agaclar.net

Geri Dön   agaclar.net > Doğaya ve Yaşamınıza Sahip Çıkın > Daha İyi Bir Yaşam İçin
(https)




Beğeni Düzeni13Beğeniler
  • 2 Gönderen Sergüzen
  • 1 Gönderen Sergüzen
  • 2 Gönderen Sergüzen
  • 1 Gönderen Sergüzen
  • 3 Gönderen Sergüzen
  • 4 Gönderen Sergüzen

Cevapla
 
Bookmark and Share Dış Bağlantılar Konu Araçları Mod Seç
Eski 04-01-2011, 23:16   #1
Ağaç Dostu
 
Giriş Tarihi: 27-01-2007
Şehir: BURSA
Mesajlar: 743
Galeri: 56
Bitkilerle Tekstil Materyali (Yün-İpek-Pamuk) Boyama




Bugün sentetik boyaların çeşitli zararları ön plana çıktıkça, insanlarda boyama konusunda da eskiyi arama eğilimi artmaya başlamıştır. Uzunca bir süredir ülkemizde ve Avrupada birçok işletme bitkilerle boyama tekniklerini tekrar gündeme almışlardır. Bizde dibe vuran, bitkilerle boyama tekniği, Avrupada çok uzun süre unutulmuştur. Bu konuyu agaclar. net üyelerinin dikkatine sunuyorum. Her insan evde bitkilerle boya yaparak kendi özel renklerini üretebilir. Bugün köylerimizin bir kısmında yünler hala geleneksel kökboyaları ile boyanmaktadır.

1- Tarihçe:
İnsanların boyarmaddeleri kullanmaları M.Ö 4.000 li yıllara kadar gitmektedir. Boyarmadde kullanımı insanlık tarihi kadar eskidir. Bugün boyarmadde olarak kullanılabilecek bitki sayısı çift sayılı rakamlarla ifade edilebilecek kadar çoktur. İlk insanların renk ile tanışmaları ve renk kavramının oluşması doğal olaylar ile bağlantılıdır. Bunlar gökkuşağındaki renkler, sabahın kızıllığı, akşamın maviliği gibi doğa olayları; ilk insanlar üzerinde renk kavramının oluşmasında etkili olmuşlardır. Ateşin bulunmasından önce insanlar sadece doğada bulunan minerallerdeki boyarmaddeler ile yetinmişlerdir. Yani bunları soğuk olarak kullanmışlardır. Ateşin bulunmasından sonra insanlar denemeleri sonucunda hayvan kanlarını, bitkileri ve renkli taşları boyarmadde olarak kullanmışlardır.
Mağara insanları boyarmadde olarak renkli toprakları, mangansiyahını, alçıtaşlarını, tebeşir taşlarını ve kömürleri kullanmışlardır. İlk zamanlar renk paleti çok zengin değildir. Kırmızı, siyah, kahverengi, beyaz renkler ve bunların kombinasyonları kullanılmıştır. Sibiryada bulunan bir Mamut resminde kızılkahve ve sarıkahve renkleri kullanılmıştır. Bu buluntuda kullanılan renkler en eski renkler olarak kabul edilmektedir.
Anadoluda da tekstil boyamacılığı çok eski çağlara kadar dayanmaktadır. Hitit ve Asur buluntularında boyalı tekstillere rastlanmaktadır. Hatayda Asi nehri kenarındaki Açana Höyüğü (Alalakh) kazılarında bulunan tabletlerde boyama ve dokumacılık ile ilgili bilgilere yer verilmektedir. Bu eserler bugün Hatay Müzesinde sergilenmektedir.
1949 yılında Sibiryada Altay dağları tepelerinde Rus arkeologlar bir mezar içinden donmuş halde gayet iyi durumda bir halı çıkardılar. Bu halıdan alınan numuneler karbon testine tabi tutularak M.Ö 383-200 yıllarına ait olduğunu belirlediler. Bu kurganlara Sibiryalılar Pazırık (Pazyryk) ismini verdiklerinden halı da bu isimle ‘ Pazırık Halısı’ olarak isimlendirildi. Halı bugün St. Petersburg Arkeoloji ve Hermitage müzesinde saklanmaktadır. Bu halı en eski halı olarak kayda geçmiştir. Dönem Hunlar dönemi. Teknik Gördes düğümü. Hakim renkler koyu kırmızı, parlak mavi ve parlak sarı. Her üç renk de bitkisel kökenli.
Anadoluda da tekstil boyamacılığı çok eski çağlara kadar dayanmaktadır. Hitit ve Asur buluntularında boyalı tekstillere rastlanmaktadır. Hatayda Asi nehri kenarındaki Açana Höyüğü (Alalakh) kazılarında bulunan tabletlerde boyama ve dokumacılık ile ilgili bilgilere yer verilmektedir. Bu eserler bugün Hatay Müzesinde sergilenmektedir.
1949 yılında Sibiryada Altay dağları tepelerinde Rus arkeologlar bir mezar içinden donmuş halde gayet iyi durumda bir halı çıkardılar. Bu halıdan alınan numuneler karbon testine tabi tutularak M.Ö 383-200 yıllarına ait olduğunu belirlediler. Bu kurganlara Sibiryalılar Pazırık (Pazyryk) ismini verdiklerinden halı da bu isimle ‘ Pazırık Halısı’ olarak isimlendirildi. Halı bugün St. Petersburg Arkeoloji ve Hermitage müzesinde saklanmaktadır. Bu halı en eski halı olarak kayda geçmiştir. Dönem Hunlar dönemi. Teknik Gördes düğümü. Hakim renkler koyu kırmızı, parlak mavi ve parlak sarı. Her üç renk de bitkisel kökenli.
2- BOYAMADA KULLANILACAK MALZEMELER VE ALETLER:

