Orman Mühendisleri Odası Yayını olan,
Orman Mühendisliği dergisi, Ekim-Kasım-Aralık 2009'sayısının 30-36. sayfalarında Orman Yük. Müh. Dr. Münevver Arslan ve Orman Yük. Müh. Şaban Çetiner'in hazırladıkları yazıyı, oldukça uzun olduğundan, bölerek yayınlamaya başlıyoruz.
Yazının yazarları ile Orman Mühendisleri Odası'na teşekkür ediyoruz.
İstilacı Türler ve Ormanlara Etkileri
GİRİŞ:
Ormanları yangın, böcek ve hastalık gibi doğal tehditlerden korumak amacıyla alınan önlemler sürdürülebilir orman yönetiminin ayrılmaz bir parçasıdır. Daha ağır ve ilave bir tehdit olarak dünya ormancılığında istilacı türlerin etkisi giderek artmaktadir.
İstilacı türler, belirli bir ekosistemde doğal olmayan, yerleşmesi ve yayılması sosyo-kültürel, ekonomik veya çevre zararlarına ya da insan sağlığında zararlara sebep olan veya sebep olabilecek olan türlerdir.
İnsan ve ürünlerin giderek artan küresel hareketi yabancı türlerin dünyadaki hareketini kolaylaştırmaktadır. Bu türler gıda, ev eşyası, ahşap ve ahşap ürünü, yeni ve kullanılmış lastik, hayvan ve bitki ürünü, konteyner, istif rafı, iç ambalaj malzemesi nakliyeleri ve insan ulaşımı ile yeni ortamlara istemeden yerleşebilmektedir.
Doğal yırtıcılarının, rekabetçilerinin ve hastalık yapan etmenlerinin olmaması nedeniyle, yeni ortamlarda başarılı olabilmekte ve doğal türlere rağmen tüm ekosistemi etkileyerek yayılabilmektedirler.
Ancak istilacı türlerin hepsi yanlışlıkla getirilmiş değillerdir. Bunlar, özellikle doğal kaynak yönetimi için merak uyandıran, bir ekosistemde ekonomik, çevresel veya sosyal faydaları sağlamak için bilerek getirilen ve doğal olmayan türlerdir. Birçok bitki, ağaç ve hayvan türleri bahçe düzenleme veya evcil hayvan sanayi için doğal ortamlari dışına götürülmektedir.
Bu türler ormanlar ve diğer ekosistemlerde ciddi sorunlara sebep olmaktadir. Bu, ormancılık işkolunda önemli bir konudur. Çünkü tarımsal ormancılık (agro-forestry), ticari ormancılık ve çölleşmeyle mücadele için kullanılan birçok ağaç türü yabancıdır veya o alan için doğal değildir. Çesitli hizmetleri sağlamak amacıyla getirilen bu türler elbette önemlidir. Ancak, doğal ekosistemler üzerinde olumsuz etkilere sebep olmalari kaçınılmazdır.
İstilacı türlerin netliği ve ormancılığa etkileri hala tartışılmakta ve orman yönetimi kapsamında yeniden gözden geçirilmesine ihtiyaç duyulmakta iken, çok sayıda girişim, program ve faaliyet baslatılmıştır. Programların çoğu belirli bir bitki zararlısının (yani, bitki veya bitki ürünleri için zararlı olan bir bitki yahut hayvan türü, biyotopu veya ailesi ya da patojenik etmen) belirli zaman diliminde yerel orman ekosistemlerine, bir türe veya belirli tür gruplarına verdiği zararlara odaklanmıştır.
İstilacı türler ve ormancılığa küresel ölçekli etkileri hakknda, genel bir bilgi eksikliği vardır. İstilacı yabancı türlerin yönetiminde bir stratejinin planlanıp uygulanması için bilgilerin paylaşılması gerekir.
FAO Orman Bölümü, küresel öneme sahip istilacı türler hakkında basılı eserleri aşağıdaki yollarla teşhir etmektedir;
• Doğal yolla gençleşen ve ağaçlandırılan ormanlardaki böcek zararlılarının ve hastalıklarının (istilacı türler dâhil) gözden geçirilmesi: Afrika, Asya ve Pasifikler, Avrupa, Latin Amerika ve Karayipler ile Yakın Doğu bölgelerindeki 25 ülkede devam etmistir.
• Dünyada ormanları ve ormancılığı etkileyen çok sayıda cidden zararlı olan türlerin kısa tanıtımları.
• Böcek zararlıları, hastalıklar ve istilacı türleri içeren dünyada orman sağlığı konulu bir eser yakın zamanda yayınlanacaktır.
• FAO Orman Bölümü, orman ağaçları itibarı ile istilacılığın kapsamını ve yoğunluğunu tespit etmek için çok sayıda bilgi toplama araştırmasını FAO-Hollanda Ortaklık Programının mali desteği ile başlatmıştır.
• Kendi habitatları dışındaki orman ağacı türlerinin istila yeteneğinin toplanan veriler ile küresel olarak değerlendirilmesine ait bir veri tabanına ulaşılabilmektedir.
• FAO, sert çevre koşullarında yaşayabildiği ve bozulmus arazileri ıslah edebildiği için başta kuru ve yarı-kurak bölgeler olmak üzere birçok ülkeye götürülen Prosopis spp. (Leguminosae familyasina ait bir cins) türlerinin fayda ve zararlarını belgelemektedir.
• FAO, bu devletlere sadece salgınlara ve acil durumlara karşılık vermede değil, aynı zamanda bunları uzun vadede önleyecek ve ormanları koruyacak stratejileri hazırlamaları için de yardımcı olabilmektedir.
• FAO, ülkeleri istilacı türlere ve ormancılığa ait teknik ve siyasi konulari tartışmak için bir araya getiren tarafsız bir ortam şeklinde hizmek vermektedir.
• FAO, ormancılık ve istilacı türler konulu "Forest Invasive Species Network for Africa ve Asia-Pacific Forest Invasive Species Network"
vb. bölge (kıta) ağlarının kurulmasına da yardımcı olmaktadır.
(Devam edecek...)