EM'nin Çevre Projelerinde Kullanımı

[Dogasever]

Bu başlık temel olarak EM'nin Çevre Projeleri ve özellikle atıksu arıtma ve/veya göl, akarsu veya gölet gibi doğal su kaynaklarının iyileştirilmesi ve kilenmiş havzalarda ekolojik sistemin yeniden inşa edilmesi konularındaki uygulamalarını açıklamak amacıyla açılmıştır.

Doğal olarak burada sadece su ile sınırlı kalmayıp çöp depolama tesisleri veya tuzlu toprakların reklamasyonu veya pestisitlerin parçalanmasına da değinilebilecektir.

Zamani geldikçe bu başlık altında EM çevre projeleri yayınlanacaktır.

[Dogasever]

Antalya Kesimevi’nde (ANET) Yapılan Etkin Mikroorganizma (EM) Uygulamaları

Elde Edilen Sonuçlar Ve Gözlemler

Aralık 2004

İŞLETMEYE AİT BİLGİLER

Uygulama Yapılacak Alan = 5000 metrekare

Kesilen hayvan sayısı = 1700 Adet / ay ( Büyükbaş )
= 22.000 Adet / ay ( Küçükbaş )

İşletmenin çalıştığı gün sayısı = 22 gün / ay

Antalya Organize Sanayi Bölgesi Atıksu Kabul Parametreleri

Parametreler	Deşarj Limitleri
KOI mg/l	4000
AKM mg/l	500
Yağ ve Gres	250
Katran ve Petrol Kökenli Yağ mg/l	50
Toplam Sülfür mg/l	2
Sülfat mg/l	1000
Klorür mg/l	10000
Fenol mg/l	20
pH	6,5-10
Sıcaklık maks C	40
Pb mg/l	3
Cd mg/l	2
Cu mg/l	2
Zn mg/l	10
As mg/l	3
Serbest klor mg/l	5
Toplam Siyanür mg/l	10
Hg mg/l	0,2
Ni mg/l	5
Sn mg/l	5

EM uygulama amacımız
ANET adlı işletmede işletme yetkilileri tarafından bize iletilen sorunun koku ve sinek olduğu üzerinde durulmuştu.Fakat uygulamaya başladıktan sonra yaptırdığımız analizlerin sonucunda atıksu arıtma tesisinin çıkış suyu parametrelerinin de ( KOİ, BOİ, Yağ-Gres ...vb ) oldukça yüksek olduğunu gördük.Bunun yanı sıra işletmede yoğun ve keskin bir koku ile sinek problemi olduğunu gözlemledik. EM uygulamaları ile hem atıksu arıtma tesisinin çıkış suyu parametrelerinde iyileşme ile bununla beraber koku ve sinek problemini çözmeyi hedefliyoruz.

EM uygulama yöntemimiz
Öncelikle içeride ulaşılabilen her noktaya belirli aralıklarla (haftada 2 defa ) spreyleme yapılacak ve arıtma çıkışından numune alınarak durumdaki değişim gözlenecektir. Uygulama dozu başlangıç için 1lt EMa / 50 lt suya seyreltilerek yapılacaktır.Ortamda yapılan gözlemler doğrultusunda spreyleme dozu değiştirilecektir. Analiz sonuçlarına göre de düzenli olarak yapılacak olan spreylemeler yeterli olmazsa, uygun görülen bir noktadan ( mümkün olduğunca kesimevinden atıksuyun ilk çıkış noktası , ki böylelikle atıksu arıtma tesisine gidene kadar fazla beklememiş ve kokuşma henüz başlamamış olacaktır.) dozajlama yapılacaktır.


EM UYGULAMALARI

1.spreyleme ( 25.06.2004 )
Bina içerisinden başlanarak arıtma çıkışına kadar ulaşılabilen, en çok pisliğin, kokunun ve sineğin bulunduğu alanlara spreyleme yapıldı. 1lt EM aktif /50lt suya seyreltildi. Uygulama 500lt suyla yapıldı.

28.06.2004
Uygulama başlangıcında ANET'in bünyesindeki arıtma çıkışından numune alındı.Genel analizler yaptırıldı.

Parametre	Yapılan Analiz	Standartlar*
pH	6,92	6,5-10
AKM (Askıda Katı Madde)	2130 mg/l	500 mg/l
KOİ (Kimyasal Oksijen İhtiyacı	9137 mg/l	4000 mg/l
Yağ ve Gres	260 mg/l	250 mg/l

*Organize Sanayi Standartları

2.spreyleme ( 02.07.2004 )
Yine içeriden başlanarak ulaşılabilen her noktaya spreyleme yapıldı. Ortamda çalışan işçilerden aldığımız bilgiler ve izlenimlerimize göre kokuda belirgin bir azalma var. 1lt EM aktif /50lt suya seyreltildi.Uygulama 500lt suyla yapıldı.


3.spreyleme ( 06.07.2004 )
Bütün alana spreyleme yapıldı.Özellikle kesim odasının hemen altındaki odaya üst kattan kan sızıyor ve ortamda çok ağır bir koku oluşuyordu.Bu odadaki kokunun değişimi doğru yolda olduğumuzu açıkça gösteriyor. Sinek oranındaki değişim ve azalmada burada çalışan işçilerin birkaçının özellikle üzerinde durduğu bir konu.1lt EM aktif / 50lt suya seyreltilerek uygulandı.Uygulama 500lt suyla yapıldı.

4.Spreyleme ( 09.07.2004 )
Bütün alana spreyleme yapıldı. Buradaki işçilerden birkaçı ile yaptığımız görüşme oldukça mutluluk vericiydi. Kokunun ve sineğin ne kadar azaldığı konusuna özellikle dikkatimizi çekiyorlar. Hatta birkaçının az sayıda hayvanı varmış. Ahırda uygulama yapmak için bizden EM aktif istediler.1lt EM aktif / 50lt suya seyreltilerek uygulandı. Uygulama 500lt suyla yapıldı.