- Elektrikli bir ocak, tercih iki gözlü ve termostatlı.
- Değişik büyüklüklerde beher (ısıya dayanıklı cam bardak) 400, 500,600 ml
- Cam baget (çubuk) veya tahta çubuk
- 100 oC ye kadar ölçebilen bir termometre
- Hassas terazi, 1gr tartabilen. (1gr-100gr arası)
- Bitkileri dövmek için havan
- Çay kaşığı, tatlı kaşığı, yemek kaşığı (kimyasalları tartmak için)
- Bitkileri süzmek için tülbent bezi ve paslanmaz süzgeç
- Eldiven
- Koruyucu gözlük
- Kalem defter
Boyamada kullanılan bazı bitkiler

Eklenen Resimler
 
ceydoruk ve Milla beğendi.
Sergüzen Çevrimdışı   Alıntı Yaparak Cevapla Başa Dön
Eski 04-01-2011, 23:22   #2
Ağaç Dostu
 
Giriş Tarihi: 27-01-2007
Şehir: BURSA
Mesajlar: 743
Galeri: 56
Bitkilerle boyama yapılmadan önce materyalin bazı maddelerle bir ön işlemden geçirilmesi gerekir. Bu ön işleme MORDANLAMA denir. Mordanlama boyama işleminden önce yapılırsa önmordanlama, bazı bitkilerde boyamadan sonra yapılır, buna da son mordanlama denir. Ön işlem yapılan maddelere de mordan maddesi denir. Bunlar genelde metal tuzlarıdır. En önemli mordan maddesi Şap dır. Mordan maddeleri aşağıdakilerdir.
-Potasyumşapı: Veya Şap ,Kimyasal adı, Potayumaliminyumsülfat ( KAl(SO4)2.12H2O ) Renksiz, kokusuz hafif asidik reaksiyon gösteren kompleks bir tuzdur. Suda, özellikle sıcak suda kolay çözünen bir maddedir. Derişik alkolde çözünmez. Eski Mısırlılada da kullanılmıştır. Kızıldenizden elde edilmiştir. Hemen hemen bütün bitkilerle boyamada kullanılır. Rengi sabitler ve daha koyu yapar. Çevreye zararı yoktur.
- Demir II sülfat (FeSO4).7H2O Nil yeşili renginde kristallerden oluşan bir maddedir. Karaboya olarak da bilinir. Diğer bir ismi de Demirvitrioldür. Suda az çözünür, alkol,aseton ve eterde çözünmez. Bitkilerle boyamada önmordan (Koşnil boyamalarında) veya son mordan maddesi olarak kullanılır. Sonmordan olarak kullanıldığında sarı renkleri yeşil tonlara dönüştürür. Miktar arttırılırsa gri ve siyah tonlar elde edilir. Bir kötü tarafı, çok kullanıldığında yüne zarar verir veya yünü sertleştirir. Çevreye zararı yoktur.
-Göztaşı: Bakırsülfat (CuSO4) .5H2O : Mavi renkli kristallerden oluşan bir maddedir. Suda kolay çözünür. Çevreyi kirleten ve uzun süre toprakta kalan bir maddedir. Çok gerekmedikçe kullanılmamalıdır.
-Kalayklorür (SnCl2): Çevreye zararlıdır
-Kromatlar :Çevre için çok zararlıdır.
-Şaraptaşı : (Kremtartar): Potasyumhidrojentartarat.(KC4H5O6) Asidik reaksiyon verir ve ekşimsi bir tatdadır. Şarabın mayalanması sırasında dipte oluşan bir maddedir. Soğuk suda az, sıcak suda iyi çözünür. Alkolde çözünmez, mineral asitlerde az çözünür. Çevreye zarar vermeyen bir maddedir. Şarap imalinde şarap fıçılarının dibinde oluşur. Bitkilerle boyamada rengi daha koyu yapar ve boyanan materyali yumuşatır. Orta çağdan beri bilinen bir mordan maddesidir.
-Potaş: Potasyumkarbonat (K2CO3) Beyaz renkli, hidroskopik bir tozdur. Ağzı sıkı kapalı kaplarda muhafaza edilmelidir. Suda hafif çözünür, Alkolde çözünmez. Yün yıkamada ve beyazlatmada kullanılır. Bitkilerle boyamada, bitkilerin yumuşatılmasında, mordanlanmasında kullanılır. Bazı renkleri daha koyulaştırır. Anadoluda bitki boyamalarında uzun yıllar odun külü formunda kullanılmıştır.
Soda: (Na2SO4) susuz, beyaz higroskopik bir tozdur. Soğuk ve sıcak suda az çözünür, alkolde çözünmez. Kuvvetli bir alkalidir. Bünyesinde su bulunan formu kristal şeklindedir ve çamaşır sodası olarak bilinendir. Isıtılınca bünyesindeki suyu kaybederek susuz forma döner. Bitkiler ile boyamada boyanan materyali sert ve kaba yapar. Pamuk boyamanın vazgeçilmez bir maddesidir.
Tartarikasit: (C4H6O6) : Bir organik asittir. Doğada bir çok bitkide bulunur. En bilineni üzümdekidir. Bitki boyamada bazı bitkiler için önmordanlama da kullanılır.
Sirke: (C3COOH) Asetikasidin %25 lik formudur. Üzümden elde edilen de kullanılır. Su, alkol ve eterle her oranda karışır. Asidik reaksiyon gösterir. Bitkilerle boyamada renklerin tonunu değiştirmede ve renkleri sabitlemede kullanılır.
Amonyak: (NH3) Gaz halindeki amonyağın sudaki çözeltisidir. Kuvvetli bir bazdır. Boyamalarda % 9 luk formu kullanılır. Sarı ve yeşil tonları nüanse etmek için kullanılır.
-Tanen: Meşe palamudundan elde edilen bir mordan maddesidir. Bazı bitkilerle siyah boyamada kullanılır.
Anadoluda yıllarca mordan maddesi olarak birçok maddeler kullanıldı bunlardan bazıları, odunkülü, şap, insan ve hayvan idrarı, sirke, şarap tortusu, ekmek mayası, limonsuyu gibi.

ceydoruk beğendi.
Sergüzen Çevrimdışı   Alıntı Yaparak Cevapla Başa Dön
Eski 05-01-2011, 20:25   #3
Ağaç Dostu
 
Giriş Tarihi: 27-01-2007
Şehir: BURSA
Mesajlar: 743
Galeri: 56
Bazı bitkilerle yaptığım boyamalar

