Tekin beyle sergisi sırasında bir konuşmamızda bonsaide hep bahsedilen **** internetten bir yerlerden okuduğumuz "bonsainin manevi anlamı" meselesinin yeterince açık olmamasından yakındı ve bence kısmen haklıydı. Daha sonra bonsainin neden üçgen olması ile ilgili başlıkta konu yine buraya gelince orada bahsettiğim manevi anlam ile ilgili açıklamayı buraya yapayım.
Öncelikle maneviden kastım, elle tutulmayan, iç dünyaya ait olan ya da ruhani olması.
Bonsai'nin tarihi incelendiğinde Çin'de ağaçların edjerhalara, uçan yaratıklara ya da diğer Çin kültüründe var olan şeylere benzetilmeye çalışıldığını görüyoruz, daha doğrusu çeviri kaynaklardan okuyoruz. Daha sonra o dönem için (Kamakura dönemi) yeni olan bu sanat Asya 'ya yayılıyorken Japonya'da en çok ilgiyi görüp hızlı gelişim gösteriyor. Yalnız bu gelişimin başında, bu sanatı ülkeye getiren Zen budistlerinin etkisi görülüyor. Bunlardan en çok bilinen ise bu küçük ağaçların kıvrık bükük, ejderhamsı görünümden daha çok derli toplu ve üçgen olmaya başlaması. Zen budistleri için üçgenin bir çok anlamı olduğu biliniyor. Hatta hristiyanlıktaki haç sembolünü Zen budizminde üçgene denk tutmak çok da abartılı olmayacaktır diye tahmin ediyorum. Bu yüzüğün(çemberin) sonsuzluğu ifade etmesi gibi bir şey. Sonuçta bir şeyi sembolize etmek insanoğlunun en yaygın kullandığı anlatım biçimlerinden biri. Bonsai meselesine dönecek olursak, daha önce
şu başlıkta da belirttiğim gibi, bu üçgenin köşeleri insan, dünya (doğa) ve cenneti (bazı kaynaklara göre ruhu) ifade etmektedir. Bu üçgenin kenarları ise aralarındaki yolu ifade etmekte.
Benzer bir durumun literati tarzı - Zen felsefesi ve ying-yang arasındaki ilişkisinde de bulunduğuna
şurada değinmiştim.
Ayrıca bence eklenebilecek başka bir manevi anlam daha var. Bu da insanın bonsaisi ile kurduğu ilişki. Bir fidanı bonsai yaparken bitki ile bire bir ilişki içerisinde oluyorsunuz. Bonsaicinin aklında bir şekil var ama bitkinin belirli sınırları var. Siz daha çok eğmek istiyor olabilirsiniz ama fidan belirli bir yere kadar bu direnci taşıyabilir. Sizin aklınızdaki şekil dallarının aşağı doğru büyümesidir fakat bitki yukarı doğru büyür. Siz bir yıl içerisinde onlarda dalcık üretmesini istersiniz ama bu sınırlıdır
vb... Tasarlanan ile gerçekleşenin birbirinden ayrı olması bir yana aradaki zaman faktörü sabır, özen ve disiplini öğreten bir unsur. İşte bu ilişki de aslında bonsainin elle tutulamaz, insanın iç dünyasına ait taşıdığı bir başka anlamdır.