ZEOLITIN TARIMDA KULLANIMI VE FAYDALARI
çim için özel .0.7mm.1.8.mm gençlik ve spor genel müdürlügü standardina. uygun
Zeolitler, sulu alumino-silika mineralleridir. Dünyada Zeolitlerin sekiz tanesi ticari önem tasimaktadir.
Tanimi ve Genel Bilgiler
Yapilari bal petegi veya kafese benzeyen, degisebilir katyonlar ve su ihtiva eden, 2 - 12 Ao boyutlarinda milyonlarca kanal ve bosluklardan ibarettir. Katyonlar zayif bagla bagli olduklari için zeolitler iyonlarini kolaylikla degistirebilirler. Gözeneklerdeki su molekülleri, isitildiginda zeolitik yapiyi kolaylikla terk ederler veya tekrar adsorblanabilirler.
Zeolitin yapi birimi AlO4 veya SiO4 dörtlüsüdür.
Son 200 yilda 50 tip dogal zeolit ve 200'den fazla sentetik zeolit tanimlanmistir.
Dünyada Zeolitlerin sekiz tanesi ticari önem tasimaktadir. Bunlar; Klinoptilolit, Çabasite, Analsim, Eriyonit, Ferrierit, Hoylandit, Laumontit, Mordenit, and Fillipsit'dir
Klinoptilolit, dünyada yaygin olarak bulunmasi, genis uygulama alani olmasi, ekonomik olarak isletilebilirligi, homojenligi gibi yönleri ile dogal Zeolitlerin en önemli mineral gruplarindan birisidir.
Türkiye'de de Klinoptilolit minerali, rezervi , olusumu, homojenligi ve yüksek mineral kalitesi ile önem tasimaktadir.
Zeolitlerin önemli özellikleri:
* Katyon degisim özellikleri çok iyidir. Bu yönleri ile tarimda toprak düzenleyici olarak, su, gaz, v.b. kirlilik aritiminda agir metal iyonlarinin giderilmesinde yaygin olarak kullanilmaktadirlar.
* Zeolitler, gözenekleri bal petegine benzeyen mikro gözenekli malzemelerdir. Bazi maddeler bu gözenekler içine girebilir, bazilari giremez.Bu özellik zeolitlerin seçimli adsorbsiyon, moleküler elek ve katalitik kullanim alanlari gibi uygulamalarda degerlendirilmesini saglar.
* Su adsorbsiyon kapasiteleri yüksektir, bu yönleriyle tarim ve diger uygulamalarda sudan yararlanma etkinligini artirmaya yardim ederler.
* Adsorbsiyon özellikleri degiskendir ve böylelikle katalitik amaçli kullanilabilirler.
* Bazi radyoaktif maddeleri adsorblayabilirler, bu özellikleri ile radyoaktif yalitim veya diger çevresel radyoaktif aritim uygulamalarinda kullanilirlar.
* Çok genis bir yüzey alanina sahiptirler, kirlilik aritim uygulamalarinda bulasan ve diger maddelerin giderilmesinde basarili bir sekilde kullanilirlar.
* Hayvan yemi katkisi uygulamalari için iyi bir pellet baglayici ve keklesmeyi önleyici ajan olarak kullanilirlar.
* Zeolitler, bazi mikotoksinleri baglayabilme özelligine sahiptirler ve bu yönleriyle yem ve gidalarda toksin baglayici olarak kullanilirlar.
* Aktive-modifiye olarak antibakteriyel, antimikrobiyal v.b. bir çok alanda kullanilirlar.
* Nem ve koku adsorbsiyonu özellikleri ile zeolitler evsel ve diger uygulama alanlari için degerlendirilirler. Zeolitler çok iyi bir amonyum adsorbent malzeme olarak bilinirler. Ahirlar, evcil hayvan altligi gibi ortamlarda amonyumun giderilmesi için kullanilirlar.
* Bazi kil minerallerinden farkli olarak suda çözünmezler, Uygulandiklari ortamda uzun süre kullanilabilirler.
* Su aritimi gibi bir çok uygulamada, kolaylikla geri kazanilabilirler ve defalarca kullanilabilirler.
* Isil dayanimlari oldukça iyidir, böylelikle yüksek sicaklik sartlarinda kullanilabilirler.
Zeolit Diger Kullanim Alanlari
TARIM
Zeolitli tüfler gübrelerin kötü kokusunu giderilmesi, içerigini kontrol edilmesi ve asit volkanik topraklarin pH'inin yükseltilmesi amaciyla uzun yillardir kullanilmaktadir. Gübreleme ve Toprak Hazirlanmasi Dogal zeolitler yüksek iyon degistirme ve su tutma özellikleri nedeniyle topragin tarim için hazirlanmasinda, çogunlukla kil bakimindan fakir topraklarda yaygin biçimde kullanilmaktadir. Ayrica yüksek anomyum seçiciligi nedeniyle gübre hazirlanmasinda tasiyici olarak klinoptilolit kullanilmasiyla amonyumun bitkiler tarafindan daha etkin kullanilmasi ve gübre tasarrufu saglanmaktadir. Klinoptilolit nem fazlasini adsorbladigi için gübrelerde depolama sirasinda olusan pisme ve sertlesmeyi de önlemektedir. Ayrica fazla sulama nedeniyle olusan mantari hastaliklarin da önüne geçtigi belirlenmistir.
