[gultar]

TERS LALE İLE İLGİLİ BİR YAZI(İLGİLENENLER İÇİN) Hakkari ilimiz, Doğuanadolunun en uç noktasında yer alan iki ülkeye (İRAN,IRAK) sınırı olan serhat kentlerimizden birisidir.

Bünyesinde 3.000 metrenin üzerinde 30 un üzerinde dağ bulunması nedeniyle “Dağların Kenti“ olarak da bilinen Hakkari’de yoğun nüfus artışı , işsizlik ve eğitimsizlik, yıllardır süren terör belası, köyden kente göç gibi sosyal-kültürel problemler kentimiz için olumsuz bir imaj yaratmaktadır.


Biz bu yazımızda Hakkari’nin kamuoyunda bilinenler dışında, bir öteki yüzü olduğunu ve Hakkari’nin bilinmeyen yönlerini ön plana çıkarıp, ne tür güzellikleri koynunda yaşattığını sizlerle paylaşmak istiyoruz.

Hakkari, Dağların Kenti olma özelliği yanında, zengin bir doğaya ve bitki örtüsüne sahip olduğunu da belirtmek gerekir. Zengin su kaynaklarına, geniş meralara, yaylalara platolara, derin vadilere ve Zap Suyu gibi Dünya’nın debisi en yüksek nehirlerinden birine sahiptir. Diğer taraftan çinko, demir, kurşun gibi zengin maden yataklarına sahiptir.

Geniş mera ve yaylalar organik ve organize hayvancılık, zengin çiçek florası nedeniyle organik arıcılık, dar ama henüz suni gübre ve ilaçla tanışmamış dingin topraklar organik tarım için son derece elverişlidir.

Doğası, Kış Turizmi, Yayla Turizmi, Dağcılık, Rafting, gibi gezi ve spor etkinlikleri için son derece elverişlidir. Dört mevsimin bir günde yaşandığı Berçelan Yaylaları, Cilo Dağları, Buzul Dağları, Sat Gölleri görülmeye değer yerlerin başında gelmektedir.

Hakkari deyince asıl akla gelen “Ters Lale”dir. Hakkari, Yüksekova ve Şemdinli yöresinde,doğal ortamda yetişmektedir.Ters Lale’nin ana vatanı(gen merkezi) Hakkari olarak bilinmektedir.Karlı dağların zirvesinde 1.400-2.500 rakımda, karların içinden filizlenen Ters Laleler, sarı, kırmızı, turuncu renkleriyle, kadife görünümlü dokusuyla kısa ömürlü ama dünyanın en nadide kır çiçeklerinden birisidir.Tıpkı kelebekler gibi.Bilindiği gibi kelebeklerde çok renkli ve sevimli canlılardır ancak ömürleri 2-14 gün sürmektedir. Doğa harikası olan Ters Laleler görenlerin gözlerini kamaştırmaktadır.

Ters Lale halk arasınada “Ağlayan Gelin“ , “Ağlayan Lale“ olarak da adlandırılmaktadır. Bir efsaneye göre, geçmişte Hakkari’de yaşayan Asuriler, Ters Lale’ye her sabah göbeğinden su yayması nedeniyle (Hz.İsa’nın çarmıha gerilmesi nedeniyle ağlayan Meryem Ananın gözyaşları ile yetiştiği inancıyla) “Ağlayan Lale“ adı vermişlerdir.Bu yüzden Hristiyan aleminde Ters Laleler kutsal çiçek olarak da anılmaktadır.

Soğanlı ve çok yıllık bir süs bitki olan “Ters Lale“ kış mevsiminin sonlarına doğru (karların erimeye başlamasıyla birlikte) mart ve nisan aylarında, çiçek açmaktadır. Sadece iki ay gibi kısa bir süre yaşayabilen bu çiçekler, yörede baharın müjdecisi olarak görülür. Boyları 60 ile 100 cm arasında değişen ve her dalında, bir çan gibi ters duran 3-8 arasında lale ve tepesinde yeşil yaprakları bulunmaktadır.Sarı, kırmızı ve turuncu renklerde açmaktadır.

Ters Lale, güzel görünümüyle park ve bahçeleri süslerken diğer yandan kozmetik sanayisinde ve ilaç sanayisinde hammadde olarak kullanılmaktadır. Türk Mimarisinin en büyük eserlerinden birisi olan Selimiye Camisinde Ters Lale motifleri kullanılmıştır.Bu sayede Türk mimarlık tarihindeki yerini almıştır. İlimizin folklöründe ve kültüründe önemli bir yere sahip olan Ters Lale genç kızların elinde , çeyiz malzemelerine işlenmiş zengin bir motif oluşturmuştur. Yine türkülere konu olmuştur. Ünlü Halk Ozanımız Aşık Veysel şöyle seslenir: Lale der ki; “ Ey Allahım, benim boynum neden eğri?
Yardan ayrı düştüm gayrı, benden ala çiçek var mı? “
Ters Lale son dönemlerdeki aşırı talep ve kaçak söküm nedeniyle koruma altına alınmıştır.ilimiz ve bölgemizdeki illerde kültür ortamında yetiştirme çalışmaları sürmektedir.

İlimiz ve Ülkemiz için altın değerinde bir öneme sahip olan Ters Lale gibi doğa mirasını koruyalım. İlimizin ve Ülkemizin tanıtımında kullanalım Diğer taraftan kültür ortamında Ters Lale yetiştiriciliği teşvik edilerek gerek canlı çiçek olarak gerekse kozmetik ve ilaç sanayisinin hammaddesi olarak önemli bir pazara sahip olan bu ürünü destekleyerek ihracatı artıralım.

Hakkari’nin marka ürünleri olan balı, kilimi ve cevizinin yanınada “ Ters lale “ de tek başına marka olabilecek doğal bir ürünüdür. Ters Laleli hediyelik eşyalar (kupa,biblo,tabak v.b), kartpostallar, hatıra pulları üretilebilir. Özellikle sokak, park ve bahçe aydınlatmalarında, Ters Lale figürlü, lambaların kullanılması “Ters Lale“ yi ölümsüzleştirecek girişimlerdir.

Eşsiz doğa manzaralarıyla, balıyla, ceviziyle, kilimiyle, Ters Lalesiyle, zengin folklörüyle,kültürüyle, misafirperver halkıyla, bakir ve doğal yatırım olanaklarıyla (enerji, hayvancılık, madencilik, turizm, organik tarım ve genç iş gücü) Hakkari sizleri bekliyor.

Unutmayalım en uzak mesafeleri, engelleri aşmak ve en güzel dostlukları kurmak bir adımla başlar. Severseniz, her yer güzeldir. Gelin Hakkari’ye birde bu pencereden ve bu gözle bakalım!

Hakkari, 22 Mart 2007
Abdullah KIRIM