5.Spreyleme (13.07.2004)
Bütün alanda EM aktif ile spreyleme yapıldı. Spreyleme yaptığımızda da görüyoruz ki ortamda hoş bir koku oluşuyor. Nefes alınabilir bir hal alıyor. Bunun dışında rendering (Et-kemik unu, kan ununun yapıldığı yer) denilen alanda da yapılan spreyleme güzel sonuçlar veriyor. Bu alan diğer bütün alanlardan daha yoğun ve keskin bir koku içeriyor. Alana girdiğinizde adeta başınız dönüyor ve genziniz yanıyor. Fakat spreyleme sonucu ilk etap için kokunun ne kadar azaldığı gözümüzden kaçmadı. Koku hala hissedilirken artık baş döndürücü şekilde değildi. Uygulama 500lt suyla yapıldı.

6.Spreyleme(16.07.2004)
Genel olarak bütün alan spreylendi. Spreyleme yaptıkça koku üzerinde ne kadar hakim olduğumuzu görüyoruz. 1 lt EM aktif /50lt suya seyreltilerek uygulandı. Uygulama 500lt suyla yapıldı.


7.Spreyleme(20.07.2004)
Diğer uygulamalarda olduğu gibi bütün alanda spreyleme yapıldı. Hayvanların derilerinin toplanıp tuzlandığı alanda çalışan işçilerle yapılan konuşmada sinek yoğunluğunun ne kadar azaldığı konusuna dikkatimizi çektiler. 1lt EM aktif / 50 lt suya seyreltilerek uygulandı. Uygulama500lt suyla yapıldı.

8.Spreyleme(23.07.2004)
Bütün alanda spreyleme yapıldı. Önceki uygulamalardan farklı bir durum gözlenmedi. 1lt EM aktif / 50lt suyla seyreltildi. Uygulama 500lt suyla yapıldı.

9.Spreyleme (27.07.2004)
Bütün alan spreylendi. Koku bir hayli hafifledi. Özellikle postların tuzlandığı odada çalışanların sineğin azalması konusundaki yorumlarını aldık. Durumdan oldukça memnunlar.1lt EM aktif / 50 lt suya seyreltilerek uygulama yapıldı. Uygulama 500lt ile suyla yapıldı.


** ANET bünyesindeki arıtma çıkışından numune alınarak analize verildi. Gerekli analizler yapıldı. Bir önceki analizle elde edilen değerler arasındaki fark EM 'in farkını açıkça gösteriyor.

Parametre	Yapılan Analiz	Standartlar*
pH	6,68	6,5-10
AKM (Askıda Katı Madde)	820 mg/l	500 mg/l
KOİ (Kimyasal Oksijen İhtiyacı	4609 mg/l	4000 mg/l
Yağ ve Gres	90 mg/l	250 mg/l

*Organize Sanayi Standartları

10.Spreyleme (30.07.2004)
Bugünkü uygulamada Kayhan Bey'le görüşülerek uygulama dozu değiştirildi. Nedeni ise daha yoğun verdiğimizde ''şu anki durumdan daha farklı ve iyi bir sonuç elde edebilir miyiz sorusunun yanıtını bulmaktı. Değişimin farkını hemen gördük. Uygulama esnasında bile EM aktif'in kokusu daha yoğun hissediliyordu. ”Bugün daha başka bir koku var”şeklinde yorumlar aldık.1lt EM aktif / 20 lt suya seyreltildi. Uygulamada 500 lt su kullanıldı.

11.Spreyleme (03.08.2004)
Bütün alanda spreyleme yapıldı. 1lt EM aktif / 20lt suya seyreltilerek yapıldı. Uygulama 500lt suyla yapıldı.


12. Spreyleme (06.08.2004)
Bütün alanda spreyleme yapıldı.Uygulamaya başladığımız zamanki kadar koku ve sinek yok. Bunu özellikle Et-kemik unu elde edilen (Rendering) bölümünde görebilmek mümkün. 1lt EM aktif /20lt suya seyreltildi. Uygulama 600lt suyla yapıldı.

10.08.2004
Uygulama sayısını haftada bir'e çekerek sonucu gözleyebilmek için 10.08.04'deki spreyleme atlandı. Burada edindiğimiz gözlem şu oldu:

** Sinek populasyonunda bir artış gözlendi.
** Kokununda daha belirgin bir şekilde ortaya çıktığını gözlemledik.
** İşçilerden aldığımız yorumda bu yöndeydi.

13.Spreyleme (13.08.2004)
1lt EM aktif / 20lt suya seyreltildi. Uygulamada 500lt su kullanıldı.


** ANET bünyesindeki arıtmadan numune alınarak analize verildi. Bir önceki analizle arasındaki fark çok belirgindi. EM kullanımı ile giderek durumun iyileştiğini gözlemliyoruz.

Parametre	Yapılan Analiz	Standartlar*
pH	7,03	6,5-10
AKM (Askıda Katı Madde)	500 mg/l	500 mg/l
KOİ (Kimyasal Oksijen İhtiyacı	1745 mg/l	4000 mg/l
Yağ ve Gres	146 mg/l	250 mg/l

*Organize Sanayi Standartları

14. Spreyleme (17.08.2004)
Genel olarak her alanda ulaşılabilen her noktaya spreyleme yapıldı.1lt EM aktif/20lt suya seyreltilerek uygulandı. Uygulamada 600lt su kullanıldı.