Toprak Kirliliginin Kontrolü
Dogal zeolitlerin katyon seçme ve degistirme özelliklerinden sadece besleyici iyonlarin bitkiye aktarilmasinda faydalanilmayip, ayni zamanda besin zincirlerinde Pb-Cd-Zn-Cu (kursun,kadmiyum,çinko,bakir) gibi istenmeyen bazi agir metal katyonlarinin tutulmasinda da yararlanilabilir. Bu alanda kullanilan klinoptilolitin radyoaktif kirlenmenin söz konusu oldugu topraklara ilave edilmesi ile bitki tarafindan alinan Sr90 miktarinin büyük ölçüde azaldigi da saptanmistir.
Tarimsal mücadele
Dogal zeolitlerden iyon degistirme ve adsorplama kapasitelerinin yüksekliginden dolayi tarimsal mücadele ve ilaç tasiyici olarak yaralanilmaktadir.
Çim Saha ve Alan Uygulamalari
Zeolitler yeni çim sahalar olusturulurken veya mevcut çim sahalarin islahinda basari ile kullanilmaktadir. Çim sahalar olusturulurken topragin havalandirilmasi asamasinda çimin köklerinin bulunacagi derinlige maksimum miktarda zeolit karistirilir. Mevcut çim sahalarda ise daha ince tanecikli zeolit yüzeyden uygulanir. Uygulanan bu zeolit çimlerin köklerinde biriktikçe topraga ilave edilen besi maddelerinin daha etken kullanimini saglamaya baslar.Topraktaki azot ve potasyumun suyla yikanarak uzaklastirilmasi azalir ve topraktaki suyun çimin kök bölgesinde birikmesi ve besi maddelerinin kontrollü salinimi saglanir.
Zeolit kullanilarak ve kullanilmadan hazirlanan çim sahalarda yapilan incelemelerde, zeolit içeren sahalarda çimin köklerinin 7-14 cm derinlikte, çok kuvvetli ve pek çok besleme kökü içerecek sekilde gelistigi; buna karsilik zeolit içermeyen sahalardaki çimlerin köklerinin 1.5-5 cm derinlikte, oldukça zayif ve yetersiz sayida besleme kökü içerecek sekilde gelistigi belirlenmistir. Zeolit kullanimi özellikle egimli yamaçlarin çimlendirilmesinde daha da yararli olmaktadir. Zira; zeolitin kullanilmadigi durumlarda, kullanilan gübre, sulama ve yagmur sulariyla yikanarak yamacin yüksek bölümlerinden alçak bölümlerine tasinabilmektedir. Bunun sonucu olarak yamacin yüksek bölümleri kötü bir biçimde çimlenmis gözükürken alçak bölümleri daha yesil ve saglikli çimlerle kaplanmis bir görüntü vermektedir. Kötü toprak yapisi, topragin zamanla sikismasi, toprakta yeterli havalanma ve buharlasma olmamasi, topragin istenildigi gibi su tutmamasi gibi nedenler basarili bir çimlendirme yapamamanin baslica nedenleridir.
Çim sahalardan giderek artan üstün özellikler beklendiginden, çimlendirilecek topragin uygun hale getirilmesi de giderek önem kazanmaktadir. Yapilmasi gereken, topragin fiziksel özelliklerini degistirerek, çimin suya ve besin maddelerine daha iyi ve düzenli ulasimini ve topragin daha iyi ve sürekli havalanmasini saglayarak, çimin daha güçlü ve saglikli kökler olusturarak daha iyi görünümlü hale getirilmesidir. Bu hususlarin dengeli bir biçimde gerçeklestirilmesi ile çimlerin bakim onarim ve buna bagli olarak isçilik ve madde kullanim maliyetleri düsürülebilecektir.Zira bu durumda daha az su ve gübreye ihtiyaç duyulacaktir.
ZEOLI,T
Gübrenin degerini arttirir
Verimi arttirir
Bitkilerin kullanacagi besinleri korur
Uzun vadede toprak kalitesini arttirir
Özellikle kumsal topraklardaki besin ve su kaybini azaltir
Gaz adsorbsiyonu: Gaz moleküllerini seçici olarak adsorbe eder.
Su adsorbsiyonu/desorbsiyonu: Zeolit matrisinde herhangi bir fiziksel veya kimyasal islem olmaksizin su absorbsiyonunun tersini yapabilir.
Katyon degisimi: Katyon selektivitesi (seçiciligi) esasina dayali olarak katyonu diger katyonlarla degistirebilir.
