıyor , içinde ne var bilen var mı ?

[Muallim]

Kostik oranı düşük sabun elde etmek için.
Sabun yaparken bir miktar küllü su,bir miktar kostik kullanılsa.İstenilen kostik oranı düşük sabun elde edilir mi ?

Sabun imalatından kalan kostikli su,bol su ile karıştırılarak ağaç ve bitkilere verilebilir mi ?

Bilgi vereceklere şimdiden teşekkürler.

[MeyveliTepe]

Sabun imalatından geriye kostikli su kalmaması gerekiyor.

Kostik = Sodyum Hidroksit
Kül suyu = Potasyum Hidroksit + Yanma sonucu kalan ağır metaller

Sabun imalatında kostik kullanmak istenmiyor ise kül yerine temiz potasyum hidroksit kullanılmasını öneririm. Bu şekilde hiç olmaz ise küldeki serbest durumdaki metaller vb. sabuna geçmemiş olur.

Ancak potasyum hidroksit sıvı sabun yaparken kullanılıyor. Kül ile yapılana sertleşmesi için tuz ilave ediyorlar ama tuz da sodyum klorür. Şayet tuzdaki sodyum sabunu sertleştirmek için ayrışıp reaksiyona giriyor ise (bundan emin değilim ama sabunun yapısı değişiyor ise reaksiyona da giriyor olmalı) kuvvetli bir zehir olan klorün serbest kalması da olası.

Neticede, baz olarak sodyum hidroksit veya potasyum hidroksit, asit olarak yağlar reaksiyona girecek ve tuz olarak sabun oluşacak. Reaksiyona giren malzemelerin sabit bir oranı var. Bu orana riayet edilmesi durumunda serbest hiç bir şey kalmaz.

Ne olur ne olmaz, baz malzeme serbest kalmasın diye genelde yağ oranını %5 fazla kullanırlar, böylece serbest baz geriye kalma olasılığı sıfırlanır.

[Muallim]

Sayın MeyveliTepe,

İlgi gösterdiniz.Bilgi verdiniz.
Çok teşekkür ederim.

Selam ve sevgilerimle.

[Erdogan]

sonuç nedir ? kül mü yoksa kostik mi ? kim kazandı ?

[MeyveliTepe]

Herkes kazandı. İsteyen istediğini yapacak ama bilerek

[Erdogan]

ikisi başabaş desenize

bu arada yabancı bir sitede okuduğum kadarıyla kül kullanımı ( potasyum hidroksit ) sabun kalıplarının daha yumuşak olmasını - ya da sıvı sabun yapımında , kostik kullanımı ( sodyum hidroksit ) sabun kalıplarının daha sert olmasını sağlarmış.. doğruluğundan emin değilim.

kül ekmek fırınlarından kolay temin edilebiliyor. bu arada diğer yağları ucuza nasıl temin edebiliriz fikri olan var mı ? sabunun kıvamını sağlamak için hindistancevizi, kakao, shea butter , palm kernel yağı ..vs ? ya da bunlar gerekli mi sizce ?

[MeyveliTepe]

Orijinal Mesaj Sahibi Erdogan

ikisi başabaş desenize

kül kullanımı ( potasyum hidroksit ) sabun kalıplarının daha yumuşak olmasını - ya da sıvı sabun yapımında , kostik kullanımı ( sodyum hidroksit ) sabun kalıplarının daha sert olmasını sağlarmış.. doğruluğundan emin değilim.

Doğrudur, yazmıştım mesajda.

[adiyez]

Bir konuda arkadaşlar sizden fikir sormak isterim, sıcak sabun yapımında, sabunlaşan materyal su üzerine çıkıyor. Altta da su kalıyor. Bu durumda reaksiyondan artan kostik olursa, tamamı su içerisinde eriyik olarak kalmayacak mıdır? suda erimiş kostik sabunun içinde nasıl kalabilir ki?

Bol su ile sıcak sistem sabun yapılırsa sanki tüm fazla kostik alttaki su içerisinde kalır gibi bir düşünce oluştu bende, arkadaşların fikri nedir acaba?

