Sphagnumun tehlikeleri
Son aylarda sphagnum yosununun kullanımının ve elle temasının sakıncaları konusunda internette ve diğer yayın organlarında bir takım uyarılar yayınlandı. Bu kaynakların çoğunluğu Canadian Sphagnum Peat Moss Association'ın bir açıklamasını kaynak alıyordu:
"...Sphagnum yosunu sporotrichosis adı verilen,deriye çizik ve aşınmış yerlerden giren kronik bir mantar hastalığına sebebiyet verebilir. Buradan lenf düğümlerine geçip eklemlerin şişmesine neden olabilir. Girdiği nokta su toplayacaktır. Tedavi edilmezse enfeksiyona uğramış bölgenin kesilmesi gerekebilir; hastalık ölüm nedeni de olabilir..."
Sphagnum yosununun bonsai yetiştiriciliği konusunda çok faydalı yanlarının olduğu ve bonsai tutkunları tarafından yaygın olarak kullanıldığı göz önüne alınırsa yuradaki uyarı ne kadar ciddiye alınmalıdır?
Sporotrichosis sıklıkla deriyi etkileyen bir mantar enfeksiyonudur. Asıl olarak çiftçilerin, bahçıvanların ve bahçe mühendislerinin meslek hastalığıdır.
Sporotrichosis'in taşıyıcısı olan mantar sphagnum yosununda bulunmasına rağmen, şu da göz önüne alınmalıdır ki, toprak, saman, dikenli tel, çam iğnesi, diken(özellikle gül dikenleri) ve diğer bitkilerle ilintili materyaller yoluyla da meydana gelebilir ve insan derisine kesik yoluyla işleyebilir. Topraktaki ölü bitki yığınlarında,ağaç kabuklarında ve çalılarda da yetiştiği görülmüştür(yabani ve kültürlenmiş). Açıkça görülüyor ki Sporotrichosis tehditi sadece sphagnum yosunu ile sınırlı değil.
Ayrıca şunun da anlaşılması gerekir ki bütün sphagnum yosunları Sporotrichosis taşımaz. Wisconsin Division of Health, Bureau of Community Health and Prevention(Wisconsin Sağlık Departmanı,Halk Sağlığı ve Koruması Bürosu,BCHP)'ın raporlarına göre 1981'de Wisconsin'de bir bahçe merkezinde çalışan iki kardeşte sporotrichosis teşhis edilmiş. BCHP tarafından bahçe merkezinde yapılan araştırmada çalışanlar arasında iki Sporotrichosis vakası daha ortaya çıkarılmış. Bahçe merkezinde 1980 kışında 16 işçi tarafından cenaze çelenkleri yapılmış. Kullanılan sphagnum yosunu Wisconsin'in merkez bölgesindeki bataklık alanlardan elde edilmiş ve tek bir toptancıdan satın alınmış.Çelenk yapma işinde düzenli olarak çalışan 7 erkek işçiden 4'ü sporotrichosis enfeksiyonu kapmış. Buna rağmen 12 işçinin her sonbahar aynı toptancıdan alınan sphagnum yosununu kullanarak 2000-3000 çelenk yaptığı yerel bir mezarlıkta yapılan bir araştırmada herhangi bir vakaya ratlanmamış.
Görünen o ki hastalıkta meydana gelen bu patlamanın kaynağı, sayısız miktarda Sporotrichosis taşımayan sphagnum satan bir toptancının sadece bir kez kötü bir parti mal satmasıyla sınırlı.
Anlaşılıyor ki bunun gibi vakaların büyük çoğunluğunda; Sphagnum Sporotrichosis'e neden olan mantar taşımaktadır yargısı bir kural değil bir istisnadır.
Çoğu Sporotrichosis enfeksiyonları sadece deri ile sınırlıdır. Eklem, akciğer ve merkezi sinir sistemi enfeksiyonu vakaları olmuştur ama çok enderdir.
Sporotrichosis'in ilk belirtisi çoğunlukla böcek ısırığı gibi görünen, küçük, acımayan bir şişliktir. Kırmızı, pembe veya mor olabilir. Şişlik genelde parmakta, elde veya kolda, mantarın ilk olarak girdiği derideki açıklıkta ortaya çıkar. Bunu açılan,çıbana benzeyen bir veya daha fazla şişlik izler ve iyileşmesi zaman alır. İlk şişlik mantara maruz kaldıktan sonra 1 ila 12 (genelde 3)hafta içerisinde oluşur.
Yakın zamana kadar sporotrichosis, potassium iodide ile tedavi ediliyordu fakat şimdi Sporanox adlı yeni bir ilaç tedavide kullanılmakta çünkü bu ilacın yan etkileri potassium iodide'e göre daha az. Yaraların tam olarak iyileşmesi için tedavi haftalarca sürebiliyor.
Sporotrichosis riskinin çok düşük olduğu akılda tutulmalıdır. ABD'de enfeksiyon vakaları tam olarak bilinmiyor ama milyonda bir iki olarak tahmin ediliyor. Senede yaklaşık 200-250 vaka görülüyor. İstatistiksel olarak konuşmak gerekirse caddeden karşıdan karşıya geçmek daha tehlikeli.
Ben diğer bonsai tutkunları,fidancılar ve bahçıvanlar gibi düzenli olarak her gün toprakla, ağaçlarla ve sphagnum yosunuyla temas ediyorum ve yıllar geçmesine rağmen herhangi bir olay yaşamadım, yine de cildinize batabilecek teller, gül çalılıkları, saman balyaları, çam fideleri
vb. ile çalışırken mümkün olduğunca eldiven ve uzun kollu giysiler giymenizi tavsiye etmek benim görevimdir. Cildinizde dış etkilere açık yerler varsa toprak, sphagnum yosunu
vb. ile uzun süreli, direkt temastan kaçının
Minarai arkadaşın çevirisinden
Çevirisi tamamlanan metinler