Yüksek KDK, Zeolit'i, bitkilerden degerli besini (Amonyum, Potasyum, Magnezyum, Kalsiyum ve diger eser elementler) tutup yavasça birakmasi ile özellikle degerli kilar.
Topragin katyon degisim kapasitesini artirmasi sonucunda gübre ihtiyacini azaltir.
Gübreden yararlanmayi arttirmasi ile bitkinin daha dengeli gelismesini saglar.
1.
Yagmurlarda kimyasal erozyonu minimuma indirir.
Zeolit'in rolü
Bundaburg Domates Denemesi - Eski 1988-89
Kontrol Büyüme Denemesi
Kontrol + Zeolit 600kg/ha *
Verimde artis
Verim (vakalar/ ha)
3,750
4,125
10% (375 vakalar/ha)
Zeolit besinleri bitkilerin kök bölgesinde tutarak gerektigi zaman kullanilmalarini saglar. Bu sayede N ve K gübreleri daha etkili bir sekilde kullanilmis olur �daha az gübreyle ayni verim ya da ayni miktar gübrenin daha uzun sure dayanmasi ve daha yüksek verim saglamasi. Zeolit uygulamasinin bir diger faydasi ise diger toprak katkilarinin aksine (alçi ve kireç), zaman içinde çözülmeye ugramamasi, bunun yerine besinlerin tutulmasina yardimci olacak sekilde toprakta kalmaya devam etmesidir. Ilk uygulamadan sonraki uygulamalarda, zeolit topragin besinleri tutma ve daha iyi ekin verme yetenegini daha da arttiracaktir. Zeolit asidik de degildir. Tam aksine marjinal sekilde alkalidir ve gübrelerle birlikte kullanimi topragin pH seviyeleri için tampon görevi görerek kireç uygulamalarina olan ihtiyaci azaltir.
Frankston'da Havuç Denemesi SonuçlariErken kök gelisiminde fide denemelerinde gelisim saglandigi görüldü. Yurtdisinda yapilan denemelerde üretim kalitesinde artis saglandigi tespit edildi (vitamin seviyeleri artti), üretimde nitrat seviyeleri düstü ve ürünlerin erken olgunlasmasi önlendi. Daha etkili gübre kullanimi ve daha düsük kaçis ile verimde artis saglandi.
Nitrojen (N) ve Potasyum (K) Gübrelerinin Daha Etkili Kullanimi
Zeolitsiz:
zeolitsiz.jpg
1.
· N/K gübresinin toprak yüzeyine yayilmasi.
2.
· Uygulamadan sonra yapilan sulama buharlasma yoluyla � nitrojenin amonyak gazi olarak kaybolmasi- nitrojen kaybini azaltir
3.
· Sulama ile gübre bitkilerin kök bölgesine iner
4.
· Bitkiler gereken gübreyi alir ve gübre kök bölgesinde kalmaya devam eder. Gübrenin bir kismi erken kaçis sirasinda kaybolur.
5.
· Kumlu toprak yüksek besin seviyelerini tutamadigi için kök bölgesinden disari büyük miktarda gübre çikisi olur (kaçis)
zeolitli.jpg
Zeolitli:
1.
a) Zeolit uygulamali gübrenin topraga yayilmasi; ya da b) Zeolit'li gübrenin yayilmasi (karistirma ya da kaplama)
2.
Zeolit serbest amonyagi emdiginden daha düsük buharlasma yoluyla kayba ugrama riski azalir
3.
Sulama sayesinde gübre bitkilerin kök bölgesine iner ve gübrenin bir kismi zeolite bagli halde kalir
4.
Zeolit'teki gübre, bitki tarafindan ihtiyaç duyulana kadar kök bölgesinde kalir
5.
Kaçis dolayisiyla gerçeklesen gübre kaybi azalir ve zeolit'ten gelen gübre, gübre ömrünü arttirir.
6.
Toprakta uzun vadede islah gerçeklesir (CEC artar ve toprakta besin tutusu artar).
TUBITAK MAM tarafindan 2001 Nisan ayinda yapilan Dogal Zeolitler ve Uygulama alanlari Konulu seminerde asagidaki özellikler vurgulanmaktadir.
Zeolit kullanimi ile NH4+ iyonlari kaybedilmeden uzun süreler toprakta muhafaza edilmekte ve bitkilerin yararina sunulmaktadir. Ayrica zeolitlerin NH4+ iyonunu tutmalari ile toprak bu açidan tamponlanmakta ve NH4+ fazlaliginin yaratabilecegi sakincalar önlenebilmektedir. Böylece; asiri gübre kullanimi önlenerek tasarruf saglanip çevre kirliligi açisindan daha emniyetli bir çalisma gerçeklestirildigi gibi, gübrenin etkin kullanimi nedeni ile ürün verimi de artmaktadir.Zeolitlerin tarim alaninda kullanilmasi ile;·
. Besin maddeleri olan potasyum ve amonyumun kontrollü olarak ve yavas yavas topraga verilmesi saglanabilmektedir
· Fazla gübre kullanimindan kaynaklanan NH4+ zehirlenmesi ve bitkilerin �yanmasi� önlenebilmektedir.