[capsaicin]

Arkadaşlar geleneksel tıraş forumumuz geltir.com' daki "martin" üye adlı hocamız tamamen doğal ürünlerden organik tıraş sabunu yapmaktadır. Kendisi ücret almamakta, bunun yerine sizden lösev'e bağış yapmanızı rica etmekte. Şu an 375 lira toplandı bile. Ben bir geleneksel ıslak tıraş sevdalısı olarak yaptığı sabunları çok çok beğeniyorum. Nemlendirme, kayganlık, koruma çok iyi ki bunu pek çok yabancı klasik tıraş sabunu ve kremini kullanmış biri olarak söylüyorum.

Özetle, gerek lösev'e katkı yapmak isteyen, gerekse klasik tıraşı seven ve tıraş fırçası kullanan biri iseniz bu harika sabunu bir test etmek için forumumuza "Martin amca sosyal sorumluluk projesi" konusuna göz atmaya bekleriz.

Sabun alacaklara ısrarla pötibör 1 modelini tavsiye ederim.(ben isimlendirdim ) Gerçi yaptığı kokolin serisinin hepsi güzel. Sabunlarında kakao yağı, lanolin, keçi sütü, isteğe bağlı donyağı, lavanta yağı gibi güzel ve cildi besleyen içerikler bulunmakta.

[41izmit]

Bir süredir külsuyundan sabun yapma konusuyla ilgileniyorum.Sonunda kül suyundan sabun yapmaya karar verdim ve yaptım.

[erman27]

koksit nerelerde satılır lütfen cevaplayın

[fatitoo]

Orijinal Mesaj Sahibi erman27

koksit nerelerde satılır lütfen cevaplayın

Yukarıdaki mesajlarda kostik baharatçılarda (veya aktarlarda) bulunur yazıyor Sayın erman27

[sulejmantetova]

Orijinal Mesaj Sahibi fikirci

tüm dünyadaki ormanalrı yaksanız. herhalde herkese küllü sabun üretirsiniz.
kostik dediginiz şey sodyum hidroksitin yani sodanın yogun halidir. külde bulunan da budur.

not. Kostik denen ürün dogal sodyum minerallerinin - örneğin tinkal- hidrolize edimesiyle üretilir. Dünya kimya saayiinin en önemli sektörüdür. Küllü sabun imalatındanda ögrendiğimiz üzere Dünyada sodalı ürünler üretimi için bir diger alternatif bitkisel ürünlerin yakılmasıdır Herhalde dünyanın 10 yıllık sabun ihtiyacı için tüm yagmur ormanlarını yakmak gerkekir.:=)

Niye bizim mahalle firinlarin ve diger odun yakan yerlerin TEMIZ KULLERINI toplatmiyoruz???? Acaba kostik uretimi icin nekadar yan uretim var (endustriyel artiklar kostik yapimi esnasinda). Bunlardan hicbiri kullu suda olmicak. (turkcem zayif tir, yanlisim olabilir affiniza siginirim)

[Yasin1]

Merhaba arkadaşlar;

Konuyu uzun süredir takip ediyorum. Çeşitli şekillerde/oranlarda birşeyler ortaya çıkmış gibi görünüyor. Lakin sonuç olarak evde rahat bir şekilde ilk denemeler amaçlı ortalama 1 kg ağırlığında bir sabun (10 dilime bölünerek 100g gibi oluşturulabilir) için yağ/kostik oranlı bir reçete nasıl oluşturabiliriz?

Bence bunun üstünde durmak gerekir. Deneyenler varsa bire bir reçeteyi buradan bizle paylaşmalarını rica ediyorum. En önemli soru mesela 1 litrelik bir zeytin yağına koyulacak kostik oranı nedir? Daha doğrusu sabun suyunu yaparken su ve kostik oranını neye göre belirlemek gerekir? Bu şekilde deneyerek ölçü verebilecek arkadaş var mı acaba?

