Kompost çayından daha önce bir mesajımda da söz etmiştim. Bu konu forumda Lonicera tarafından
bu mesajda anlatılmıştı.
Baharın yaklaşmasıyla birlikte bitkilerinizi zaman zaman kompost çayı ile beslemek onların gelişimini hızlandıracaktır.
Kompost çayı bitkilerinize ne gibi yararlar sağlıyor. Buna geçmeden önce organik maddenin aerobik veya anaerobik yoldan dönüşümüne kısaca göz atmakta yarar var.
Aerobik dönüşümde, karbonhidratlar, proteinler, amino asitler, üre, organik yağ asitleri, selüloz, lignin
vb. maddelerin oksijen varlığında parçalanması ile, amonyum (NH4+), amonyak (NH3), nitrat (NO3-), nitrit (NO2-), karbondioksit (CO2), azot oksit (N2O) ve yüksek sıcaklık (60-80 ⁰C) ortaya çıkar. Anaerobik dönüşümde ise oksijenin yokluğunda, metan (CH4), hidrojen sülfür (H2SO3), amonyum (NH4+), amonyak (NH3), karbondioksit (CO2), azot oksit (N2O), azot (N2) ve daha düşük sıcaklık (35-45 ⁰C) ortaya çıkar. Her iki parçalanma sonucu ortaya humus dediğimiz organik maddece zengin kompost oluşur. Sıcaklık farkına dikkat edilirse aerobik yöntemle elde edilen kompostta sıcaklık çok yükseldiği için hastalık etmeni patojenler ve birçok yabancı ot tohumu ölür. Anaerobik yanmada ise hem patojenler temizlenmez hem de bitkiler ve diğer canlılar için zararlı olabilecek hidrojen sülfür gibi zararlı gazlar oluşur.
Bu yüzden kompost çayı yaparken aerobik yoldan edilmiş kaliteli bir kompost kullanılmalıdır.
Kompost çayının gurusu iyi bir toprak biyologu olan Dr. Elaine Ingham’ın Soil Food WEB (Toprak Besin Ağı) hakkında oldukça güzel çalışmaları var. Dr. Elaine ve ekibi 15 yıldır, bütün araştırmalarını kompost ve özellikle de kompost çayı üzerine yoğunlaştırmış durumda ve şu anda her bitki için ayrı kompost çayı üretme projesi üzerinde çalışıyorlar.
Aslında kompost çayı yapmak çok basit. Bir bidona doldurulan kompost ve su sürekli karıştırılarak sudaki çözünmüş oksijen miktarı artırılıyor ve bunun sonucu ortamdaki mikroorganizmların çoğalması sağlanıyor. Suya hava verme işlemini basit bir hava pompası (akvaryum pompası, kompresör
vb.) ile kolaylıkla gerçekleştirebilirsiniz. Üstelik burada anaerobik yöntemde olduğu gibi günlerce beklemek zorunda değilsiniz. Yaklaşık 48 saat içerisinde kompost çayınız kullanıma hazır olmakta. Yukarıda sözünü ettiğimiz mesajda Lonicera bunu şekilli olarak anlatmış.
Elaine Ingham’ın bazı tespitlerine burada değnmeden geçmeyelim. Ona göre hem kompost hem de kompost çayı oksijence zengin koşullarda gerçekleştirilmeli. Böylelikle anaerobik koşullarda oluşan alkol, fenol ve organik asitlerin oluşması engellenmiş olur ki bu 3 madde ortamda fazla olması durumunda bitki dokularına ciddi zararlar veren maddeler.
Ingham’a göre en verimli topraklarda mantarların biyokütlesi bakterilerin biyokütlesinden 1000 kat daha fazladır. Çiçekler ve tek yıllık sebzeler bakteri yoğun topraklarda, çalı türleri ve çok yıllık bitkiler ise mantar yoğunluklu topraklarda daha güzel gelişme gösteriyorlar. Eğer bakteri yoğunluklu bir kompost çayı elde etmek istiyorsanız, %45 yeşil madde, %30 odunsu madde, %25 azot oranı yüksek madde (kan, kıl
vb.) kullanmalısınız.