Eklenen Resimler
   
ceydoruk ve Milla beğendi.
Sergüzen Çevrimdışı   Alıntı Yaparak Cevapla Başa Dön
Eski 05-01-2011, 21:47   #4
Ağaç Dostu
 
Müjgan Yılmaz's Avatar
 
Giriş Tarihi: 11-06-2008
Şehir: istanbul
Mesajlar: 654
Galeri: 11
Sayın Sergüzen,
Güzel bir konuya el atmışsınız,teşekkürler,umarım daha detaylı bilgiler de gelecektir.Çok beğendiğim ,bir o kadar da merak ettiğim konu da ;Halı dokumalarda kullanılan kırmızı renk (tuğla rengine yakın bir kırmızı)nasıl elde ediliyor .

Müjgan Yılmaz Çevrimdışı   Alıntı Yaparak Cevapla Başa Dön
Eski 06-01-2011, 12:15   #5
Ağaç Dostu
 
Giriş Tarihi: 27-01-2007
Şehir: BURSA
Mesajlar: 743
Galeri: 56
Sayın Müjgan Yılmaz

İlgi olursa yazının devamı gelecek. Tuğla kırmızını kökboya (Rubia Tinctoria) ile ve demirsülfat kullanarak elde edebilirsiniz.

Sergüzen Çevrimdışı   Alıntı Yaparak Cevapla Başa Dön
Eski 06-01-2011, 18:44   #6
Ağaç Dostu
 