15.Spreyleme (20.08.2004)
Bütün alana spreyleme yapıldı. Durum oldukça iyi. Kokuda güzel bir değişim var. Rendering ünitesinde çalışan işçi her yaz işletmede ilaç uygulaması yapılırken bu yaz EM uygulamasından başka herhangi bir uygulama yapılmadığını söyledi. 1lt EM aktif / 20lt suya seyreltilerek uygulandı. Uygulamada 600lt su kullanıldı.

16.Spreyleme (24.08.2004)
Bütün alanda spreyleme yapıldı. Bu uygulamada Organize Sanayi Bölge müd.'deki laboratuvar sorumlusu olarak çalışan Gül hn. uygulama esnasında alana getirilerek uygulama gösterildi. Ortamdaki kokunun değişiminin farkında olduklarını ,bunun yanı sıra atıksu çıkış parametrelerinde de düşüş olduğunu bildiğini belirtti. 1lt EM aktif / 20lt suya seyreltilerek uygulandı. Uygulamada 600lt su kullanıldı.

17.Spreyleme(27.08.2004)
Bütün alanda spreyleme yapıldı. Burada ek olarak kanın geçtiği bir rogar varmış. Orada da ilk kez uygulama yaptık. ( 1lt EM aktif / 20lt suya seyreltilerek uygulandı. Uygulamada 600lt su kullanıldı.

18.Spreyleme (31.08.2004)
Bütün alanda spreyleme yapıldı. Geçtiğimiz uygulamada ilk kez spreyleme yapılan kanın geçtiği rogar da kokunun hafiflediği gözlendi. Bugün yapılan uygulama ile spreylemeler ve deneme çalışması sonlandırıldı. 1 lt EM aktif / 20lt suya seyreltilerek uygulama yapıldı. Uygulamada 600lt su kullanıldı

Uygulama başlangıcından itibaren atıksu arıtma tesisi çıkışından belirli aralıklarla alınan numuneye yaptırılan analiz sonuçlarına bakacak olursak değerlerdeki değişim açıkça görülecektir. Bunun yanı sıra EM uygulaması bırakıldıktan sonra 24.09.2004’de yaptırılan analizde kirlilik değerlerindeki yükseliş aşağıdaki tabloda net olarak görülebilmektedir.

Parametre	Standartlar	29.06.2004	26.07.2004	18.08.2004	24.09.2004
pH	6,5-10	6,92	6,68	7,03	6,56
AKM (Askıda Katı Madde)	500 mg/l	2130 mg/l	820 mg/l	500 mg/l	1090 mg/l
KOİ (Kimyasal Oksijen İhtiyacı	4000 mg/l	9137 mg/l	4609 mg/l	1745 mg/l	3975 mg/l
Yağ ve Gres	250 mg/l	260 mg/l	90 mg/l	146 mg/l	290 mg/l

Yaptığımız uygulamalar neticesinde sonucu gerek ANET işletme sorumlularına, gerekse Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü yetkililerine EM ile yanlızca spreyleme yaparak bile çok güzel sonuçlar aldığımızı gösterdik ve bu iki kurumla paylaştik. Sonuç olarak, EM atık su arıtma tesislerinin çıkış suyunun parametrelerini kabul sınırlarına ve devamlı uygulandığında bu sınırların daha da altına indirmekte, bazı işletmelerde büyük sorun oluşturan kokunun ve sineğin de önüne geçmektedir.

[Dogasever]

DERİ ENDÜSTRİSİNDE KİRLİLİĞİN
kontrol altına alınmasında
EM TEKNOLOJİSİNİN
kullanılması

1. Giriş

Deri endüstrisi Pakistan’da ihracat getirisi olan 3’üncü büyük endüstridir. Yıllık ihracat getirisi, 700 milyon $’ın üzerindedir. Ulusal ekonomiye yaklaşık 35 milyon Rs. katkıda bulunur. Bu gelir, Korangi (160 tabakhane), Kasur (238), Sialkot (235), Gujrawanwala-Wazirabad (40), Lahore (26), Sahiwal (6) and Multan’da (45) kümelenmiş 750 tabakhaneden gelmektedir. Pakistan bir tarım ülkesidir ve büyükbaş hayvancılıkta yerleşmiş bir sistemi mevcuttur ve yılda yaklaşık 6,1 milyon adet büyükbaş (2,1 milyon inek derisi ve 4,0 milyon manda derisi) ve 36,5 milyon küçükbaş hayvan derisi (22,7 milyon keçi derisi ve 13,8 milyon koyun derisi) üretmektedir. [Sialkot Chamber of Commerce & Industry: feasibility study on establishment of tannery zone in Sialkot, August 2002].

