Not: Bu makalede sözü geçen bazı karşı görüşlerin bizi de beklediğinden emin olunuz!
Kısa süreli etki
Yazan TAN CHENG LI
Kirleticileri parçalayabilen, Etkin Mikroorganizmalarca zenginleştirilmiş çamur topları, kirlenmiş nehirler için her derde deva/her problemi çözebilen bir çözüm değildir.
Malezyalılar arasında yeni bir eğlence başlamıştır – çamurdan top yapmak ve nehirlere havuzlara atmak.
Bunların hepsi, kirlenmiş su yollarının temizlenmesi için soylu bir çabanın parçasıdır. Ve bu çabalar, konuya kuşkuyla yaklaşanları yanıltacak şekilde, meyve vermektedir.
Sıkı çalışma: Nehrin temizlenmesi için Penang’ta gönüllüler çamur topu yapıyorlar.
Penang’ta, binlerce çamur topu atıkdıktan sonra, Sungai Pinang ve Sungai Mas nehirleri, daha az bulanıktır ve daha az kokmaktadır.
Penang, Tanjung Bungah’ta bulunan Sungai Kelian’daki dönüşüm, mucizevidir: haliçte, Mart ve Haziran ayları arasında yapılan Çamur topu uygulamaları sonucunda, nehir yatağını kaplayan bir metre kalınlığındaki çamur tabakası yok olarak arkasında kumlu bir nehir yatağı bırakmıştır.
Her ne kadar geçen hafta çekilen fotoğraflarda, hlaiçte yeniden bir birikim olşuyor gübü görünse de, birikim yalnızca kumlardan oluşmaktadır ve yıllarca dere ağzını tutmuş olan siyah çamur temelli yok olmuştur.
Çamur topları işe yaramıştır çünkü EM açısından zenginleştirilmiştir ve EM “iyi” mikropların bir karışımından oluşmaktadır ve dereyataklarını tıkayan kötü kokulu çamurun içinde bulunan cinsten kirleticileri parçalayabilmektedir.
Evet doğru! Gerçek olamayacak kadar güzel bir uygulama. Ancak herkes bu konuda heyecanlanmadan önce bilim insanlarından ve hatta EM savunucularından birkaç uyarı sözü: EM, kirlenmiş nehirlerin her derdine deva sihirli bir değnek değildir. EM çamur toplarının etkinliği sonsuza dek değildir – kirleticiler dereye akmaya devam ederken iyileşmenin de devam etmesini beklemek doğru değildir.
Bu yüzden, EM harikalar yaratmaya devam ederken, uzun vadeli çözüm olma konusunda birçok soru vardır – özellikle, toksik maddelerin, çöpün, evsel atıksuların, erozyona uğramış toprağın, çiftliklerden gelen kimyasal maddeler içeren suların, sanayi atıksularının, arıtılmamış gri atıksuların (mutfak ve banyolardan gelen atıksular), taşkın sularının, pazarlardan gelen atıksuların ve gece pazarlarından gelen kirli suların ve atıkların, restoranlardan, araba yıkama istasyonlarından ve oto tamir garajlarından gelen atıksuların kaynaştığı Malezya’da durum böyledir.
“Çamur toplarını atmayı durdurduğumuz zaman ne olacak? Bu, sürdürülebilir çözüm yaratmayan maliyetli bir uygulamadır. Tavsiye etmem,” diyor Malezya Teknik Üniversitesi, çevre mühendisliği Profesörü Dr Zaini Ujang.
“Bu, çevre sorunlarını çözmenin yolu değildir. Önce nehirlerimizin kirlenmesine olanak tanıyoruz, sonra da arıtma yapıyoruz. Herhangi bir nehrin rehabilitasyonu için izlenecek yol, kirliliğin kaynaklarının tespit edilmesi ve sonra da, kirliliğin arıtılmasıdır ... kirlilik nehire girdikten sonra arıtma yapmak değil” demektedir.
