[jeomeo]

Literati stili ( yazı içinde çelebi tarzı olarak bahsedeceğim), 7. yy'dan itibaren yaygınlaşan bir tarz olmuş. Özellikle Çin'deki penjing çalışmalarında, Çin kaligrafisi ilham kaynağı olmaya başladıktan sonra.

Çelebi tarzı diğer tarzlara göre daha kuvvetli bir manevi ve felsefi anlam taşır. İyi-kötü, varlık-yokluk, güç-zerafet gibi doğada birbiriyle tezat oluşturan şeylerin birbiri ile beraber var olduğu temeline dayanan bir anlatım sunar.

Bu anlamı ile çelebi tarzında bazı bonsai kurallarına uyulmuyor. Boy-gövde oranı, ilk dal yüksekliği- zirve yüksekliği oranı gibi kurallar bunlardan sadece ikisi.

Literatide dallarla veya gövdenin hareketi ile ilgili bir kural bulunmuyor. Gövde incelerek yükseliyor ve yönününü değiştiriyor.

Bu tarz genelde zayıf, yeterli dalı olmayan fidanlar için uygun bir tarz gibi görünse de, tarzın altında yatan anlam ve felsefi görüşe uymadığı söyleniyor.

Çelebi tarzında kurallar olmasa da Shao Hai Zhong'un (Çinli bir penjing ustası) tanımladığı bazı ilkeler var. Bu ilkeler aşağıdaki gibi :

"Zhong xin bing yun"

Nebariyi yani temeli sabit ve sağlam tutmak için üst kısımdaki asimetride bir denge kuruludur. Gövdedeki dinamik hareketin sağlam bir dayanak noktası vardır.

“Dou zhong qiu zhen”

Bu ilke görsel denge ilkesidir. Bu stilde gövdenin hareketi enerjik ve dramatik harmoni göstermelidir.

“Shang mi xia xu”

Literati stili Çin kaligrafisine benzer. Zirve yapılanmıştır, çıplak gövde ise zerafet ve inceliğini kutlarcasına aşağı doğru çökmüş, eğilmiştir. Bu tarzdaki zerafet ve incelik bazen zayıflık, acı çeken ve çaresiz olarak yanlış anlaşılabilmektedir.

“Xu mi de yu”

Bu stildeki fiziksel kompozisyon, ağırlığın ve hiçliğin yalın dengesini ifade eder. Ağacın görselindeki ağır ve dolu bölgeler, boşluklarla dengelenmelidir. Bu Çin kaligrafisindeki sıradışılığı çağrıştırır.

“Qan qa bian hua”

Ağacın hatları ritmik ve dinamik olmalıdır. Bunun yanında karışıklık veya monotonluk göstermemelidir. Literati, bonsai sanatında kökten zirveye uzanan ana hatlardan oluşmayan tek tarzdır. Bu tarzda birden çok ana hattın birleştirilmesi daha iyi sonuçlar verebilmektedir.

“Qi jou zhe gang”

Ağacın gövdesi kalın bir başlangıç ve zarif, ince bir bitiş göstermelidir. Fakat gövdenin en zarif ve narin yeri en güçlü enerjiyi göstermelidir.