|
Hastalıklara Neden Olan Unsurlar
Balık Alırken Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar
Yeni alınan balıklarda sağlık koşullarına birkaç detaya bakarak anlayabiliriz. Sağlıklı ve büyümeye aday bir Diskus form ve görüntü olarak düzgün olmasına özen gösterilmelidir. Sağlıklı balık yeme olan ilgisinden, renginden, parlak görüntüsünden anlaşılır. Aynı dönem yetiştirilmiş kardeşler renginden ve vücut yapılarından anlaşılabilir. Gerek yavru gerekse yetişkin balıklarda yuvarlak oluşuna özen gösterilmelidir. İleride üretim amaçlanıyorsa kardeş balıkların eş tutmaması açısından farklı türler karışık beslenebilir.
Yeni Getirilen Balıklar, Karantina Uygulamasının Yapılmaması
Öncelikle bir Diskus severin karantina akvaryumu bulundurması gelecekte yaşayabileceği hastalık sorunlarına karşı çok önemlidir. Kurulumu uzun süre olmuş ve oturmuş bir sisteme dışarıdan balık eklemeden önce bu balıkları muhakkak karantina akvaryumunda en az 4 en fazla 6 hafta kadar tutulması gerekmektedir. Bu birçok akvarist tarafından genelde yapılması zor ve gereksiz gibi görünse de gelecekte sorun yaşamamak ve belli bir prensipte, sağlıklı balıklar yaşatmak adına en önemlisi, sağlıklı bir ekosistem adına çok önemlidir. Çünkü akvaryumda sadece Diskusları değil Diskuslara tank arkadaşlığı yapan diğer canlıları da düşünmemiz gerekmektedir. Hastalık yaşanmadan tedbirimizi ve önlemimizi almak bizim elimizdedir. Yeni gelen balıklarda karantina uygulaması sırasında sırayla iç ve dış parazitlerin tedavisi yapılmalıdır. İç parazitler için eczaneden alacağımız Flagly 'den 50 litreye bir tablet(500mg) atarak bir hafta kadar iç parazit tedavisi yapabiliriz. Dış parazitler içinse formalin ya da melachit yeşili banyosu yaptırılabilir. Karantinada bu kadar uzun süreli yapılan tedavilerden balık olumsuz yönde etkilenebilir ve strese girebilir. Bu yüzden karantina akvaryumunda normal ortamı aratmayacak plastik bitkiler ve arkasına saklanabilecekleri seramik huniler kullanılabilir. Kütük koyarak düşük filtrasyon gücüne sahip karantina akvaryumlarının mevcut su yapısı bozulmamalıdır. Karantina tankımız minimum 50 litre ve hava hortumuyla çalışan sünger filtreye bağlanarak filtre edilebilir. Antibiyotik uygulamalarında doz aşımlarından korkulmamalı, ilaç oranları, su değişim oranları, eksiksiz ve tam olarak yapılmalıdır. Bu uygulamalar tam anlamıyla yapılmadığı takdirde başarı oranı düşük olacaktır.
Düzensiz Su Değişimleri, Yüksek Değerlerdeki Nitrit, Nitrat Değerleri
Akvaryumlarımızda belli bir su değişim programı çizerek düzenli su değişimleri yapılmalıdır. Bu sağlıklı bir akvaryum ortamı adına çok önemlidir. Yüksek değerlerdeki nitrit ve nitrat Diskusların bağışıklık sistemine zarar vererek birçok hastalığa açık duruma gelmesine neden olur. Bu değerler belli aralıklarla test kitleriyle kontrol edilmelidir.
Su Değişimlerinde, Suyun Akvaryum Suyuyla Sıcaklık, pH, Gh, Kh Değeri Bakımından Ayarlanamaması
Su değişimleri yaparken de su değerlerimizin akvaryum suyumuza olabildiğince yaklaştırarak yaşanabilecek sorunları kısıtlamış olabiliriz. Ph değerlerini ufak asit ayarlamalarıyla ayrı kaplarda(su dinlendirme kaplarında) akvaryum değerlerine yaklaştırmalıyız. Su sıcaklığı ve ph değeri çok önemlidir. Balık genelde ilk sersemlemeyi bu değerlerin birbirine yakın olmayışından dolayı yaşamaktadır. Kış aylarında akvaryum sıcaklığının oda ısısına oranla daha sıcak kalması sudaki buharlaşmayı artırabilir ve beraberinde genel sertliği de artırabilir. Gh ölçümlerinde değerlerin yüksek çıkması kafamızı karıştırmasın. Su değişimi yaparken düşük Gh değerlerindeki su hem yağmuru andırması bakımından hem de üremeyi tetikleyici olması açısından faydalıdır.