2. Kirliliğin Boyutu

Pakistan gelişmekte olan bir ülkedir. Endüstriler, gereğine uygun kirlilik kontrol planlaması yapılmadan kurulmuştur. Pakistan, doğal kaynakların bozulması ve kirlenme sorunlarıyla karşı karşıya bulunmaktadır. Hava kirliliği, su kirliliği (doğal yeraltı ve yerüstü suları), katı atıkların bertarafı gibi çevre sorunları kat kat artmaktadır. Sanayi ve evsel atıksular ve plansız olarak katı atıkların dökülmesiyle özellikle dört nehir aşırı derecede kirletilmektedir. Bunlar; Sutlej, Ravi, Chenab ve Jehlum nehirleridir. Kirlilik yüzünden akış hızı hemen hemen durmuştur. Sanayi atıksuları, organik ve inorganik tuzlar, patojen organizmalar, toksik maddeler, metal hurdaları, asitler, alkaliler, ağır metaller ve daha birçok kirleticiler içermektedir.
Deri işleme sanayi, çok büyük miktarlarda organik ve inorganik kimyasal maddeler (toksik ve/veya zararlı olabilir) ve çok büyük miktarlarda su kullanmaktadır. Bu yüzden, deri üretiminde önemli miktarlarda atıksu ve çamur ortaya çıkmaktadır. Tabakhanelerin üretim türüne bağlı olarak (ham deriden bitmiş deriye, ham deriden kabuk deriye, ham deriden ıslak mavi deriye, ıslak mavi deriden kabuk deriye ve ıslak mavi deriden bitmiş deriye), 1 ton ham deri başına yaklaşık 50 ila 100 m3 atıksu ve 45 ila 150 kg kurutulmuş çamur üretilmektedir. Tabakhane atıksularının çevresel kirlilik parametreleri olan BOİ, KOİ, Toplam AKM, TDS (Toplam Ergimiş Madde), sulfatlar, sülfitler, klorür ve krom vb. yüksek değerlerdedir. Bunların içinde en önemlileri sülfitler ve kromdur ve bu parametrelerin değerleri Ulusal Çevre Kalite Standardının (NEQS) öngördüğü (1,0 mg/lit) değerinden 20 ila 100 kat daha yüksektir.
Her türlü toksik tuzlar içeren deri sanayinden gelen bu atıksular, kentlerden gelen evsel atıksularla birlikte yakındaki drenajlara oradan da bağlantılı olduğu nehirlere akmaktadır. Çoğu sanayi, çevre yasalarının gevşekliğinden yararlanarak atıksularını düşük noktalardaki arazilere ya da tarımsal arazilere atmaktadır. Tipik bir deri sanayi atıksuyunun ve çamurun kimyasal analizleri sırasıyla çizelge 1 ve çizelge 2’de verilmektedir. Atıksuların deri endüstrisinde hangi süreçlerden kaynaklandığı ve herbirinin hangi kirlilik parametrelerine katkıda bulunduğu ise çizelge 3’de verilmektedir.

Deri İşleme İşlemleri

Deri işleme işlemleri sırasında, hayli kokuşabilen bir madde olan ham deri, kararlı ve mekanik olarak dayanımı yüksek, ayakkabı, çanta, mobilya gibi çok çeşitli ürünlerin yapımında kullanılan işlenmiş deriye döndürülür.
Derinin işlenmesinde, birbiri ardına karmaşık kimyasal süreçler ve mekanik işlemler kullanılır ki en önemli aşama tabaklamadır.

Derilerin saklanması ve işlenmesi

Hayvan kesildikten sonra, deri kesmemeye özen gösterilerek dikkatle yüzülür ve ham deri deri tüccarlarına satılır. Ham deri çabuk bozulduğundan, bakterilere ve bozulmaya karşı korumak için tuzlu su ile işlem görür. Bu işlemde bakterisit vya da yaş tuz yöntemi kullanılır.
Deriler, iç kısımları yukarı bakacak şekilde katmanlar halinde yayılır ve aralarına tuzlu su drenaj olabilecek şekilde tuz konulur. Bir ton ham deri için yaklaşık 400 kg tuz kullanılır
Çizelge -1 Deri Sanayi Atıksuyunun Kimyasal Bileşimi ve Çevre Standardı (NEQS) Değerleri

Parametre	Atıksu	Standart (NEQS)
pH	3,5-9,4	6-10
AKM (Askıda Katı Madde)	1000-1240	150
TDS (Toplam Ergimiş Madde)	1520-15850	3500
Sülfatlar, SO4 (mg/lt)	1000-1300	600
Klorür, Cl (mg/lt)	1200-6500	1000
Krom, Cr (mg/lt)	20-100	1
BOİ (Biyolojik Oksijen İhtiyacı (mg/lt)	800-1200	80
KOİ (Kimyasal Oksijen İhtiyacı (mg/lt)	1800-2700	150

Çizelge 2- Sedimentasyon tankından alınan çamurun kimyasal bileşimi

Parametreler	Miktar
N % ağırlık	5
Sülfit % ağırlık	Yok
Sülfat % ağırlık	2,3
Kalsiyum % ağırlık	4,63
Kireç % ağırlık	11,60
Cl % ağırlık	22,62
P % ağırlık	0,2
K % ağırlık	0,063
Organik Madde % ağırlık	57
Cr % ağırlık	5
C/N Oranı	6
Zn ppm	190-220
Fe ppm	9000-9500
Mn ppm	240-280

Kaynak: PTA /ICTP phase II report.

Çizelge 3- Atıksuyun kaynağı ve deri işleme sanayinde kirlilik parametrelerine katkısı

Kaynak	Geldiği Yer	Kirlilik Parametresi
Depolama	Atıksu	Tuz
Islatma	Atıksu	Tuz, BOİ, KOİ, AKM, TDS, koruyucu kimyasallar
Islatma Yıkama	Atıksu	Tuz, BOİ, KOİ, AKM, TDS
Kireçleme	Atıksu	BOİ, KOİ, AKM, TDS, sülfit, kıl, epidermi, kireç, H2S
Kireçleme Yıkama	Atıksu	BOİ, KOİ, AKM, TDS, sülfit, kıl, epidermi, kireç, H2S
Kireç Arındırma Banyo	Atıksu	BOİ, KOİ, AKM, TDS, amonyak
Kireç Arındırma Yıkama	Atıksu	BOİ, KOİ, AKM, TDS, amonyak
Paklama Tabakalama	Atıksu	BOİ, KOİ, AKM, TDS, tuzlar, asitler, krom
Tekrar Islatma	Atıksu	BOİ, KOİ, AKM, TDS,krom
Yıkama	Atıksu	BOİ, KOİ, AKM, TDS, krom
Yeniden Kromlama	Atıksu	BOİ, KOİ, AKM, TDS, krom, sülfatlar
Y. Kromlama Yıkama	Atıksu	BOİ, KOİ, AKM, TDS, krom
Nötralizasyon	Atıksu	BOİ, KOİ, AKM, TDS, tuzlar
Nötralizasyon Yıkama	Atıksu	BOİ, KOİ, AKM, TDS, tuzlar
Yağ: Lik./Yeniden tabakalama/boyama	Atıksu	BOİ, KOİ, AKM, TDS,yağlar, boyalar
Tamamlama (topping)	Atıksu	BOİ, KOİ, AKM, TDS
Yıkama	Atıksu	BOİ, KOİ, AKM, TDS