Atıksu arıtma konusunda büyük deneyime sahip başkan yardımcısının da olası yan etkiler hakkında bazı kaygıları var.
“Çevreyi değiştiriyor olabiliriz ve bu değişim gereği gibi bir izleme yapılmadan gerçekleşiyor olabilir.
“Bir atıksu arıtma tesisinde, kapalı ortam sayesinde, arıtma sürecindeki mikroorganizma türleri, sıcaklıki bulanıklık ve tesiste tutulma süresi gibi 20 parametreyi izleyip kontrol edebiliriz.”
Küresel Çevre Merkezi’nden Dr K. Kalithasan, çok şey vaad ettiği için EM çamur toplarını denemeye karar verdi.
Üç ay önce, Selangor’da yer alan Sungai Way’de, Guinness Anchor Bhd Vakfının finanse ettiği “nehir bakımı” projesi kapsamında iki kez kullandı.
“Su kalitesi iyileşme gösterdi ancak bunu çamur toplarına bağlamak için çok erken. Yağmurlar yüzünden suyun kirliliğinin seyreltilmiş olmasından da kaynaklanıyor olabilir.”
Kalithasan, EM’nin bir tek uygulamada harikalar yaratacağına inanmıyor.
“Kullanmayı nıraktığınızda ve nehire yeni kirlilik girdiğinde, tekrar baştan başlamak zorundasınız. EM, kalıcı bir çözüm değildir. Tüm etkinliklerde yaygın olarak kullanılırsa, örneğin, Japonyada toplumun EM'yi yıkama ve temizlik işlerinde kullandığı gibi, o zaman işe yarayabilir.”
Çevre Bakanlığı henüz EM çamur toplarının nehir rehabilitasyonunda kullanımını araştırmadı.
Genel direktör Datuk Rosnani Ibarahim, “Çevre Bakanlığının yaklaşımı nehirlerin kirliliğini kaynağında temizlemek olmuştur” dedi.
“Kirlilik çeşitli kaynaklardan geliyor olabilir. Bu yüzden, toksik bileşenlerin uzaklaştırılması için çeşitli derecelerde ve karmaşıklıkta parametreler arıtılmalıdır. Çamır topları hakkında fazla bir bilgim yok ancak nehirlerde suyun hareketli olması ve seyreltmenin etkisi, çamur toplarının etkinliğini azaltabilir.
“Bunun bir çeşit mikroorganizma olduğunu anladım. Bu yüzden, su kirliliğinin organik bileşenlerini daha iyi arıtabilir. Her türlü sanayiden nehire deşarj edilen inorganik bileşenlere ne olacak?”
EM’yi savunanlar da, sadece birkaç yüz EM çamur topunun (Bukaşi topu da denir) nehire atılmasının sorunu halletmeyeceğini söylüyorlar.
Penang’da bir danışman olan EM yöneticisi Soo Lee Choo, “Bu tür etkinlikler daha çok tekniğin işe yaradığını göstermek içindir. Bundan sonra, insanları kirliliği kaynağında arıtma konusunda teşvik etmeliyiz” demektedir.
Bu, kanalizasyon atıkları arıtma tesislerinin ve sanayinin deşarj ettikleri atıksuda EM kullanarak nehire atılabilecek temizliğe eriştirebilecekleri anlamına gelmektedir.
Mr Choo ayrıca, nehirlerin ana kirleticileri olan ev halkının ve seyyar satıcıların temizlik amacıyla EM kullanmalarını teşvik etmekte ve böylece oluşacak atıksuların kirletici olmayacağını belirtmektedir.
EM’nin Malezya’daki lisanslı perakende satış şirketi Jamof’un direktörü Abdullah Ismail de Soo’nun görüşlerini paylaşmaktadır.