Hatalı Balık Transferleri (Ozmotik Şok)
Balık transferlerine gelince genelde sorunların başı yeni kurulan akvaryumlarda bu noktada başlamaktadır. Aceleci davranarak erkenden akvaryum ortamına salınan balık ozmotik yoğunluk ve ph değerinin farklı oluşunu genelde tolore edemez. Balık mukoza vererek bu durumu doğrular. Balık transfer ederken balığın geldiği su şartları çokça önemlidir. Çünkü balık düşük ph değerindeki bir ortamdan alındıysa su şartlarınızın da bu değerlere yakın olması gerekmektedir. Günlük 0,5 ph değişimi Diskusu strese sokabilir ve daha fazla ph salınımları ölümlere yol açabilir. Su şartlarımız ayarlandıktan sonra balığımızı bulunduğu poşetle ya da kabın içersindeki suyla beraber ilave edileceği ortamın suyuna konularak ısı eşitlemesi yapılır. Yaklaşık yarım saat gibi bir süre geçtikten sonra azar azar poşetin yahut kabın içersine su alınır. İki farklı suyun ph değeri bu su ilavelerinde çabucak eşitlenmeye başlar,fakat iletkenlik hemen eşitlenmez. Bu su takviyeleri çok az oranda ve 15 'er dakika aralıklarla 3 saat kadar yapılabilir. Böylelikle balıklarımızı ozmotik şoka uğratmadan transfer etmiş oluruz.
Örneğin resimdeki balıklar hatalı transfer yüzünden ozmotik şoka maruz kalmış ve ciddi şekilde enfeksiyona yakalanmıştır.
Bitki Çürümeleri, Aşırı Kütük Kullanımı
Akvaryumumuz bitkili bir akvaryumsa bitkilerin durumu çok iyi kontrol edilmelidir. Çürüyen bitkiler suya hızlı bir şekilde amonyak vererek su değerlerinin bozulmasına neden olur. Yine aynı şekilde fazlaca kütük kullanımı da su değerlerinin bozulmasında yeterlidir. Çok fazla suyu sarartan kütükler tercih edilmemelidir ya da gereken periyotlardan geçirdikten sonra kullanılmalıdır. Suyun çok fazla sararmasında taban bitkilerinin ışık alma gücü zayıflar ve bitkilerin gelişim sorunu göstermesine ya da bozulup çürümesine neden olabilir. Su değerleri bozulan bir akvaryumda balıklar hastalıklara daha açık olacaklardır.
Artezyen Suyu Kullanılması Ve Yer Altında Sağlıksız Su Kaynaklarının Bu Suyla Karışması
Artezyen suyu kullanılıyorsa önce bu suyun pataloijk anlamda sağlık onayı alınması, bu onayı aldıktan sonrada suyun filtre edilmesi gerekmektedir. Ayrıca bu suyun değerleri test edilmeli yüksek sertliğe sahip ise Diskus akvaryumlarında kullanılmamalıdır. Yalnız yumuşak suyu aşılamak amacıyla kullanılmak için 0,5 ve 0,1 mikron daha sonra aktif karbondan geçirilerek ve en sonunda ultraviyole sisteminden geçirilerek kullanılabilir.. Bu tip sularda nitrit ve nitrat gibi değerleri test edilmeli yüksek çıktığı takdirde kullanılmamalıdır.
Yetersiz Beslenme
Kısaca vurgulamak gerekirse Diskuslarımızı sağlıklı yaşatmak için düzgün bir beslenme programı edinmek gerekir. Diskus balıklarımızı çeşitli firmaların geliştirdiği protein içeriği yüksek steril yemlerle ya da ev yapımı yemlerle beslenebilir. Yemlemede gerekli vitamin ve minerallerin içermesi balığın iskelet yapısında ve hızlı gelişmesinde önem taşır. Yeterli derecede besin ihtiyacı karşılanan bir Diskus kendi bağışıklık sistemiyle de hastalıklara karşı daha mücadeleci olabilir.