Çevresel Kirlilik

Yukarda sözü geçen tüm işlemlerde hem atıksu hem de çamur çıkmaktadır. Tüm atıklar çevre koruma gereklerine uygun olarak bertaraf edilmelidir. Kasur’daki 230 kadar deri işletmesi Merkezi bir Ön Arıtma Tesisi yaptırmışlardır. Bu tesiste, Cr +3 %96-98, BOİ %60-75, KOİ %50-65, sülfitler %65-75, TDS %20-30 ve sülfatın %25-35 civarında azaltıldığı belirtilmektedir. Çamur lagünleri inşa edilerek çamurun lagünlerde toplanması sağlanmıştır. Çamur burada sürekli birikmektedir. Bu tesis Ekim 2001'den beri çalışmaktadır. Ayrıca, Sialkotda 235 tesis olduğunu burada hiçbir arıtma tesisi olmadığını da belirtmeliyiz. Atıklar hiçbir işlem görmeden doğaya atılmaktadır.

Pakistan Dericiler Birliği (PTA) ile yapılan araştırma işbirliği

Eastern Leather Şirketinin deri çamurlarının EM ile işlenmesi

EM Pakistan, PTA ile işbirliği halinde, deri sanayinde araştırmalar yapmaktadır. 2002 Şubat’ında EMRO ve PTA, Muridkey’deki Eastern Leather Şirketinin (ELC) atık çamurları üzerinde “EM teknolojisini kullanarak Tabakhane Çamurlarının Biyoremediasyonu" başlıklı bir çalışma başlatmıştır. ELC’de Cr uzaklaştırma ünitesi yoktur ve çamur %5 Cr içermektedir. Çamur, 1 ila 1,5 cm kalınlığında kuru ve sert pul tanecikleri halindedir ve elle kolay kolay kırılmaz. Ancak çekiçle vurularak boyutu küçültüebilmektedir. EM ile işlem, kırılmış ve kırılmamış çamurla yapılmıştır. Kırılmış ve kırılmamış çamur ayrı ayrı EM ile iyice karıştırılarak üzeri bir plastik örtü ile örtülmüş ve 40 gün anaerobik koşullarda mikrobiyal etkinliğin artırılması için fermantasyona bırakılmıştır. Bu işlem sonucunda çamur tozumsu ve güzel fermantasyon kokusu olan bir maddeye dönüşmüştür.


Deney yapılıyor (orta sağdaki örtünün altında) EM ile işlem görmüş çamur (sol:
kırılmış çamur, sağ: kırılmamış çamur)

Orijinal çamurun, kırılmış ve EM ile işlem görmüş ve kırılmadan EM ile işlem görmüş biyoçamurların analitik verileri aşağıdaki çizelgede verilmektedir. Bu çizelgeden de görülebileceği gibi, EM’nin mikrobiyal etkinliği sayesinde, Cr içeriği orijinal çamurda %5 iken, kırılmış biyoçamurda 620 ppm değerine, kırılmamış çamurda ise 312 ppm değerine kadar düşmüştür.


Çizelge 4- Orijinal çamurun, kırılmış ve EM ile işlem görmüş ve kırılmadan EM ile işlem görmüş biyoçamurların analizleri

Parametre	Orijinal Çamur	Kırılmış Çamur+ EM (Biyoçamur)	Kırılmamış Çamur+ EM (Biyoçamur)
%N	4,6	0,68	0,76
%P	0,2	0,052	0,039
%K	0,063	0,39	0,35
%C	22,0	8,2	7,6
C:N	4,8:1	12:1	10:1
Organik Madde %	38,0	14,1	13,1
pH	8,3	7,6	7,4
Elektrik İletkenliği ms/cm	14,2	13,9	13,0
CO3 me/l	Yok	Yok	Yok
HCO me/l	4,4	60	50
Cl me/l	192,5	100	90
Na me/l	34,38	28,2	36,9
%Ca	4,63	0,64	0,23
%SO4	2,30	0,23	0,26
Zn ppm	195	44	33
Cu ppm	---	8,8	3,8
Fe ppm	9400	9825	11563
Mn ppm	248	132	128
Cr	%5	620 ppm	312 ppm

EM ile işlem görmüş biyoçamurun tarımda kullanılması

ELC’nin tesis sahası içinde ELC işgücünü kullanarak bir deney tasarlanmıştır. Burada deney 4 sahada yürütülmüştür:

C-1: Geleneksel gübreleme
C-2: Orijinal kırılmamış tabakhane çamuru
T-1: Kırılmış ve EM ile işlem görmüş biyoçamur + EM sıvı gübre spreyleme
T-2: Kırılmamış ve EM ile işlem görmüş biyoçamur + EM sıvı gübre spreyleme

14 Mayıs 2002’de deney başlamadan önce orijinal üst topraktan (0–15 cm üst taoprak derinliği) numuneler alınmıştır ve 23 Ekim 2002’de de yine aynı yerde 4 farklı deney yapılan topraktan numune alınmıştır. Bu numuneler analiz edilmiştir (çizelge–5). Orijinal toprağın Cr içeriği sıfırdır ve 4 deney toprağında Cr içeriği 0,24 ila 0,05 ppm arasında değişmektedir. En yüksek değerler T–2 ve T–1’de çıkmıştır.