Kompost çayı hem yapraklara spreylenerek hem de sulama suyuna karıştırılarak kullanılabiliyor. İyi bir kompost çayında aşağıdaki mikroorganizmalar bulunuyor.
Bakteriler: Bilinen bir çok bakteri türü kompostta bulunuyor ve basit organik maddelerin parçalanmasında rol alıyor.
Aktinomisetler: Ağaç kabuğu, kağıt gibi maddelerin parçalanmasında rol alıyorlar.
Mantarlar: Küf mantarları ve mayalar bakterilerin parçalayamadığı lignin
vb. maddeleri parçalarlar.
Protozoalar: Bakteri ve mantarları tüketerek ortamdaki mikroorganizma dengesini sağlıyorlar.
Rotiferler (Zooplanktonlar): Organik maddenin parçalanmasında ve sindiriminde rol alıyorlar.
Kompost çayı yapımında kompostun jüt bir çuvala doldurulması daha iyi sonuç veriyor. Jüt çuval bulunamadığı durumlarda külotlu kadın çoraplarıda kullanılabilir.
Aşağıdaki resimlerde kompost çayı makinelerinin temsili resmi ve profesyonel kompost çayı ekipmanları görülüyor.
Hacim olarak 1/10 şeklinde 1 birim kompost 10 birim kompost kullanılabilir.
Melas, maya ekstraktı (laboratuvar malzemesi satan yerlerde bulunabilir.), tatlı su yosunu ekstraktı (spirulina) ve kurutulmuş yosun kullanılması ortamdaki mikroorganizma sayısını artıracaktır. Ancak melas ve deniz yosunu ortamdaki E. coli sayısını tetikleyebilir. Bunun için kompost çayına bir miktar havuç suyu karıştırmakta yarar var. Havuç suyu E. coli gelişimini baskılarken ortamdaki diğer mikroorganizmaların gelişimine olumsuz bir etkisi yoktur. (Dr. Michael Bomford)
Bakteri ağırlıklı (sebzeler ve çiçekler için) bir kompost çayı yapmak istyorsak kompost çayına karbonhidrat, protein ağırlıklı yiyecekler ekleyebiliriz. Mantar ağırlıklı (çok yıllık çalı ve meyve ağaçları için) kompost yapmak istiyorsak yulaf ezmesi, soya unu, buğday unu, humik ve fulvik asit ekleyebiliriz. Burada dikkat edilmesi gereken nokta çok fazla yiyecek koyarak ortamda anaerobik koşullar oluşmasını engellemekten geçer. Örneğin 25 litre (yaklaşık 5 gallon) suya 28,5 gr melas ve 5 fincan humik asit katılabilir.
Kompost çayı yaparken, kompost çayının sıcaklığı toprak sıcaklığı ile yaklaşık aynı olmalıdır. Örneğin sonbaharda uygulanacak kompost çayı ile yazın uygulanacak kompost çayının sıcaklığını toprak sıcaklığına göre ayarlamak gerekir.
Kompost çayı yaparken, ortamdaki oksijen miktarı çok önemlidir. Oksijem miktarı 6 ppm (6 mg /L) altında olmamalıdır. Bu yüzden fazla miktarta kompost çayı yapmak istiyorsanız akvaryum pompası yerine kompresör kullanabilirsiniz.
Kompost çayı yapım süresi iyi bir havalandırma ile 48 saat civarındadır. Su yüzeyinde koyu kahverengi köpükler oluştuğu zaman kompost çayınız hazır demektir.
Kompost çayı yapraktan uygulanacaksa dönüme yaklaşık 6 litre, topraktan uygulanacaksa dönüme yaklaşık 25 litre civarında uygulanır.
Literatürde kompost çayının erken yanıklık, geç yanıklık, küllenme ve kurşuni küf gibi hastalıkları baskıladığı söylense de bu konuda elde edilen veriler tatmin edici düzeyde değildir. Baskılama oranı düşüktür. Tıpkı forumda sözü çok fazla geçen etkin mikroorganizmalar gibi.