Litre Başına Düşen Balık Miktarı Ve Aşırı Yemleme
Yetişkin Diskuslarda balık başına minimum 50 litre suya ihtiyaç vardır. Örnek vermek gerekirse 400 litrelik bir akvaryumda en fazla 8 yetişkin Diskus beslenebilir. Yemlemede yine suyun kirletilmemesi ve değerlerinin bozulmaması açısından çok önemlidir. Yemleme yaparken balıkların çok kısa sürede tüketebileceği kadar yem verilmeli atılacak öğün bir seferde değil de birkaç seferde azar azar verilmelidir. Bu verilecek öğünün tamamının kısa sürelerde tüketilmesi yönünden faydalıdır.
Balığın Akvaryum Dekorundan Dolayı Ya da Başka Bir Balık Tarafından Dolayı Yaralanması
Akvaryum içersindeki balıkların sıkça kavga etmemesi ve bu kavgalardan dolayı çıkabilecek yaralanmaları önlemek için balıkların saklanabilecekleri alanlar oluşturulabilir. Ayrıca sert yapıda ve balıklara zarar verebilecek akvaryum dekorlarından da kaçınmalıyız. Olabilecek yaralanmalarda hastalıklara açık kapı bırakmamalıyız.
Yeni Tank Sendromu (Aşırı Aydınlatma Işık Şiddeti)
Balıkların strese girmemesi için yüksek şiddette ışık kullanılmamalıdır. Işık şiddetini balığın göz bebeğinin büyümesiyle anlayabiliriz. Stres Diskusun hastalıklara açık olduğu bir andır. Yeni gelen balıklardaki stresi azaltmak için akvaryum şartlarının uygun olması (su parametreleri bakımından) ne çok fazla saklanabileceği, ne de balığı çokça ortada gösterecek dekor düzenlemesi yapmak stres faktörünü belli oranda azaltacaktır. Diskus balıkları sürü halinde gezmekten hoşlanırlar. Bu yüzden akvaryuma balık alırken genelde bu balık alımı topluca yapılırsa oluşabilecek kavgaların ve stresin önüne geçmiş oluruz.
Ekipmanların Dezenfekte Edilmesi
Balık yakaladığımız kepçeleri balık yakalama işlemi bittikten sonra formalin gibi güçlü kimyasallarda kısa süre bekleterek dezenfekte etmemiz oluşabilecek hastalık bulaştırma riskini ortadan kaldırır. Karantina akvaryumları için ayrı, akvaryumdaki balıklar için ayrı kepçeler kullanılması çok önemlidir. Ayrıca sadece kepçeler değil akvaryumlarda kullanılan bütün ekipmanlar işleri bittiğinde dezenfekte edilmelidir.
Düşük Filtrasyon Gücü Ve Tabanda Hareketsiz Bölgelerin Oluşması
İyi bir filtrasyon, akvaryumdaki canlıların daha sağlıklı yaşaması için büyük önem taşır. Filtrasyon devir hızı akvaryum suyunu saatte 2.5 kez çevirmesi yeterlidir. Tabanda kokuşmaya ve çürümeye yüz tutmamak için kum sıkça sifonlanmalı ya da tabanda belli aralıklarla sirkülasyon pompaları çalıştırarak bakteriyel tutunma aza indirilmelidir.
Çiftlerin Sterilizasyonu
Benim çiftlerimi steril ederken kullandığım yöntem aslında bazı uluslararası internet sitelerinde de rastlayabilirsiniz. Ama benim tarafımdan uygulanan ve gerçekten tecrübe edilerek etkili olduğu saptanmış yöntemi ben burada aktaracağım.
Çiftlerinizi üretime almadan önce steril etmeniz şiddetle önerilir. Bu yavru kayıplarını minimal düzeye indirmek için uygulanır.