Çizelge-5 Biyoçamur uygulandıktan ve EM sulama ve spreylemeleri yapıldıktan sonra toprağın analizi.



Ayrıca, 13-14 Kasım 2002’de hasat zamanında bitkilerden numuneler alınarak analiz edilmiştir. Bu analizlerde bitkilerin Cr içeriğinin sıfır ile 0,02 ppm arasında değiştiği gözlenmiştir (çizelge–6).

Çizelge 6: Bitki Analizi



Concentrations of nutrients: Bitki besin konsantrasyonları


Sıddıq Deri İşletmelerinde koku giderimi

Koku giderimi için atıksu dengeleme havuzu (71,25 m2) üzerine sprinkler ve dozlama ünitesi yerleştirilmiştir. Sprinkler ile EM Aktif uygulanmış ve dozajlama ünitesi ile de dozajlanmıştır. Bu uygulama günde yaklaşık günde (her gün) 10 saat devam etmiştir. Dengeleme havuzu üzerinden sprinkler uygulaması koku giderimine yardımcı olmuştur. Sadece bir sprinkler kullanıldığından, bu ünite dengeleme tankının üzerindeki demir çubuk üzerine sabitlenmiştir (foto).



EM Aktifin hazırlanması (sol)
Dengeleme tankına sprinkler ile EM uygulama (sağ)



Atıksu arıtma

Bu deney sırasında (3 ila 11 Şubat) toplam 15m3 EM Aktif kullanılmıştır, gerektikçe hazırlanmıştır ve atıksuya uygulanmıştır.
Başlangıçta, atıksuya, ince eleklerden sonra eriştiği orta boy drenaj kanalında daha dengeleme tankına girmeden önce 1m3 EM aktif uygulanmıştır. Bundan sonra, hergün saat 09:00 ile 22:00 arasında uygun miktarlarda EM aktif aynı noktadan dozajlanmaya devam edilmiştir. (foto).

Sonuçlar ve İrdeleme

Deneyin farklı aşamalarında EM uygulanmış atıksu analiz edilmiştir.

EM uygulanmış atıksu sonuçları

Ham atıksudan ve EM uygulanmış atıksudan 3, 4, ve 6 Şubat tarihlerinde 2 noktadan numuneler alınmıştır: Bunlar, atıksuyun dengeleme tankına girdiği nokta ve diğeri ise atıksuyun sedimentasyon tankından taşarak çıktıktan sonra ana drenaja dahil olduğu noktalardır. Numuneler SLW laboratuvarında analiz edilmiştir. Sonuçlar çizelge-7’de verilmektedir.

Çizelge -7 Atıksu analizi



Burada:
a = denge tankına giriş noktasından alınan numune (ham atıksu)
b = sedimentasyon tankından çıkıp ana drenaja giden numune (EM ile arıtılmış numune)
Veriler incelendiğinde, 3 ve 6 Şubatta, AKM (%33 ile %50), SO4 (%25 ile %35), S (%40), Cl (%75 ile 95), EM’nin etkisiyle her parametrenin yanlarında parantez içinde belirtilen oranlarda orijinal değerlerinin altına düştüğü gözlenmiştir. Cr ise, 3 Şubatta 210 mg/l’den 0,27mg/l değerine; 6 Şubatta ise 110mg/l’den 0,195mg/l değerine düşmüştür.


Karıştırıcı ve havalandırma sisteminin kapatılması

4 Şubatta havalandırma sisteminde tıkanmadan ötürü bir arıza oluştuğundan, sistem kapatılmıştır (11:45 saat süreyle). Bu arıza sırasında, EM’nin havalandırma olmadığı zamanki etkinliğini gözlemlemek için deneye devam edilmiştir. Veriler bu şartlarda parametrelerde önemli oranlarda düşüş göstermiştir: S (%32), SO4 (%35), Toplam Ergimiş Madde, TDS (%70) ancak AKM ve Cl’da artış yaşanmıştır. Bunun nedeni dengeleme tankındaki havalandırmanın kapatılmış olması olabilir [EM Türkiye olarak biz bunun nedenini biliyoruz: Mikroorganizmalar eksi değerli iyonmuş gibi, yani klor iyonuymuş gibi davranıyorlar ve bu yüzden analizlerde Cl iyonlarında artış varmış gibi çıkıyor. Halbuki gerçekte böyle bir artış söz konusu değil. Bu sadece bir yanılsama! Bu birçok yerde karşımıza çıktı. İlginç olanı sadece Klor iyonlarında böyle bir durum yaşanması!]. Cr 178 mg/l’den 0,346 mg/l değerine düşmüştür.
Bu deneme, EM’nin arıtmadaki etkinliğini ve verimliliğini göstermiştir. Deri atıksuları, EM’nin dozajlama konsantrasyonu da ayarlanarak EM ile etkin biçimde arıtılabilir.

EM ile atıksu arasındaki temas süresinin artmasının kirleticilerin azalmasında etkisi
Yapılan deneyler sırasında temas süresinin fazla olmadığını düşündüğümüzden, uzatılmış temas süresinin etkisini görebilmek için sedimentasyon tankının yanına 2 adet 1 tonluk plastik tank yerleştirdik. EM ile işlendikten sonra ana drenaja gidecek atıksuyu bu tanklara aldık. Birinci tank 6 Şubatta, ikinci tank 9 Şubatta dolduruldu ve bu atıksular birkaç gün daha bekletildi. 12 Şubatta, 2. tankın üzerinden alınan su 3'üncü bir tanka aktarılarak birkaç gün daha bekletildi. Bu 1,2 ve 3 nolu tanklara ekstra EM ilave edilmediğini belirtmeliyiz. Bu 3 tanktan 17 ve 22 Şubat tarihlerinde alınan su numuneleri analiz edildi (çizelge -8).