“Nehrin kendisini temizlemek için EM çamur toplarını kulllanabilirsiniz. Ondan sonra, kanalizasyon, evsel atıklar ve sanayi atıkları gibi diğer atıkların nasıl arıtılacağını mutlaka düşünmek zorundasınız.
“Ben, hükümet kurumlarına yalnızca nehir suyunun arıtılmasının para israfı olacağını söyledim. Eğer kirlenme durdurulmazsa, nehir yeniden kirli konumuna geri dönecektir.”
Ayrıca, toplulukların evlerinde EM kullanmalarını da teşvik etmektedir. “Mutfak atıklarını atmayı terketmelidirler ve EM ile kompost yapmalıdırlar ve buradan çıkan sıvıyı da, drenajlara ve nehirlere dökmelidirler.”
Bu EM ile zenginleşmiş çözelti (Biz Türkiye’de Bukaşi sıvısı diyoruz!) drenajların, kanalizasyonların ve derelerin temiz tutulmasını sağlayacaktır dedi.
Maliyetli uygulama?
EM çamur topları büyük sayılarda ve belirli sürelerle uygulanmak zorunda olduğundan bu çözüm pahalı olabilir.
Johor eyaletinin geçen iki yıl içinde EM’ye RM1,5milyon harcadığı ve bu yıl da RM1,5milyon daha harcayacağı bildirildi.
Bununla birlikte Soo, EM teknolojisi nehirlerin temizlenmesinde en ucuz yöntemlerden biridir demektedir.
Ve Soo, EM çözeltisinin litresi RM22’dir ve bir litreden 20 litre yapılabilir. Ve çamur toplarının yapımı için gönüllülerle çalışılırsa, maliyet daha da düşürülür diye ekledi.
Sungai Kelian projesinde 40.000 çamur topu ve 12.000 litre EM çözeltisi kullanıldığını ve RM100,000 malolduğunu ve tamamının kurumsal sponsorlarca karşılandığını belirtti.
“Hükümetin harcadığının çok küçük bir oranında para harcayarak sonuçları gördük. Çamurun mekanik olarak uzaklaştırılması nehirin 1 km’si başına RM4milyon’a malolacaktır.”
EM çamur topları yalnızca başlangıçta çok sayıda uygulanmalıdır- ilk iki ile üç ay haftada bir. Ondan sonra ise, onbeş günde bir daha da sonra ise ayda bir atılabilir diye ekledi.
Emekli bir emlakçı olan ve bugünlerde dolaşarak EM hakkında seminerler vermekte olan Soo, “Sungai Kelian nehri havzasında yaşayan nüfusun yalnızca %10’u öamur topu yapmak için ayda RM10 ila RM20 harcasa, nehri III. Sınıf Nehirden I. Sınıf nehire dönüştürebileceğimizi tahmin ediyoruz” dedi.
EM çamur toplarının işe yaraması için sürekli nehire atılması gerekiyor. Bir defa atılmasıyla bu kadar kirliliğin hepsi temizlenmez yalnızca para israfı demektir.
Ancak bunun gibi birçok tek etkinlik yapılmış ve uzun vadede sonuç alınamamıştır.
Bir örnek: Aralık 2006’da, Drenaj ve Sulama Bakanlığı Selangor’da Petaling Jaya’daki Taman Aman gölüne EM çamur topları atmak için RM100,000 harcamıştır.
Tek etkinlik olarak kaldığı ve daha fazla çamur topu atılmadığı için ve gölün daha fazla kirletilmesinin önüne geçilmediği için, göl kirli kalmıştır.
Çabuk çözümler her zaman çekici gelir. Hükümetler, yerel belediyeler, toplum gruplarının, çaresizlik içinde nehirleri temizlemek için kolay yolu seçerek sadece çamur topu atmakla yetineceklerinden korkulmaktadır.
Nehirlerimize giren kirliliği durdurmadığımız sürece çamur topları atılması anlamsız kalır – temizleme etkileri yalnızca kısa süreli olacaktır (nehir yine kirlenecektir!).