1. Yavruların yumurtadan çıktıktan sonraki ilk 7 günlük devrede ölmeye başlamalarının ve ağırlıklı olarak kayıpların nedeni Gill Flukes (solungaç parazitleri) dir. Bu parazitleri ağırlıklı neden olarak anaçlardan kaparlar (anaçlarınız oldukça sağlıklı görülseler bile taşıyıcı olular).Onun için öncelikle bu parazitleri yok etmek için anaçlara uygulayacağımız sterilizasyon yöntemi;
Bu yöntemin kimyasalı Formalindir. Solungaç kurtlarının yaşam döngüleri ve türleri değişmekle beraber en çok görülen iki tür vardır.1-Gyrodactylidea 2-Dactylogyridea. Benim tecrübelerim bu tür parazitlere en etkili kimyasal Formalindir. Uygulamadan önce Diskusların içinde bulunduğu tanktan %40 oranında su çekin ve su ekleyin. Her 4 lt ye 1-2 damla 1. gün ekleyin. Aynı dozu 5.-9.-13.-17.-21. günlerde tekrarlayın. Gün aşırı %40 su değişimi yapın.
ÖNEMLİ: FORMALİN KANSOREJEN BİR MADDEDİR. CİLDE VE GÖZE DEĞMEMELİ VE İÇİLMEMELİDİR. ÖZELLİKLE ÇOCUKLARIN ULAŞACAĞI YERLERDEN UZAK TUTUNUZ. FORMALİNİ AKVARYUMUNUZA EKLERKEN DİREK OLARAK DAMLATMA YAPMAYIN AKVARYUMDAN BİR TAS SU ALARAK İÇİNE DAMLATIN VE KARIŞTIRDIKTAN SONRA AKVARYMUNUZA HOMOJEN BİR DAĞILIMLA YAVAŞ YAVAŞ DÖKÜN. FORMALİNİ ALDIĞINIZ YER VE MARKASI ÖNEMLİDİR. FORMALİN (%37 FORMALDEHYDE) DÜŞÜK SICKLIKLARDA BİÇİMİNİ DEĞİŞTİREREK PARAFORMALDEHYDE DÖNÜŞÜR VE BU BALIKLARINIZ İÇİN ÖLÜMCÜLDÜR. ONUN İÇİN ALDIĞINIZ YERDEKİ FORMALİN'İN VE ALDIKTAN SONRA EVDE ODA SICAKLIĞINDA OLMASI GEREKMEKTEDİR. ŞİŞEDEKİ FORMALİN ŞEFFAFTIR EĞER DİPE ÇÖKEN KOYU KIVAMDA İSE PARAFORMALDEHYDE'DİR. KESİNLİKLE BÖYLE FORMALİNLERİ ALMAYINIZ.
2- a) Bu işlem bittikten sonra bir hafta kadar balıkları dinlendirdikten sonra iç parasitleri temizleme safhasına geldik. Metronidazole bu yöntemde kullandığım kimyasaldır.Piyasada satılan flagyl ve metragyl in ana maddesidir.Yine kimyasal uygulaadan önce %40 su değiştirin.Her 50 lt ye 250 mg (1 tablet) gelecek şekilde kaç tablet kullanacaksanız kırarak ılık-sıcağa yakın suda eriterek akvaryumunuza dökün. Bu arada sıcakğınızı 30-33 C ye çıkartın suyu bol havalandırın.3 gün sonra 3 te 1 su çekin ve kontrollu su sıcaklığınızı düşürün. Bundan sonra sterilizayon işlemi biteceği için 4.günde daha önceden hazırlanmış ama PH ve KH ile oynanmamış (KH 3-4 ph 6,5-7) suya blıklarınızı koyun. Ancak bu su üreme suyunuz olacağı için önce çiftlerinizi bir kovaya temiz hazırladığınız üretim suyundan koyarak 15 dakika kadar banyo yapın ki mukozayla ilaç artıklarını üretim suyunuza geçirmesinler. (Bu yöntem Dieter UNTERGASSER'in "HANDBOOK OF FISH DISEASES" kitabından alınmış ve uygulanmıştır.)
b) Burada yukarıdaki banyo süresince yemlemeyi yine metronidazollu yemle yapacağız. Bunun için 100g karides ağırlıklı hindi yüreği karışımına 1 gram metronidazole gelecek şekilde karışımı hazırlayın ve her gün 3 defa olmak üzere 3 gün boyunca (banyo süresince) verin. Unutmayın ikisi beraber olarak önerilse de yemle oral yoldan alınan metronidazole ile dezenfektan daha etkilidir.
Ali Osman Felek & Bora Ünver 15-04-2005
|