Sarımsak (Allium Sativum L.) yetiştiriciliği
Kültür sebzeleri arasında yemeklik ve ilaç olarak kullanılan sarımsak çok eski zamanlardan beri bilinen ve evlerimizde azar azar da olsa sürekli olarak tükettiğimiz bir sebzedir.
Ana Vatanı: Batı Asya'dan geldiği söylenen sarmısağın çok eski kültür bitkileri arasında yeri vardır. Sert kokulu olan sarmısağın tıbbi önemi büyüktür.
BESİN DEĞERİ:
Yiyeceklerimizde çeşni veren sarmısağın 100 gramında 63.8 su, 28.2 gr. karbonhidrat, 5.3 gr. protein, 0.2 gr. yağ, l .1 gr. selüloz vardır. Kalori değeri 140'tır. içerisinde A, Bj, 82, Niasin ve C vitamini bulunur (Dr. Ekinci.) Keskin kokusunu Aliyi-sulfit verir ki kükürtlü ve eterli yağlardan oluşmuştur. Sindirimi kolaylaştıran bu yağlar tıpta yararlı sayılmıştır.
Sarmısağın kokusu solunum sistemim temizlemektedir. Yüksek tansiyona iyi gelen sarmısağın sindirim sisteminde yararlı olduğu, damar şişkinliklerini iyileştirdiği kabul edilirken, her sabah bir diş sarmısağın cildi koruduğu, ömrü uzattığı öne sürülür. Bizim kokusunu istemediğimiz sarmısağın kokmayanı da üretilmiştir (Japonya'da 1970).
Toprak ve iklim istekleri:
Sarmısak, süzek, milli-kumlu, orta ağırlıkta verimli toprakları tercih eder. Soğana benzeyen isteklerini daha ayrıntılı olarak bir önceki bölümden anımsamalı; gübre için de aynı soğan gibi davranmalıdır.
Sarımsak ılımlı iklimden hoşlanır. Sıcaklığın 15 – 20 oC olması yeterlidir. sarımsaklarda çiçeklenme 15 – 20 oC arasında olur. Bu çiçekler tohum bağlamaz.
Bitkinin yeşil aksamı, 15 oC üzerindeki sıcaklıklar gelişmeyi yavaşlatır. Sarımsak diş halinde iken –10 oC ye kadar dayanabilir. Bitki halinde ise ancak -3, –4 oC ye kadar zarar görmez. Düşük sıcaklıklar uzun süre devam ederse 0 oC nin hemen altında donma başlar.
iklim yanında sarımsağın toprak istekleri de önem taşır. Fazla ağır, killi ve su tutan topraklarda başlar güzel teşekkül etmez. Sarımsak, toprakta bir miktar organik madde istemesine rağmen, organik gübrelemeden hoşlanmaz. Bu yüzden çiftlik gübresi bir önceki ürüne atılırsa daha iyi sonuç alınır. Sarımsağın tercih ettiği topraklar, az miktarda humus ihtiva eden kumlu-tınlı topraklar olup, toprak asitliğinin nötr olması gerekir. Sarımsak ticari gübrelerden hoşlanan bir sebzedir. Gelişmenin ilk dönemlerinde fazla olan azot ihtiyacı giderek azalarak son dönemde potasyuma olan ihtiyaç artar. İyi bir ürün için tınlı-kumlu bir toprağa 20 kg/da azotlu 25 kg/da potaslı ve 10 kg/da da fosforlu gübre atılmalıdır. Besin maddeleri yetersiz olunca dişler küçük kalıp, sayıları çoğalır ve depolama müddeti kısalır.
Toprak Hazırlığı:
Taze çiftlik gübresi kullanmaktan kaçınılmalıdır. Dikimden en az 3 ay önce yanmış çiftlik gübresi ile dekara 3-4 ton gelecek şekilde gübrelenmesi ve gübrenin 25 cm derinliğe sürümle karıştırılması gerekir. Kış döneminde mümkünse ikinci bir sürüm yapılmalıdır.