· Gübre olarak topraga verilen NH4+ suyla yikanarak alinip baska yerlere tasinmasi önlenerek toprakta kalmasi saglanabilmektedir. Böylece NH4+ iyonunun istenmeyen yerlere özellikle çevre sularina ( nehirler, göller, yer alti sulari ) tasinarak çevre kirlenmesine neden olmasi, zamanla bu kirliligin istenmeyen sonuçlar vermesi ve bu sulardan NH4+ temizlenmesi için yeni yatirimlar yapilmasi önlenebilmektedir.
Topraga Zeolit Ilavesinin Nitrifikasyon Üzerine Etkisi
Ahmet Ali ISILDAR
Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Toprak Bölümü,
Isparta-TÜRKIYE
Gelis Tarihi: 01.02.1997
Tr. J. of Agriculture and Forestry23 (1999) 363�368© TÜBITAK 363
Giris
Topraklara verilen azotlu gübrelerden yikanma, amonyak seklinde buharlasma
vb. yollarla ortaya çikan azot kayiplari ciddi bir tarimsal sorundur. Bu durum pratikte bazi strateji degisikliklerine gereksinme gösterir. Gübre azot kayiplarinin azaltilmasi için basvurulan yöntemler; gübre verme teknigi ve zamanlamanin dogru seçimi, yavas serbest hale geçen azot kaynaklarinin Kullanimi ve nitrifikasyonun kimyasal olarak önlenmesini kapsamaktadir. Diger bir alternatif NH4+�un tutulmasini artirici çesitli toprak islah materyallerinin kullanilmasidir.Zeolit bu amaçla kullanilabilecek dogal islah materyalleri arasinda önemli bir potansiyel kaynaktir(1).
Zeolitler hidrata alüminyum silikat mineralleridir. Mineralin kristal kafesinde su ve çesitli katyonlarin (Na+,K+, Mg++, Sr++ ve Ba++) geçebildigi birbirine bagli bosluklar bulunmaktadir. Genis izomorfik yer degistirme özelligi gösteren zeolit minerali bu özellikleri nedeniyle yüksek bir katyon degisim kapasitesi ve toprak çözeltisinde katyonlarin adsorbsiyonun da seçicilik özelligine sahiptir. Mineralde divallant katyonlardan daha çok monovalant katyonlar ve özellikle NH4 +�un alikonuldugu kaydedilmistir (2). Tarimda NH4 + �N�un NO3- �N�na nitrifikasyonu, NO3 � �N�un yikanarak kaybolmasi seklindeki azot kayiplarina neden olmaktadir.
Toprakta nitrifikasyon üzerine zeolitin etkisini inceleyen Mac Kown (8), 3 ton/da düzeyinde degisebilir�NH4 +�lu zeolit uyguladigi tinli kum ve siltli killi tin tekstürdeki topraklarda nitrifikasyonun sirasiyla % 11 ve % 4 azaldigini ortaya çikarmistir. Lewis ve ark. (5) yaptiklari bir arastirmada, degisebilir �NH4+� lu zeolitin (= 75 mg N/kg toprak), kaba (% 6 kil) ve orta (% 12 kil) tekstürlü topraklarda band halinde uygulandiginda, turpta pozitif büyüme cevabi alindigini ve kaba tekstürlü toprakta NO3� �Nyikanmasini azalttigini saptamislardir. Zeolitin toprakta NH4 + �N�un tutulmasi ve nitrifikasyon sonucu NO3 � �N�u seklindeki kayiplarin azaltilmasi yönündeki desteginin yanisira ortamin fiziksel özelliklerini düzenleme etkisi de bulunmaktadir. Zeolit havalanma, su tutma ve su geçirgenligi gibi fiziksel özellikler yönünden çok elverisli bir ortamdir (11, 12). Tüzüner ve Tinay (13) topraga 1, 2, 4, 8 ton/da düzeylerinde uygulanan zeolitin uygulama düzeyindeki artisa bagli olarak tutulan nem miktarini önemli ölçüde artirdigini belirlemislerdir. Zeolit, topragin fiziksel özelliklerini düzenlemekle ayni zamanda nitrifikasyon için istenen bir ortam hazirlanmasina da hizmet etmektedir. Isildar (14) yaptigi bir arastirmada, 10�ar gün ara ile tarla kapasitesinin biraz üzerinde su verilen kaba tekstürlü bir toprakta; yikanan toplam azot�un (NH4+ + NO3� �N) zeolit uygulamasiyla kontrole göre azaldigini, ancak zeolit uygulama düzeyindeki artisa bagli olarak arttigini saptamistir.Bu çalismanin amaci zeolitin, topraktaki NH4 + �N�nun nitrifikasyonu üzerine etkisinin ve bu etkinin farkli nem düzeylerindeki degerinin belirlenmesidir.