[faruk demirel]

Ben kül ile denemedim henüz ama kostikle başarılı sabunlar yapıyorum. Soğuk proses çalışıyorum.
Evde kızartmalardan artan zeytinyağlarını (karışım olmamalı, sadece zeytinyağı) biriktiriyoruz. Yeterince biriktiğinde de mutfak terazisi ile 1 gram hassasiyeyle tartıyorum. Tartım hassasiyeti çok önemlidir göz kararı ile kesinlikle olmaz !

Kostik olarak analitik kalitede %99 luk öğütülmüş halde NaOH (Sodyum Hidroksit) kullanıyorum. Hammaddeler.com gibi laboratuvar malzemesi satan yerlerde bulabilirsiniz, pahalı sayılmaz. Bunu da hassas tartarak sulandırıyorum (çok dikkatli olmak gerek !!! çünkü katı NaOH exothermiktir. Yani suda çözünürken büyük bir ısı açığa çıkar çözeltiniz aniden 70-90 C sıcaklığa ulaşır !!! Isıya dayanıklı bir kap kullanmalı ve yanmaktan korunmalısınız. Daha da önemlisi NaOH çözeltisi kuvvetli bazik bir maddedir cildinizi ve gözlerinizi iyi korumanız gerekir. Sabun yaparken mutlaka koruyucu gözlük ve eldiven kullanmalısınız !!!)

[faruk demirel]

Sabun yapımını anlamak için önce bazı temel kimyasal kavramları bilmek gerekir. Basitleştirerek anlatmaya çalışacağım :

Yağların Sabunlaşma Reaksiyonu :

Trigliseridler (Yağlar) + bazlar --------> Sabun + Gliserin + Su

Bazlar sabunlaşmayı sağlayacak olan (sulu çözeltide OH- anyonu içeren) bazik maddelerdir. Genelde sud-kostik yani sodyum hidroksit (NaOH) kullanılır. Önceki mesajlarda da ifade edildiği gibi sud-kostik ile yapılan sabunlar bildiğimiz banyo sabunlarıdır. Baz olarak potas-kostik yani potasyum hidroksit (KOH) kullanılırsa arap sabunu gibi yumuşak sabunlar elde edilir. Daha birçok çeşit bazik madde kullanılabilir. Kullanılan baza göre farklı niteliklerde sabunlar elde edilir. Bahsedilen kül suyu da aslında bir bazik maddedir fakat seyreltik olduğundan sabunlaşma çok yavaş gerçekleşir.

Sabunlaşma Sayısı :
Yukarıdaki denklemde tanımladığımız "Yağlar" tek tip moleküller değildir. Yağlar çok uzun zincirli organik bileşikler olmalarından dolayı yüzlerce hatta binlerce farklı bileşimde olabilirler. Başka bir deyişle gıda olarak kullandığımız ve aynı zamanda sabun yapımında kullandığımız yağlar çok sayıda farklı moleküllerden oluşan yağ karışımlarıdır. Doğada bu şekilde sentezlenirler (oluşurlar). Fakat her bir yağın kendine özgü bir trigliserid (yağ molekülleri) dağılım karakteristiği vardır. Yani her bir yağın hangi trigliserid moleküllerinden hangi oranlarda içerdiği belirli dağılım aralığında bellidir.
İşte Sabunlaşma Sayısı bu yağ cinşlerinin kendine özgü molekül dağılım karakteristiğini tarif eden kavramlardan biridir. Standart anlamda basitçe, bir yağın 1 kg. miktarının sabunlaşabilmesi için gereken potasyum hidroksit (KOH) miktarı olarak tarif edilir. Standartlara yerleşen değer kesin sabit bir değer değil, belirlenmiş iki değerin arasında olarak tarif edilir. Neden? Çünkü yenebilir yağlar tarımsal ürünlerden elde edilir, bu da coğrafi ve diğer bir çok etkene göre değişimler gösterir.

Örneğin dünya standartlarında zeytinyağı karakteristiğinin sabunlaşma sayısı değeri 184 ile 196 arasında (gram KOH / kg yağ) olarak standartlara geçmiştir. Ya da örneğin defne yağı, sabunlaşma sayısı 198-206 g KOH/kg yağ arasında olduğunu bugün araştırarak öğrenmek zorunda kaldım. Çünkü bunu bilmeden içeriğinde defne yağı bulunan bir yağ karışımını sabunlaştırmak için ne kadar bazik madde kullanacağımı hesaplayamazdım.. Sabun yapmanın ardında yatan hesaplama mantığı umarım okuyucuların zihninde oturmaya başlamıştır... (devam edecek)

[faruk demirel]

Sabun yapımı yazımıza devam ediyoruz...