Başarılı bir yetiştiricilik için dikim öncesi yapılan toprak işlemesiyle dekara saf olarak 7-8 kg Azot, 10 kg Fosfor ve 20-25 kg Potasyum toprağın 10-12 cm derinliğine karıştırılmalıdır. Bitkiler 30-40 cm boy aldıktan sonra dekara 12-13 kg Potasyum nitrat verilmelidir.
Dikim:
Dikimde kullanılacak dişlerin bulunduğu sarımsak başları genel özelliklerine bakılarak seçilir ve dişleri ayrılır. Daha sonra iriliklerine göre 2-3 grupta toplanır. Dişleri ayırma esnasında zarar görenleri çıkartılır ve kullanılmazlar. Gruplandırılan dişler ayrı partiler halinde dikilmelidir. Bu yapılmazsa gelişme ve olgunlaşma yeknesak olmaz, üretilen başlar irili ufaklı olur.
Dişler kapama olarak veya ya da 120 cm genişliğinde hazırlanan ve aralarında 30 cm gezinti yolu bırakılan tahtalara dişlerin uçları görülecek şekilde elle tek tek dikilirler. Dişlerin ters dikilmemesine özen gösterilmelidir
1 m² alana baş sarımsak üretiminde 80-100 adet diş dikilir. Bu değerle dekara kullanılacak diş miktarı diş iriliğine bağlı olarak 60-80 kg arasında değişir.
Yabancı otlardan temiz bir tarlada dişler arasındaki dikim mesafesi 10-12 cm olarak verilir. Yabancı ot sorunu olan tarlalarda sıravari dikim yapmak ve sıralar arasında yabancı otla mücadelenin kolaylaştırılması için 25-30 cm sıra arasına 6-8 cm sıra üzeri mesafe ile dikim yapmak gerekir
Çapalama:
Dikimden sonra dişler hemen kök ve sürgün meydana getirerek gelişirler. Bitkiler 15-20 cm boy aldıklarında yabancı ot gelişmesini önlemek ve bitkilerin daha iyi gelişmesini sağlamak için 3-4 cm derinliği geçmeyecek şekilde yüzeysel bir çapa yapılır.
Hafif karakterli topraklar ile yabancı ot sorunu olmayan tarlalarda çapalamaya da gerek kalmaz. Çapalama oldukça emek isteyen bir iştir. Sarımsakta maliyeti etkileyen en önemli unsur üretim materyali (dişler), dikim ve çapalama işçilikleridir. Bu kalemde yapılacak tasarruflar maliyeti önemli ölçüde azaltacaktır.
Sulama:
Yetiştiricilik döneminde yağan yağış su ihtiyacını karşılamaz ise, sızdırma metodu ile sulama yapılmalıdır. Sızdırma amacı ile boğaz doldurma işlemi yapılması gerekir
Gübreleme:
Bitkiler 30-40 cm boy aldıklarında 7-8 kg azotla beraber verilmesi gereken potasyum, potasyum nitrat olarak yapraklara değmeyecek şekilde 2-3 parti halinde toprak yüzeyine serilerek üzerinden su verilir.
Hasat:
Sarımsaklarda hasat bitkinin yapraklarının iyice kurumaya başladığı dönemde yapılır. Sarımsaklar hevenkler halinde asılarak depolanacaksa hasatta yaprakların tam olarak kuruması beklenmez, bitkilerde örmeye imkan verecek şekilde solduğu dönemde yapılır.
Hasat genellikle çapa ile yapılmaktadır. Sıravari dikim yapılmış ise soğan hasat makineleri ile de hasat yapılabilir. Hasat edilen sarımsaklar kurumak üzere birkaç gün süre iel tarlada bırakılır. Sonra yapraklar ovularak uzaklaştırılıp depolanır veya pazarlanır.
Hasat miktarına etki eden faktörlerin başında diş seçimi gelmektedir. Mümkün olduğu kadar az sayıda ve daha iri diş meydana getiren, düzgün şekilli, çeşidin özelliğini taşıyan başlar tohumluk materyal olarak alınmalı ve 18-20 ºC sıcaklıklarda saklanmalıdır.
Kaynaklar:
1)
Ereğli tarım
2)
Ziraatci.com
3)
Yalova Tarımsal araştırmalar
4)
Kastamonu Tarım il müdürlüğü
5)Ruhi B. A.Ü. Ziraat Fak.