[Dogasever]

Çizelge–8. EM ile artırılmış temas süresinin EM’nin su arıtma verimliliğine etkisi



Veriler incelendiğinde her tankta 17 ve 22 Şubatta kirlilik parametrelerinde çeşitli düzeylerde azalma yaşandığı görülebilir. pH değişmemiştir.

Deri çamurlarının EM ile işlenmesi
2 Şubatta plastik bir bidonda 100 litre EM aktif hazırlandı. Kapağı hava almayacak şekilde kapatılarak çamurda kullanılmak üzere saklandı.
4 Şubatta 1 square foot (ayak kare) çamurun elektronik tartı ile ağırlığı belirlendi. Böylece 1 ton çamurun yayılacağı alan belirlendi. Çamur lagününden buna uygun olarak bir ton çamur alındı. Beton zemin üzerinde plastik bir örtünün üzerine konuldu ve 500 kg kum ve 80 litre EM aktif ve 70 kg Bukaşi ile mauel olarak karıştırıldı. Bir yığın haline getirilerek anaerobik koşulların sağlanması için yine bir plasitk örtü ile üzeri örtüldü. EM ile işlenmiş çamur her hafta gözlemlenerek nem oranı %30 civarında tutuldu. Mikroorganizmaların çalışması için neme gereksinim vardır.
14 Martta çamur, EM uzmanları ve PTA tarafından incelendi. Tamamen fermante olduğu ve güzel bir fermantasyon kokusu yaydığı belirlendi. Çamurun orijinal yapışkan karakteri gitmiş yerini tozumsu bir yapı almıştı. Hala kuru dğeildi ve yaklaşık %10 nem içeriyordu. Üstteki plastik örtü kaldırılarak karışımın doğal güneş altında kurumasına izin verildi.
Biyoçamur nihayet 28 Martta PTA uzmanlarınca incelendi ve numune alındı ve analize gönderildi. 29 Martta da biyoçamur EMRO uzmanlarınca incelendi. Çamurun biyogübreye dönüştüğü tespit edildi. Biyoçamur / biyogübre paketlenerek tarımda kullanılmak üzere saklandı.



Sludge lagoon: Çamur lagünü
Mixing of EM: EM’nin karıştırılması
Anaerobic conditions: Anaerobik koşullar
Activity of EM: EM’nin Etkinliği
Biosludge: Biyoçamur



Ham çamur ve EM ile işlenmiş çamura ilişkin sonuçlar

PTA uzmanlarınca ham çamur ve biyoçamur numuneleri 4, 14 ve 28 Şubat tarihlerinde alındı ve SLW Laboratuvarında, Toprak ve Su Testleri Laboratuvarında [Soil and Water Testing Laboratory], ve Tarım Bakanlığının Çevre Bilimleri Laboratuvarında [Agriculture Department and in the Environmental Sciences Laboratory] test edildi. Sonuçlar çizelge – 9’da verilmektedir.

Çizelge -9. Çamurdan Cr’un uzaklaştırılmasında EM’nin verimliliği



Cr concentration (%): Cr konsantrasyonu
Analyzed by: Analiz eden kurum
raw sludge: ham çamur
EM treated sludge: EM ile işlenmiş çamur

EM ile işlenmiş çamurdaki (biyo çamur/ biyogübre) bitki besinleri

Pencap eyaletindeki Tarım Bakanlığı Toprak ve Su Test Etme Laboratuvarı [Soil and Water Testing Laboratory, Agriculture Department, Government of the Punjab] biyoçamur içindeki tüm bitki besinlerini analiz etmiştir. Sonuçlar çizelge –10’da verilmektedir.

Çizelge -10. EM ile işlenmiş çamurun (biyoçamur/biyogübre) bitki besin elementleri




Yukardaki veriler incelendiğinde, biyoçamurun mikroelementler açısından (Fe, Zn ve Mn) zengin olduğu görülmektedir. Bu elementler bitkilerin büyümesi için önemlidir. Makro besinlerin (NPK) konsantrasyonu ise, çiftlik gübresinin içerdiğinden daha fazladır. SO4 içeriği, toprağın alkalinitesini azaltmak için Na ile tepkimeye girecek yeterliktedir. Organik madde içeriği yeterli ve toprağın fiziksel koşullarını iyileştirecek düzeydedir.
Deri sanayi çamurlarının içindeki en tehlikeli bileşen kromdur. Krom hem insan sağlığı hem de hayvan sağlığı için tehlikelidir. Dünya Sağlık Örgütü, içme suyundaki çeşitli ağır metallerin sınırlarını belirlemiştir. Buna göre, içme suyunda Cr miktarı sınırı 0,05ppm’dir. Bu değer belirlenirken insanlar günde en az 5-10 litre su içtiği varsayılmıştır. Buradan hareketle, insan vücuduna girebilecek Cr miktarının sınırı 0,25 ile 0,5 mg / gün olur. Şimdi eğer 1 acre (yaklaşık 4 dekar) araziye 500 kg biyoçamur uygulanarak 20 cm derinlikteki üst toprakla karıştırılırsa, çamurun konsantrasyonu: 11gm / ft2 (1 acre = 220 ft x 198 ft = 43560 ft2) olur. Bu da, eğer çizelge 10’daki %3 Cr konsantrasyonu kullanılırsa, 0,33gm / ft2 olur ya da 27 kg toprak (1 ft2 sürülmüş toprağın ağırlığı) ile 0,33gm Cr karıştırılacak demektir. Bir başka deyişle, büyüyen bitkiler, bir kg toprağa karıştırılmış olan 12 mg Cr’dan bünyelerine Cr alacaklardır. Böylece, bitkinin insanlar veya hayvanlar tarafından tüketilmesi durumunda insan sağlığı üzerinde hiçbir etkisi olmayacağı açıkça bellidir. Tabii ki aynı araştırmanın, değişik toprak türleri ve iklimler için daha fazla araştırılması tavsiye edilir.

