MAYDANOZ(Petroselinum hortense)
Önemi:
Maydanoz; yemeklerde, çorba ve salatalarda çiğ ve pişmiş olarak, oldukça fazla sarfedilir. Kendinde özgü koku ve çeşnisi ile iştah açar, salata ve yemeklerde lezzet verir. E vitamininince zengindir, insan sağlığına yarayışlı etkileri çoktur.
İklimi:
Ilık, ılık-serin yerler den hoşlanır. Sert geçen kış soğuklarında gelişmesi yavaşlar. Pek sıcak ve kuraklardan da hiç hoşlanmaz. Bu nedenle, yaz aylarında, bahçenin akarsuya yakın olan kenar, köşe ve alaca gölgeli ağaç altlarında, uygunsa balkon veya teraslarda maydanoz yetiştirilebilir.
Toprak ve gübre isteği:
Pek seçici değildir. Fakat orta özellikte, hümüslü, nemli, suyu süzen kuvvetli topraklarda iyi yetiştiği görülür. Tarla yetiştiriciliğinde dekara 2-3 ton çürümüş çiftlik gübresi verildikten başka takviye olarak yeteri kadar azotlu ve potaslı kimyevi gübre verilebilirse kaliteli bol maydanoz kesmek mümkün olur. Evlerde ise 1/3 organik gübreli 2/3 bahçe toprağı ortamında geniş ve derin kaplarda rahatça yetişir. Keza her biçimden sonra su ile bilirlikte şerbet veya azotlu gübrelemeyi de sever.
Çeşitleri:
Yerli, yaprak maydanoz : Bahçelerimizde en fazla yetiştirilen, pazarlarda sürümü yapılan bu çeşitdir. Yırtmacı az olan yaprakları, yumuşak ve oldukça genişdir. Koku ve lezzeti de iyi olduğundan, bahçeciler verimli buldukları bu çeşidi pek fazla yetiştirirler.
Kök maydanozu:
Bu çeşidin kökleri şişkinleşip küçük bir yumrucuk haline geldiğinden bu kısmından da faydalanılır. Yaprak gelişmesi pek fazla değildir.
Kıvırcık maydanoz:
Yerli maydanoz gibidir. Dış memleketlerden getirilmiş olan kıvırcık maydanoz çeşitleri arasında gerçekten çok yüksek verim gösterenlerine de rastlanmaktadır. Bu çeşidin yaprakları çok yırtmaçlı ve kıvırcık olduğundan kıvırcık ismini almıştır. Kokusu keskin, kışa daha dayanıklı fakat halkımız zevkine göre, yaprakları biraz sert bulunmaktadır.
Yetiştirilmesi:
Kokulu, küçük, esmer gri renkli tohumları ile çoğaltılır. 1 gramında 500-800 adet tohum saymak mümkündür. Çimlenme gücünü 2-3 sene korur.
Tohum ekim zamanı:
Başlıca kış sonu, ilkbahar başı ve sonbahar olmak üzere 2 mevsimde tohum ekilmektedir. Kış ayları soğuk ve sert geçen yerlerde tohum ekimine ve maydanoz yetiştirmesine ara verilir ise de İzmir, Çukurova ve emsali bölgelerimizde, kışın da maydanoz tohumu ekilebilmektedir. Bunun için bahçenin kuytu ve bol güneş gören kıyı bir köşesinde, bol gübresi verilerek tavalar hazırlamak suretiyle tohum ekilmektedir.
Tohum ekilmesi:
Bahçenin yukarda söylediğimiz özelliğini taşıyan bir yerine yeterince tohum tavaları hazırlanır. Metre kareye 1 gramdan 5 grama kadar değişebilen miktarda maydanoz tohumu serpme veya çizgi usulü ile ekilir. İnce bir haç ile tohumlar örtülür. Hafifce tokmaklanarak düzlenir, ince süzgeçli kovalarla iyice sulanır. Bu esnada toprak yüzüne bir miktar tohum çıktığından tekrar ince harç serpelenir. Fakat tabii artık tokmaklanamaz.
