|
Canlıların sınıflandırılmasında bitkiler ve hayvanlar alemi olarak ayrılan dallar artık böyle değil. İlk ayırım Prokaryotlar ve Ökaryotlar olarak değiştirildi. İlk canlılar prokaryottu. Yani zarla çevrili çekirdeği olmayan bakteriler ve siyano bakteriler(mavi algler). Bu canlılar günümüze dek varlıklarını korumuş 1-10 mikron boyutunda DNA ları zarla çevrili olmayan, oksijensiz veya oksijenli ortamda yaşayabilen, ikiye bölünerek eşeyiz üreyen canlılardır. Ne bitkiler ne hayvanlar alemine aittirler. Klorofile sahip siyano bakteriler yaşamın başlangıcında 2 milyar yıla yakın süre içerisinde fotosentez ile oksijenli atmosferi oluşturdular. Ve klorofilsiz bakteriler ile birlikte hala yaşamaktalar.
2 milyar yıl süren bakterilerin egemenliği sonrası ökaryotlar sınıfının ilk canlıları oluştu. Bunlar sitoplazma içerisinde zarla çevrili çekirdeklerinde DNA molekülleri kromozomlar halinde örgütlenmiş canlılardı. Eşeysiz üremeleri mitoz denen karmaşık işlemle gerçekleşirken, daha sonra eşeyli üreme ile evrim hız kazanıp canlı çeşitliliği artmıştır. 10-100 mikron hücre boyutları ile prokaryotlardan büyük hacimlidirler. Çekirdeklerinde olduğu gibi, hücre içinde daha küçük zarlarla çevrili kloroplast, mitokondri gibi organcıkları mevcuttur. Ortaya çıkışları hakkında, aşırı büyümüş hücrelerin türdeşlerini yutarak ortak yaşama başlaması (simbiyoz) ile bu organellerin oluştuğu hipotezi Boston üniversitesinden Lynn Margulis’e ait olup şimdilik kabul gören varsayımlardan. Bir hücre tarafından yutulmuş siyano bakteri kendisini yutanla ortak yaşama başlamış olabilir. Hücre içindeki çekirdek, kloroplast ve mitokondrinin böyle oluşmuş olabileceği varsayılıyor. (Simbiyotik yaşamın günümüzdeki aklımıza ilk gelen örnekleri çok hücreli canlılardan olan karayosunları ile mantarların ortak yaşamından oluşan likenler). Hatta denizin 4000 metre derinliklerinde hidrotermal kaynaklarda yaşayan solucanlar ile bunların vücutlarında yaşayan kükürt yükseltgeyici bakterilerin ortak yaşamı en ilginç olan ortak yaşam biçimidir.
Ökaryotların 1.5 milyar yıl önce ortaya çıkmasını fosiller dışında farklı bilim dalları da desteklemektedir. Sularda ve atmosferde oksijenin bulunmayışının bir kanıtı 3 milyar yıllık uraninit UO2 çökelleridir. Ortamda oksijen bulunduğunda uraninit U3O8 e yükseltgenir. Uraninit çökeltileri 3 milyar yıl öncelerine aittir. Mineralojiye ait diğer bilgi dünyanın demir rezervlerinin yaşıdır. Serbest oksijenin bulunmadığı dönemlerde okyanuslarda demir +2 değerindeydi. Bu özellikteki demir deniz suyunda çözünür. Oksijen oranının artması durumunda demir 3 oksitleri oluşarak suda eriyik durumda kalamayarak çökelir. Siyano bakterilerin ilk ürettikleri oksijen ile 1.5 milyar yıl öncesine kadar okyanuslarda demir, paslanarak çökeldi. Demir rezervlerinin son oluşma tarihi de 1.5 milyar yıl öncesine dek sürmüştür. Sulardaki eriyik demirin tükenmesi ile oksijen oranı artmıştır. Daha öncesine ait dönemlerde oksijen oranının yetersizliği nedeniyle ökaryotların oluşması olanaksızdı. Yani en ilkel bitkiler olan yosunların ve bir hücreli hayvanların fosilleri bu çağdan sonra ortaya çıkmıştır. Bunlar ökaryot canlılardır. Yaşamak için mutlaka oksijene gereksinim duyarlar. Bazıları düşük oksijen oranlarında yaşamlarını sürdürebilmelerine rağmen mitoz bölünmede bitki de olsalar ortamdaki oksijen değerinin düşmesi üremelerini engeller. Prokaryotlarda ise ortamdaki oksijenin varlığına göre çeşitli tepkiler gösterenler vardır. Oksijenli ortamda yaşayamayanlar(anaerobik bakteriler) olduğu gibi, oksijene katlanıp ancak oksijen olmadığı ortamda faaliyetlerini sürdürebilenler ve yaşamak için mutlaka oksijene gereksinim duyan bakteriler (aerobik) vardır. Ökaryotların tümünde oksijen yaşamaları için en önemli koşuldur. Jeoloji, mineraloji, biyokimya fosil bilimin bulduklarını desteklemekte olup bulunan ökaryot fosilleri de 1.6 milyar yıldan öteye gidememekte 1.4 milyar yıl öncesi de türlerin arttığı görülmektedir.
Kısaca 3.5 milyar yıl öncesine ait bakteri fosilleri sonrası 3 milyar önce ortaya çıkmış fotosentez yapan siyano bakteriler döneminde uranyum dioksit çökelleri oluşmuş. Bu döneme ait azot sabitleyici siyano bakteriler sonrası 2.3 milyar yıl önce oksijenli ortamda fotosentez yapan bakteriler döneminde sulardaki demir paslanıp çökmüş, okyanustaki eriyik demir tükenince 1.5 milyar yıl önce sularda ve atmosferde oksijen oranının artması ile ilk bitkiler olan yosunlar gelişmiştir.
|