Zeolit Kullanimi ile ilgili Arastirmalar ve sonuçlari
Zeolit ( Klinoptilolite ), sahip oldugu yüksek katyon degisimi kapasitesi, su tutma özelligi ve adsorpsiyon özelligi ile mükemmel bir toprak düzenleyicidir. Çin�de jeoloji enstitüsünün yapmis oldugu bir arastirmada, topraga belirli oranlarda Klinoptilolite katilmasi ile çesitli topraklarda yetistirilen ürünlerde % 5.8 ile % 14.14 arasinda verim artisi elde edilmistir. Bu denemede patates, misir, bugday gibi bitkilerin yetistirildigi bildirilmektedir.Klinoptilolit�in yukarida belirtilmis olan özelliklerinden dolayi katyon degisim kapasitesi düsük olan hafif bünyeli topraklarda kullanilmasi ile topragin su rejimini düzelttigi, bitki besin maddelerinin yikanmasini önledigi belirtilmistir. (Mumpton 1983; Gote ve Ninaki 1980)ZEOLIT eklenmesinin ürünlerin yetismesinde; nitrojen-potasyum-fosfor-kalsiyum iyonlarinin toprakta yarayisli zonda depolanmasinda ve bitkiye aktarilmasinda yardimci olarak görev yaptigi, suyun daha iyi kullanilmasini sagladigi, kök çürümelerinden korudugu, beslenmeyi arttirdigi belirlenmistir. Perlit, kum ve ZEOLIT köklendirme ortami olarak karsilastirmali olarak denenmis ve Zeolit ile köklendirmenin tartisilmaz olarak farkli oldugu görülmüstür. Zeolit ile köklendirilen çiçek fidelerinin kök gelisimlerinin mükemmel, saglikli ve bol kök olusumuna neden oldugu belirlenmistir.Rusya�da yapilan degisik ürünler üzerindeki arastirma sonuçlari asagidaki tabloda verilmistir. Tablodan da görülebilecegi gibi Clinoptilolite kullanimi ile % 9 ile % 97 arasinda ürün artislari saglanmistir.
Ürün
Toprak Tipi
Ürün Artisi %( Gübresiz kontrole göre )
Arpa
PodsolikPodsolik , Kumlu
16,829
Bugday
PodsolikPodsolik , Kumlu
3897
Misir
Çernozem
9-10
Patates
Kumlu, PodsolikHafifKumlu, PodsolikGri orman topragi
42,630,9 46,3
degisik seralarda yapilan denemelerde de çok iyi sonuçlar alinmistir.Degisik ürünlerde yapilan denemelerde alinan sonuçlar asagidaki tabloda derlenmistir.
ÜRÜN
CLINOPTILOLITE(kg / da )
VERIM ( kg / da )Clinoptilolite Kontrol
Patlican
150
7400 3150
Domates
100
8945 3840
Hiyar
100
9600 5045
Biber
150
3328 1835
Fasulye
150
8165 4558
Kavun
150
5128 2278
Rusya�da degisik besin elementleri ilave edilmis Clinoptilolite�in arpa bitkisi üzerine etkisi arastirilmistir. Asagidaki tablodan da görüldügü gibi tane agirligi, protein içerigi ve ürün artisinda çok iyi neticeler alinmistir. Ürün artislarinda % 7 � 26 arasinda artislar görülmektedir.
Katyon formu
Tane agirligigr /saksi ( ort.)
Ürün artisi%
Protein Içerigi%
Üründeki Proteinin üretimi( gr / saksi )
Na+
10,5
107
10,64
1,07
K+
10,85
116
11,10
1,19
Ca2+
10,80
115
11,03
1,18
NH4
11,78
126
17,42
2,05
kontrol
9,36
100
11,74
1,10
Ayrica bugday bitkisi üzerinde yapilan denemelerde (Sibirya�da) 50 kg/da Klinoptilolite ilavesi ile bugdayda ortalama verim % 18 � 36 artmistir. Amerika�da Sardunya bitkisinde yapilan denemelerde, dönüme 40 kg Zeolit muadili eklenmesi ile bitkinin canli agirliklarinda % 30-40 arasinda artislar belirlenmistir. Amonyum ihtiyaci % 50 oraninda düserken sardunya canli agirlik artisi % 10,7�e kadar (1.64 ton/ha), eter yagi ise % 10,1 oraninda (6.31 kg/ha) artislar göstermistir.
Tablo da Klinoptilolit kullanilmasi ile ortaya çikan ürün artislari görülmektedir.