Giriş Tarihi: 27-01-2007
Şehir: BURSA
Mesajlar: 743
Galeri: 56
3- Boyamada Kullanılacak Bitkilerin Hazırlanması: Bitkiler taze kullanıldıkları gibi kurutularak da kullanılabilir. Taze bitki beş birim kullanılacaksa kuru bitki bir birim kullanılır. Boyamanın kalitesi bitkilerin toplanmasına, kurutulmasına ve yöresel özelliklere bağlıdır. Bitki çiçekleri genelde çiçeklenmenin tamamlandığı tarihte ve sabah serinliğinde toplanarak 40oC de ve gölgede kurutulur. Bitki filizleri de çiçeklenmeden kısa süre önce toplanmalıdır. Kurutulan bitkiler havadar bir yerde saklanmalıdır. Kurutma sırasında ve saklama sırasında bitkiler direk güneş ışığında bırakılmamalıdır.
Boyarmaddeler genelde su ile ektre edilir. Bazı boyarmaddelerin ekstraksiyonunda yüksek dereceli alkol (Etilalkol) kullanılır. Boyarmaddeler bitkinin meyvelerinde, yapraklarında, gövdelerinde veya köklerinde bulunur. Bitkinin boyarmaddesi çıkarılacak kısmı ufak parçalara ayrılarak bir kaba konur ve üzerini örtecek kadar yumuşak su ilave edilir ve bir gece bekletilir. Ertesi gün bir saat, odunsu bitkilerde bu süre daha fazla olabilir, kaynatılır, soğutulur ve bir tülbent yardımı ile süzülür. Kalan bitki artıkları atılmaz. Tülbentte bağlanarak bir çıkın yapılır. Bu bitki artıkları (Tülbentli) bazı boyamalarda boya banyosuna verilerek boyamanın daha düzgün ve koyu olmasına yardım eder. Bazı boyarmaddeler suda çözünmez, bunlar da alkol içinde çözünerek boya banyosuna ilave edilir.
Boyamalarda ve mordanlamada mutlaka yumuşak su kullanılmalıdır. Sert su (şebeke suyu) içinde bulundurduğu klor,kalsiyum ve mağnezyum iyonları ile boyamaları büyük oranda olumsuz etkiler. Boyarmaddelerin materyal üzerine çekmesini önler veya bu çekimleri düzensiz yaparak ipliğin veya kumaşın abrajlı (alacalı bulacalı) boyanmasına neden olur. Eğer sabun ile yıkama yapılıyorsa sabunun çökmesine, dolayısıyla daha çok kullanılmasına neden olur.
Bitkisel boyarmaddelerin büyük bir kısmı yün, ipek ve pamuğu direk boyayamazlar. Bunların boyarmaddeyi alabilmesi için daha önceden bazı metal tuzları ile işlemden geçirilmesi gerekir. Bu maddelere mordan maddesi, bu işleme de mordanlama dendiğini yukarıda belirtmiştik. Mordan maddesi olarak genelde aliminyum tuzları kullanılır. (Şap, Aliminyumsülfat gibi). Karaboya diye bilinen demirsülfat da bir başka mordan maddesidir. Demirsülfat daha çok son mordan olarak boyamaların sonunda kullanılır ve renkleri koyulaştırır. Mordan maddelerinin kullanımı % olarak ifade edilir. % 10 luk bir mordan maddesinin açılımı, 100Kg boyanacak materyale 10 Kg mordan maddesi, mesela şap, verileceği anlaşılır. Kullanılan mordan maddelerinin miktarı, mordanlama süresi ve mordanlama sıcaklığı renk koyuluğuna etki eder. Şapla mordanlamada genelde % 15 lik bir oran kullanılır ve sıcaklık ipek için 80oC, yün için 90oC dir. Mordanlama süresi de genelde 1 saatdir. Özel boyamalarda mordanlamadan sonra materyal rutubetli olarak bir haftaya kadar da bekletilebilir.