Maydanoz tohumları küçük olmakla beraber kabuk kısmı sert olduğundan, nemi çekmesi, şişip çatlayarak çimlenmesi güç ve geç olur. Ve bu müddet havaların gidişine göre 3-4 hafta kadar uzar. Bu zaman içinde toprak yüzüne pek yakın olan tohumların kuruda kalmamaları için, tavaların sabah, öğle ve ikindi zamanında üç defa sulanmaları gerekir. Bu ise zahmetli bir iştir. Şu halde, tavaların üzerlerine tohumlar çimleninceye kadar ıslak çuval, hasır örtmeli, veya bol yapraklı çalı, çırpı dalları ile gölgelik yapılarak, tekrarlı sulamadan tasarruf edilme cihetine girilmelidir. Aynı amaçla tavalara boylu boyunca cam veya naylon kapamakta aynı sonucu vermektedir. Çizgiye ekimde, sıra aralarında 15-25 santim aralık vermek yeterlidir.
Bakım ve hasat:
Tohum ekiminden hasada kadar yapılacak işler şunlardır: azar azar, fakat sıkça sulamalı, danaburnu, karınca ve benzerlerinin zararları vakitlice önlenmeli, sıra araları çepinlenerek toprak kabartılmalı , şerbet verilmeli ve özellikle ot almasını ihmal etmemelidir.
Maydanozlar 10-20 santim kadar boylanınca artık biçime başlanabilir. Ortadaki körpe ve küçük göbek yapraklarına ilişilmeden, uzun saplı yan yaprakları, baş ve işaret parmağı ile tutup tırnakla kesilerek koparılır. Uzun saplar ile demetlenerek yıkanırlar. Bu iş biraz güç ve oyuncaklı görülüyorsa, keskin çakı ile biçim yapılır. Bunun için yapraklar sol el ile tutulup hafifçe yana yatırılır ve sağ eldeki çakı ile, toprak hizasından 3-4 cm yukarısından biçilir.
Biçmede göbek yaprakları da kesildiğinden ve çoğunlukla, biçim yanlış olarak toprak yüzüne yakın yerden yapıldığından, maydanozların yeniden sürerek parlamaları hem güç hem de geç olmakta ve hatta sönmeler görünmektedir. Şu halde biçim şeklindeki hasatta da orta göbek yapraklara ilişmemek gerekir.
Her hasat dan sonra, tavalara iyi çürümüş çiftlik gübresi serpeleyerek maydanozlara hafif bir örtü verilmesi çok faydalı olmaktadır. Bu sırada şerbet **** azotlu gübre de verilir. İşte böylesine iyi bir bakım sonucunda, maydanoz tavalarının metre karesinde 5-6, hatta 10 defa biçim yapmak mümkün olabilmektedir. Maydanozlar, her ne kadar demet olarak kısaltılır ise de metre kareden 0,5 kg kadar (10 demet) biçim yapılır.
Tohum alınması:
Yaz sonunda, veya sonbahar içinde ekilmiş olan maydanozların birkaç tavası tohumluk için ayrılarak hiç biçilmez. Bunlar büyüyüp gelişirler. Kış aylarını uyuşuk bir şekilde geçiştirirler. Fakat kış sonunda havaların ısınmaya başlaması ile yeniden gelişerek sarımsı yeşil çiçekler gösterir, tohuma kalkarlar. Yaz içinde tohumları olgunlaşır. Kuruyup dökülmelerine veya kuşlar tarafından yenmelerine meydan verilmeden, sabah erkenden tabla şeklindeki çiçek sapları, tohumlar dökülmeyecek şekilde, yavaşca kesilip muhafazalı, havalı yerde bir hafta kadar daha bekletilirler. Sonra hafifçe döğülüp oğularak ve savrularak tohumlar elde edilir. Torbalarına konup etiketlenirler.
Tarım Meslek Lisesi
Özel Sebzecilik
M.Celal BAYKAL