GÜBRE VE ZEOLITMIKTARLARI
CANLI AGIRLIK( t / ha )
ÜRÜN ARTISI%
Kontrol ( Gübresiz )
12,04
-
Klino 40 kg/dönüm ( Gübresiz )
11,33
-0,71
N12P12K12 ( geleneksel kullanim)
13,83
1,79
Klino 40 kg/dönüm + N12P12K12
16,93
4,29
Klino 40 kg/dönüm + N24P12K12
15,88
3,84
Klino 80 kg/dönüm + N12P12K12
14,59
2,55
Klino 80 kg/dönüm + N24P12K12
14,26
2,22
Klino 160 kg/dönüm + N12P12K12
14,08
2,04
Klino 160 kg/dönüm + N24P12K12
13,39
1,35
Amerika�da Cornell Üniversitesinde yapilan denemelerde, seralarda topraga Klinoptilolite ilave edilerek yetistirilen domates, biber, salatalik, misir, brokoli ve turp bitkilerinde % 20-40 arasinda ürün artislari bildirilmistir. Rusya�da seralarda domates yetistiriciliginde dönüme 40 kg Klinoptilolite ve mikro elementler (Mn, Zn, Mg 0.5 g/m2 ve Cu 0.3 g/m2) verildiginde, % 30�a varan ürün artislari, meyve kalitesinde de (kuru agirlik, seker ve askorbik asit) artislar saglanmistir. Ayni sekilde pamuk üzerinde yapilan arastirmalarda da önemli sonuçlar alinmistir. Gübreleme sirasinda gübre miktari kadar eklenen Klinoptilolite ile pamuk ürününde, dönümde 25-31 kg arasinda ürün artislari saglanmistir. Bunun yani sira, sap büyümesinde, dallarda, yumrularda ve tohumda artislar saglanmistir. Italya�da Zeolite muadili bir ürün ispanak yetistiriciliginde denenmis ve çarpici sonuçlar elde edilmistir. Dönümde 50-100 kg Zeolite muadili ürün uygulanan ispanakta, tohumlarin yerlesmesinde % 55�e varan artislar saglanmistir. Ürün toplaminda ise % 25� lere varan artislar gözlenmistir. Ayrica ürünün, gübre ile birlikte veya ayri olarak topraga verilmesi durumlari gözlenmistir. Tohumdan fideleme döneminde sadece Zeolite muadili ürün uygulamasinda fide olusumu daha fazla gözlenirken, ürün yetistirme evresinde ise gübre ile karistirilarak verilmesi, sonuçlar üzerinde çok olumlu etkiler yapmaktadir. Sonuç olarak, dönüme en az 50 kg Klinoptilolite muadili ürün ilavesinin uygun oldugu belirtilmistir. Bulgaristan�da Zeolite kullanilan tarlalarda hiçbir ilaç kullanilmadan yalnizca sulama yapilmis ve bitki yetistirilmesi süresince topragin, patojenik organizmalarca ve zehirleyici kimyasallarca diger tarlalara göre daha fakir oldugu belirlenmiistir. Özellikle mantari hastaliklarda çok büyük basarilar elde edilmistir. Zeolite muadili katilan seralarda m2 de 20-30 kilo domates, 17-20 kilo salatalik, 5-7 kilo kavun, 2-3 kilo çilek yetistirilebilmistir. Sulama miktari hemen hemen yari yariya düsmüs ve ürünlerin olgunlasma süresinde 2-14 gün kisalmalar saptanmistir.Ülkemizde MTA Genel Müdürlügü ile Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü arastirmacilarinca yürütülen çalismalar sonucunda; Sekerpancari ve fasulye bitkisinde topraga yaklasik % 15 civarinda Zeolit ilavesi ile bitkilerin kontrol saksisina göre ürünlerde,
*
Yag agirliklarinda % 25 � 30,
*
Kuru agirliklarinda % 30 � 40,
*
Azot içeriklerinde ise % 40�a varan artislar saptamislardir.
Arastirmacilar, bu durumun Zeolit�in topragin fiziksel özellikleri üzerinde olumlu etkisinin yani sira bitki besinlerinin yarayisliligini arttirmasi ile açiklanabilecegini ortaya koymuslardir.Ayrica Avrupa�da yapilan arastirmalarda Zeolit�in ispanak üretiminde su ve bitki besinlerinin yarayisliligini arttirilip, çikis kolaylastirdigi da belirlenmistirZeolite eklenmesinin ürünlerin yetismesinde;
*
Azot-potasyum-fosfor-kalsiyum iyonlarinin toprakta yarayisli zonda depolanmasinda ve bitkiye aktarilmasinda yardimci olarak görev yaptigi,
*
Suyun daha iyi kullanilmasini sagladigi,
*
Kök çürümesini azalttigi,
*
Beslenmeyi arttirdigi belirlenmistir.