Biyoremediasyonun Mekanizması
Çevre kirliliğine karşı biyolojik önlemlerin kullanılması biyoremediasyon olarak bilinmektedir. Bu biyoremediasyon yönteminde, deri sanayi katı ve sıvı atıklarına karşı ve kokuya karşı EM Teknolojisi başarıyla kullanılmıştır. Bu işlemlerde farklı atıklar için EM’nin farklı ürünleri kullanılmıştır. Deri sanayinin çok kötü olan kokusu EM ile başarıyla giderilebilmektedir.
Günlük yaşamımızda, yaşayan organizmaların neden olduğu, birçok karmaşık kimyasal tepkime ile karşılaşırız. Örnekler, sütten peynir üretimi, etin bozulması, gıda içindeki bir bileşikten indigo boya üretimi, tütünün işlenmesi, badem tohumu içindeki amigdalin’den, acı badem yağı veya benzaldehid üretimi, meyve sularının şaraba dönüşmesi vb. Bu karmaşık fermantasyon olaylarında organik madde canlı organizmalar tarafından daha küçük maddelere parçalanır. Canlı organizmalar, bu süreci gerçekleştirirken sürece uygun enzim katalizörleri salgılarlar. Artık maya, bakteri ve küf gibi mikroorganizmalar; alkol, aseton, asetik asit, laktik asit, sitrik asit ve birçok antibiyotik gibi çok sayıda endüstriyel öneme sahip kimyasal maddenin üretiminde yaygın olarak kullanılmaktadırlar. Canlı organizmaların, kompleks protein molekülleri olan enzimler salgıladığı tespit edilmiştir. Biyolojik değişimlere neden olan şey işte bu enzimlerdir. Enzimler, suda ve seyreltilmiş alkolde çözünebilirler ve aktiftirler. Çok küçük miktarlarda enzim büyük miktarlarda organik maddeyi parçalayabilir. Enzimler, oksidasyon, redüksiyon ve hidroliz gibi daha kompleks tepkimelere de neden olabilirler.
EM, üç ana grup mikroorganizmadan oluşur: fototropik bakteriler, laktik asit bakterileri ve mayalar. Etkin Mikroorganizmalar organik madde ile temas ettiklerinde; vitaminler, organik asit, kelate mineraller ve antioksidan maddeler gibi yararlı maddeler salgılarlar. Etkin Mikroorganizmalar tarafından çevreye uygun birçok enzim üretilir.
Etkin Mikroorganizmalar, atıklar içindeki empürüteleri (safsızlıkları) besin olarak kullanarak, organik ve bazı inorganik maddelerin biyolojik oksidasyonuna neden olurlar ve bu tepkimeler sonucunda su, karbondioksit, nitrat ve sülfat iyonları ve biyolojik aktif maddeler gibi zararsız ve hatta yararlı oksidasyon ürünleri elde edilir. Basitçe ifade etmek gerekirse, Etkin Mikroorganizmaların ürettiği enzimler ve salgılar, deri sanayi atıkları (atıksu veya çamur) içindeki organik ve bazı inorganik kirleticileri parçalayarak biyolojik arıtma yaparlar. EM’nin içinde hem aerobik hem de anaerobik mikroorganizmalar mevcuttur. Bu yüzden, biyolojik arıtmayı azami hız ve verimlilikte gerçekleştirebilirler. Ayrıca, atıklar içindeki organik ve inorganik kirleticilerin parçalanması sonucu oluşan yeni çevre ve bitkiler için yararlı bileşikler mikroorganizmaların da daha fazla çoğalmalarını sağlayarak arıtmanın daha verimli hale gelmesine neden olurlar. Özellikle 30 - 40 C derece civarında. Bu yüzden, deri sanayi atıkları yüksek verimlilikte arıtılabilmiştir. En tehlikeli kirletici olan Cr hem atıksuda hem de çamurda en fazla arıtılan kirletici olmuştur.

Sonuç

EM Technolojisi, hem atıksuda hem de atık çamurda özellikle Cr elementinin arıtılmasında gerçekten başarılı olmuştur. Sadece birincil/ön arıtma yapan SLW’nun arıtma sisteminde, EM Teknolojisinin uygulanmasıyla, deri üretiminden gelen atıksular mevcut drenaj sistemine çevre açısından herhangi bir tehlikeye yol açmayacak güvenli şekilde deşarj edilebilmiş ve atık çamur da, Pencap ve Sindh eyaletlerinde yoğun olarak rastlanan tuzlu ve alkali toprakların rehabilitastonunda kullanılmak üzere, tarımsal amaçlı olarak kullanılabilir hale gelmiştir.

[Dogasever]

Etkin Mikroorganizmaları FERMA AQUA, FERMA FARM, FERMA WASTE, FERMA SİLAJ VE FERMA BIO, FERMA SİLAJ markalarıyla her türlü yasal izin ve Bakanlık tescillerini de alarak Türkiye'de Yerli ve Milli olarak üretimine başladık. Çevre, Tarım ve Hayvancılık projeleriniz için bizimle temasa geçiniz.
www.fermant.org
www.fermafarm.com
www.fermaaqua.com
www.fermabio.com