Demirsülfat genelde son mordanlama olarak kullanılır ve % 3 olarak verilir. Yani, 100 Kg boyalı materyal için 3 Kg Demirsülfat banyoya verilir. Demirsülfat verilmeden önce boyalı materyal banyodan çıkarılmalıdır. Demirsülfat yerine Demir suyu da kullanılabilir. Demirsuyu, bir kab içine eski demir parçaları atılır ve üzerine su ilave edilerek demirlerin paslanması ile oluşur. Kullanıldıkça eksilen kısma yeni su ilave edilir.
İçinde boyarmaddeler, yardımcı maddeler ve suyun bulunduğu sıvıya, boya banyosu denir. Bu karışımın materyale oranına da ‘banyo oranı’ veya Almanca tabiriyle ‘flotte oranı’ veya İngilizce tabirle ‘Ratio’ denir. Her üç tabirde bugün çok kullanılmaktadır. Genelde bu oran çile boyama için 1:40 dır. Yani bir Kg iplik için 40Kg suya ihtiyaç vardır. Bu oran kaba yün çilede daha da artmaktadır.
Boyama: Boyama banyosuna önce yardımcı maddeler (asit, soda, sodyumsülfat vs. gibi) verilir , sonra daha önce bitkiden ekstre edilen boyarmadde ilave edilerek güzelce karıştırılır. Başlama sıcaklığı 300C yi geçmemelidir. Daha sonra önmordanlaması yapılmış materyal verilir ve sıcaklık 30-40 dakika içinde ipek için 800C, yün için 900C ye çıkılır ve bu sıcaklıkda 60 dakika boyamaya devam edilir. Sıcaklık 900C yi geçtiğinde yün de keçeleşme eğilimi artar ve boyanan materyalin kalitesi düşer. İpek de ise kapilar patlakları oluşur. Boyanan materyal banyodan dışarı alınarak süzdürülür ve duruma göre yıkanır veya kurutmaya bırakılır. Bazı bitkilerle yapılan boyamalarda, boyarmaddenin fikse (sabitlenme) olabilmesi için havada oksitlenmesi gerekir. Boyanan materyal önce kurutulacaksa, kurutulur ve sonra yıkanır. Yıkama işlemi 40-500Cde temiz su çıkana kadar yapılır.
Boyamaların Haslıkları: Yapılan boyamaların kalitesini belirtir. Bugün için çok çeşitli haslıklar vardır. Günlük hayatta kullanımımıza göre başlıcaları; Işık haslığı, Yıkama haslığı, sürtme haslığı, ter haslığıdır. Işık haslığı boyanan materyalin güneş ışığında solmasını, yıkama haslığı boyanan materyalin belli sıcaklıkta yıkandığında boyasını atması, sürtme haslığı, boyanan materyalin bir yerlere sürtüldüğünde (Yaş veya kuru) sürtülen yere boya salmasını, ter haslığı da boyanan materyalin terlediğimizde terleyen yerlerdeki renk değişimini ifade eder. Her bitkinin boyama haslıkları değişiktir ve kullanacağımız bitkileri de buna göre seçmeliyiz. Işık haslığı kötü olan bir bitki ile kazağınızı boyarsanız, bir süre sonra kazağınızın rengi solar, hatta yün orijinal rengine dönebilir.