Özellikle bugday bitkisi üzerinde denemelerde, Sibirya�da 50 kg/da Zeolite muadili ilavesi ile bugdayda ortalama verim % 18-36 artmistir.Bazi bakteri türleri özellikle yetersiz miktarda veya dagilimda oksijen bulunan topraklarda nitrati (NO3-) oksijen yerine ikame edip parçalamakta ve serbest kalan azotun gaz halinde topraktan yitmesine neden olmaktadir. Çeltik üretimi de su altindaki ve havasiz kosullardaki topraklarda yapildigindan, bu bakteri türleri nitratin (NO3-) oksijenini kullanarak azotun yitmesine neden olmaktadirlar. Bu bakimdan azot kayiplarinin yüksek oldugu çeltik üretiminde klinoptilolit kullanimi önem tasimaktadir. Yapilan arastirmalarda azot etkinliginin % 50�den az oldugu çeltik üretim alanlarinda, klinoptilolit kullanimi ile bu degerin % 63�lere kadar çikarilabildigi görülmüstür (Minato, 1968). Zeolitin Tarimda kullanim özellikleri, EBILTEM (Ege Üniversitesi Bilim Teknoloji Uygulama ve Arastirma Merkezi)�nin dikkatini de çekerek klinoptilolitin çeltik üretiminde kullaniminin verim ve topragin yapisina etkisinin saptanmasiyla ilgili bir projeye maddi destek vermistir. Projenin bir yillik sonuçlarina göre; arastirmada ele alinan çeltik çesitlerine ait, tek bitki verimi genel ortalamasinin klinoptilolit katkili tavalarda daha yüksek oldugu, klinoptilolit uygulamasinin verim ögelerinden kardes sayisi ve bitkide dane sayisina etkisinin de istatistiki olarak önemli oldugu saptanmistir. Bununla birlikte, çiçeklenme süresinin klinoptilolit katkili tavalarda 5 gün daha kisa oldugu belirlenmistir. Bitkilere ait bayrak yapraklarda ve pirinç danelerinde yapilan makro-mikro elementlerin analiz sonuçlarinda; degerlerin klinoptilolit kullanilan tavalarda daha yüksek oldugu tespit edilmistir. Böylece klinoptilolitin söz konusu elementlerin kullanilabilirligi arttirdigi anlasilmaktadir. Bu çalismadan elde edilen bir yillik veriler isiginda klinoptilolit kullaniminin çeltik dane verimi ve kalitesini arttiracagi anlasilmaktadir. (Gevrek ve ark, 2004).
Konuyla ilgili bir diger arastirma, Çevre ve Orman Bakanligi Orman Toprak Laboratuvar Müdürlügü tarafindan gerçeklestirilmistir. Kizilçam (Pinus brutia Ten.) fidani yetistiriciliginde klinoptilolitin etkisi, farkli dozlar uygulanarak arastirilmistir. Klinoptilolitin % 5 ve % 10 uygulamalarinda, % 30 uygulamasina göre daha iyi sonuç alinmistir. Yapilan çalismada sonuç olarak, yastikta yapilan kizilçam fidani yetistiriciliginde, klinoptilolitin kumlu balçik bünyeli bir topraga karistirilmasiyla üretilen fidanlarin, morfolojik özelliklerinin ve beslenme durumunun kontrol grubuna göre daha üstün oldugu belirlenmistir (Kilici ve ark., 2003.)Tarimsal mücadelelerde zeolitler ilaç tasiyici olarak da kullanilmaktadir (Anonim, 2004). Yüksek iyon degisim kapasitesine sahip dogal zeolitler ayni zamanda herbisit, fungusit ve pestisitler için etkin bir tasiyici görevi yapabilmektedirler. Dogal zeolitlerden klinoptilolitin çeltik tarlalarindaki yabanci otlarla mücadelede, herbisiditlerin tasiyici maddesi olarak kullanilmasi, diger ticari ürünlerin kullanimina oranla iki kat etkili oldugu görülmüstür (Hayashizaki ve ark., 1973).
Dogal zeolit mineralleri, organik tarimda da kullanim olanaklari bulmaktadir. Zeolit, topraktaki besin maddelerinin etkin bir sekilde kullanimini saglayarak gübre kullanimi azaltmakta, bu yönüyle de organik tarimda kullanilabilir dogal katki maddesi durumundadir (Lewis ve ark., 1984)
UMDEMIN ® TOPRAK DÜZENLEYICI
% 100 dogaldir. Zeolit madeninden özel olarak üretilmekte olup, üretimi esnasinda içerisine hiçbir kimyasal veya buna benzer bir karisim eklenmemektedir. Fiziksel ve kimyasal yapisinda hiçbir degisiklik olmadigi için toprakta erimez, kaybolmaz. Bünyesindeki kristal yapisindan dolayi agirliginin % 25-30 fazlasi su tutabilir, hacmi degismez, sisme yapmaz. Toprak kurudugu zaman bu suyu tekrar topraga verir.UMDEMIN ® tabii olan ve olmayan mineraller arasinda bilinen en iyi toprak düzenleyici minerallerden olusmaktadir. Bitkinin toprakla olan alisverisini düzenler. Topraktaki zararli mineralleri, agir metalleri, tuzu ve fazla suyu emer, yüksek katyon degistirme kapasitesiyle topraktaki mineralleri parçalayarak faydali ve ihtiyaç duyulan parçalarini bitkiye aktarir. Tohumlama sonrasi köklenme için uygun ortami olusturur. Köklerle toprak arasinda katalizör görevi görerek alisverisi hizlandirir.