Ne kadar yağ ve ne kadar bazik madde (kostik) kullanmalıyız? :
Bu hesabı yapmamız için en önemli yardımcımız "Sabunlaşma sayısı" değeridir. Sabunlaşma sayısı her yağ için sistematik olarak ayırt edici bir özellik ve özgün bir değerdir. Literatürlerde ve her yağın standardında yer alır. Fakat bu değeri hesaplamalarımızda kullanmadan önce, ölçü birimine muhakkak dikkat etmemiz gerekir. Sabunlaşma sayısı genel olarak (gram KOH/kg yağ) biriminde verilir yani açarsak "1 kg yağı sabunlaştırmak için gereken KOH (potasyum hidroksit) gram miktarı." Bu neden önemlidir? Eğer biz sabun yapımında KOH değil de NaOH kullanıyorsak ki el ve vücut sabunları NaOH (kostik) ile yapılır, KOH cinsinden verilmiş olan sabunlaşma sayısı değerini kullanarak yapacağımız hesap yanlış olur !
Bir örnekle açıklayalım. Zeytinyağından banyo sabunu yapıyoruz diyelim ki ve kullanmak üzere tam 1500 gram (1,5 kg) zeytinyağını hassas olarak tarttık. Baktık zeytinyağı standardına sabunlaşma sayısı 184-196 gram KOH/kg yağ yazıyor. Şimdi gereken kostik miktarını nasıl hesaplayacağız? Standart diyor ki; zeytinyağının her 1 kg'ı için 184 ile 196 gram arasında değişebilen miktarda saf KOH kullanacaksın..!
Şimdi bakalım, standart bize KOH'a göre hesaplanmış sabunlaşma sayısını veriyor, halbuki biz NaOH kullanacağız. Eğer sabunlaşma sayısının NaOH'a göre verilmiş değerini bulamazsak şöyle bir dönüştürme yapmalıyız : KOH molekül ağırlığı = 56 g/mol, NaOH molekül ağırlığı = 40 g/mol. Bunları kullanarak 40/56 kesriyle çarparak NaOH'a göre sabunlaşma sayısını elde ederiz.
Sonuç olarak NaOH'a göre zeytinyağının sabunlaşma sayısı (184 * 40/56) = 131 ile (196 * 40/56) = 140 gram NaOH/kg yağ aralığında olarak hesaplanır.
Neden iki değer arasında olduğunu önceki anlatımda açıklamıştık. Biz ortalamasını alalım (131+140)/2 = 135,5 gram NaOH/kg yağ ile başlayalım. (Elde edilecek sabunun sertlik yumuşaklık durumuna göre bu sayı ile sınırlar dahilinde +/- oynanabilir. İşin bu kısmı kullanılan yağın orijinine bağlı olarak ileri düzey deneyim ustalık kısmına giriyor.)
Sabun yapım senaryomuza göre, 1,5 kg zeytinyağımızı sabunlaştırmak üzere hassas tartarak kullanmamız gereken saf NaOH (kostik) miktarı 135,5 * 1,5 = 203,25 gram'dır. Eğer kullacağımız kostiğimiz %100 saf değilse ki piyasada genellikle en safı %99'luktur. Bunu da hesaba katarak, tartmamız gereken NaOH miktarını 203,25 / 0,99 = 205,30 gram olarak hesaplıyoruz.
Hesaplama biraz karışık gibi görünse de aslında basittir. Önemli ayrıntıları vurgulamak amacıyla ben biraz fazla uzatmış olabilirim...

Linkte onlarca yağ çeşidinin hem KOH'a göre hem de NaOH'a göre sabunlaşma sayılarını kg cinsinden bulabilirsiniz : SAP Value Chart

(devam edecek...)