ceydoruk beğendi.
Sergüzen Çevrimdışı   Alıntı Yaparak Cevapla Başa Dön
Eski 06-01-2011, 18:51   #7
Ağaç Dostu
 
Giriş Tarihi: 27-01-2007
Şehir: BURSA
Mesajlar: 743
Galeri: 56
Bazı boyarmaddeler ve yün çileleri

Eklenen Resimler
   
ceydoruk, Muda ve Milla beğendi.
Sergüzen Çevrimdışı   Alıntı Yaparak Cevapla Başa Dön
Eski 08-01-2011, 22:04   #8
Ağaç Dostu
 
Giriş Tarihi: 27-01-2007
Şehir: BURSA
Mesajlar: 743
Galeri: 56
Kökboya ile boyanmış 19. yüzyıla ait halı ve giysi. Bergama Müzesi

Eklenen Resimler
  
ceydoruk, Muda, Milla ve 1 kişi beğendi.
Sergüzen Çevrimdışı   Alıntı Yaparak Cevapla Başa Dön
Eski 14-11-2015, 22:04   #9
Yeni Üye
 
Giriş Tarihi: 16-11-2013
Şehir: ankara
Mesajlar: 10
Alıntı:
Orijinal Mesaj Sahibi Sergüzen Mesajı Göster
Kökboya ile boyanmış 19. yüzyıla ait halı ve giysi. Bergama Müzesi
Yün beyaz halımı,eşimin uzun amansız hastalığı sırasında kirlettim.Temizleyeyim derken lekeleri sabitledim. Şimdi lekeli yeeleri şablonla boyayıp kamufle etmeyi düşündüm. Ama hangi cins boyayı ve hangi koyulukta kullanmalıyım diye sorup yardımınızı rica ediyorum.
Saygılarımla...
Eğer gerekirse halının fotografını ekleyebilirim.

umayana Çevrimdışı   Alıntı Yaparak Cevapla Başa Dön
Eski 29-01-2016, 22:04   #10
Ağaç Dostu
 
Giriş Tarihi: 27-01-2007
Şehir: BURSA
Mesajlar: 743
Galeri: 56
Halı lekelerinin civarında başka renk yok ise, zemin beyaz ise, lekeleri çamaşır suyu veya hidrosülfit ile çıkarmayı deneyebilirsiniz.

Sergüzen Çevrimdışı   Alıntı Yaparak Cevapla Başa Dön
Eski 04-06-2016, 22:01   #11
Yeni Üye
 
Onur.ulaş's Avatar
 
Giriş Tarihi: 04-06-2016
Şehir: İstanbul
Mesajlar: 1
Merhabalar yün boyamayla ilgili yazınızı okudum bende saf yünleri el boyaması şeklinde boyuyorum ve bazı konularda sıze danısmak ıstediğim şeyler var

Onur.ulaş Çevrimdışı   Alıntı Yaparak Cevapla Başa Dön
Cevapla

Konu Araçları
Mod Seç

Gönderme Kuralları
Yeni konu gönderemezsiniz
Konulara yanıt veremezsiniz
Ek dosya yükleyemezsiniz
Kendi gönderilerinizi düzenleyemezsiniz

BB code Açık
Smilies Açık
[IMG] Kodu Açık
HTML Kodu Kapalı
Trackbacks are Açık
Pingbacks are Açık
Refbacks are Açık


Forum saati Türkiye saatine göredir. GMT +2. Şu an saat: 10:29.
(Türkiye için GMT +2 seçilmelidir.)


Forum vBulletin Version 3.8.5 Copyright ©2000 - 2024, Jelsoft Enterprises Ltd.
Search Engine Optimization by vBSEO 3.6.0
agaclar.net © 2004 - 2024