Gübre ile birlikte karistirilip hazirlanan toprakta UMDEMIN gübrede çabuk yikanabilen azot (N) ve potasi (K) ilk sulama sirasinda su ile gözeneklerine çekecektir. Böylece azotun yer alti suyuna yikanmasi engellenir. Bitki amonyumu UMDEMIN'den kullanmaya devam ettikçe sirayla Mg ve Ca iyonlari bünyeye alinmaya baslanacaktir. Azot UMDEMIN'de azalmaya basladikça potasyum yavasça salinmaya baslar. Klino yavasça biraktigi azot ve potasin yerine diger iyonlari, örnegin kalsiyum fosfatin, kalsiyumunu alacaktir. Bu adim, topraktaki fosforu biyolojik olarak daha fazla kullanilabilir hale getirecektir.
Umdemin'in kanal genislikleri 10-9 m (Angstrom) dir. Bundan daha küçük olan NH4+ kolaylikla kanala yerlesmektedir. Nitrifikasyon bakterileri ise 10-6 m (Mikron) büyüklügündedir ve bu nedenle bakteriler UMDEMIN'in kanallarina erisip amonyumu, nitrite dönüstürememektedirler. Bu sekilde, azotlu maddeler toprakta uzun süre formunu degismeden kalmaktadir. Kimyasal yapisinda 12 degisik mineral vardir. Toprakta tam olarak kullanilmayan kimyasallar, mineraller, gübreler gibi besinlerin (Iz Elementler) iyon degistirme özelliginden dolayi tekrar dengeli bir vaziyette toprak yolu ile bitkiye geçmesini saglar. Azota, fosfora, potasyuma duyarli oldugundan sürekli aktif haldedir. Amonyumu bünyesinde baglayarak (1 gr UMDEMIN 20 mg Amonyum Iyonunu tutabilir.) azotlu gübrelerin yikanmasini azaltir. Topraktaki kalsiyum ve fosforu harekete geçirerek bunlarin bitkiye geçmesini saglar. Topragin pH�ini sürekli dengede tutar. Asiri gübrelemeden dolayi tuzlanmayi önler.
Sonuç itibari ile topragin tarima hazirlanmasinda mükemmel bir düzenleyicidir. Topragi sürekli nemli tutarak mikroorganizma faaliyetinin artmasini saglar. Topragin daha fazla havalanmasina katkida bulunarak sertlesme ve çatlamayi önler. Fenni gübre kullanimini daha ekonomik bir hale getirir, nadasa birakmayi önler, bitkinin yesil aksamini canli tutar, kök çürümesini önleyerek ideal bir köklesme saglar. Erken çiçek ve olgunlasma saglayarak erken hasat saglar, mahsulde tat ve kaliteyi arttirir. Bunlarin hepsi daha fazla verim
1.
Gübre tek basina topraga uygulanir.
2.
Sulama sonrasi, gübredeki uçucu nitrojen, amonyak gazi halinde kaybolmaya baslar.
3.
Sulama ile gübre içindeki yararli maddeler kök bölgesine iner.
4.
Kökler gübreyle gelen yararli maddeleri emer, bazilari geçirgen toprak nedeniyle derinlere süzülür.
5.
Zamanla gübrenin posasi kök bölgesi civarinda kalirken yararli mineraller su-lama ile kökten uzaklasir ve kullanilamaz. Bu nedenle bitki beslenip gelisemez.
Gübredeki yarayisli maddelerin sulama sonucunda kökün ulasamayacagi derinlige süzülmesini önler, tabii gübrenin kullanilabilir hale gelmesini hizlandirir, fenni gübre kullanimindan dogan zarari asgariye indirir, böylece gübre maliyetlerini azaltir. Fazla miktarda kullanimi bitkiye zarar vermez.
1.
Gübre daha önce topraga karistirilmis olan UMDEMIN® nin üstüne ya da ürünle birlikte karistirilmis olarak uygulanir.
2.
Umdemin, uçucu nitelikteki yararli gazlari kanalcikli yapisiyla adsorbe ederek korur.
3.
Sulamayla yikanan yararli minerallerin pek azi kökten uzaklasir. Çogu tutulur.
4.
Gübrede bulunan yararli maddeler bitki ihtiyaç duyana kadar depolanir, daha sonra ihtiyaç oraninda serbest birakilir.
5.
Umdemin, gübreyi kök bölgesinde tutarak kullanim süresini uzatir.
6.
Kök alaninda tutulan besinler topraga uzun dönemli bakim ve onarim saglar.
Tamamen Dogal Zeolit� den ibaret olan Umdemin Tarim Ve Köyisleri Bakanligi tarafindan Tescillidir.Tescil No : 0749 Ayni zamanda Ecocert Sa tarafindan da sertifikalandirilmis, ve IMO firmasi tarafindan da Akseptans verilmistir.
daha iyi büyümesini saglar
http://www.akgultarimnet.com/