Hygrophila corymbosa, nam-ı diğer “LİMON”
Akvaryumculukta “
limon” adı ile bilinir. Literatürde Acanthaceae ailesi içerisinde
araştırılabilir. Hygrophila etimololojik olarak, latince
hygros ve
philein
kelimelerinden türetilmiştir. Hygros, latince’de
nemli/rutubetli manasına gelir.
Aynı zamanda eğer bir hata yapmıyorsam Yunanca’da “hugros” ıslak ve nemli
anlamında kullanılır. Philein ise botanikte sıkça karşılaşılan“
seven” kelimesinin
karşılığı olarak sanırım Türkçeleştirilebilir. Bu durumda ben, “Hygrophila”
yı “
Nemseven” olarak Türkçeleştiriyorum. Bu yazıda,
Hygrophila bundan
sonra "
nemseven" ismi ile anılacaktır. Corymbosa'ya gelince; bildiğimiz kadarı
ile, “
corym yığınları” anlamına gelmektedir. Yine yanılmıyorsak bu
kelime de(corym) “tepesinde düzgün çiçek yumruları bulunan” manasındadır.
Buradan hareketle ikinci kelimenin (corymbosa), ne manada
isimlendirmede kullanılmış olabileceğini kafamızda canlandıralım:
"Tepesinde düzgün çiçek yumruları bulunan nemsever" gibi bir sonuca
ulaşabiliyoruz. Burada dikkat edersek, nemseverleri kendi içlerinde
ayırdedebilmek için ikinci kelime (corymbosa) işlevsel olarak kullanılmıştır.
[Bu
isimlendirmenin (naming conventions) botanikte genel bir yaklaşım olduğunu
bilmek başka bitkileri araştırırkende işinize yarayabilecektir. Yeri geldikçe bir
ipucu olarak ikinci kelimenin küçük harfle başlayıp başlamadığına dikkat
edebilirsiniz.
]
Limon yaygın adı ile bilinen bu bitkinin
etimolojik kökenine bu kadar inme sebebim, aslında adında doğrudan hazzetiği
taban malzemesi ile ilgili ipucu içermesindendir. Artık kolaylıkla anlaşılacağı
üzere, limon adı verilen bu bitki nemli, ıslak toprakta yaşamaktadır. Bir diğer
deyişle, bataklık bitkisidir denebilir ki bu durum da zaten bu sucul bitkiyi
uygulamalarımızda, "yarısucul veya sucul" bitki olarak sınıflandırmamıza imkan
verecektir.
Akvaryumculuk sektörüne bu güne kadar pek çok nemseven türü bitki takdim
edilmiştir. Yine bunların pek çoğu yaygın türler arasında yer almayı başarmıştır.
Kuşkusuz bunun sebepleri arasında, kolay çoğaltılması, bakılması ve sevilmesi
sayılabilir.
Ülkemizde de, limon, tütün gibi lakaplarla anılan ve nispeten yaygın bulunabilen
türler arasında gösterilen; tanınmış türleri mevcuttur. Geldiği ekolojik sistemler
incelendiğinde görülmektedir ki, daha pek çok nemseven tür, zamanla
akvaryumlarda veya paludaryumlarda rastlanır olacaktır.
Karışıklığa sebep olmaması için, bilhassa akvaryumculuk sektöründe
şu adlar ile rastlanabileceğini de hatırlatmak isterim. Aynı bitkiye işaret ettiği
söylenebilecek bu isimler, sinonim (eş anlamlı) olarak kabul edilir:
Nomaphila Corymbosa, Nomaphila Stricta, Hygrophila Stricta
vb. Bunun yanı
sıra, ticari olarakta aldığı belli başlı bazı farklı isimler ise şöyledir: H. Lacustris,
H. Siamensis, H. Langifolius.
Tipik bir bataklık bitkisidir. Genetiği ile oynanarak çeşitli varyeteleri
üretilmiştir/üretilmektedir. Bu sebeple farklı formlarına rastlanabildiği için
akvaryumculukta limon olarak tariflenen bitkinin, farklı yaprak formları ile
karşılaşmak şaşırtmamalıdır.
Hem su altı, hem su üstü yaprakları bünyesinde aynı anda taşıyabilmektedir.
Bu sebeple, paludaryumlarda uygun koşullar altında kendine yer edinebilecek
bir bitki olarak gösterilebilir. Her ne kadar yaprak altı ve üstü formunu
akvaryumumda görme fırsatı bulsam da, tam bir paludaryum ortamı
sağlayamadığım için maalesef ki bugüne kadar su altı gelişimini gözlemlemekle
yetinmek zorunda kaldım. Yazıya eşlik eden fotoğraflar, H. Corymbosa’nın
bütün yaprakları su altında iken ve bunun yanı sıra güçlü gövde sağlaması için
düzenli budanan bir halde iken, akvaryumumda çekilmiş görüntüleridir.
Hızlı gelişebilen ve büyüyebilen bir bitkidir. Işık ihtiyacı orta seviye olarak
önerilir. “çok loş” ve “çok aydınlık” arasında kalan pek çok aydınlatma
seçeneği arasında geniş bir toleransla gelişim gösterebilecektir. Bununla
beraber sentetik ışık, su koşulları, taban materyali ve gübre disiplinine bağlı
olarak yaprak formları değişim gösterebilecektir. Su altında en etkileyici
görüntüsünü parlak yeşil rengini alması ile sergilemeye başladığı için bu
nemseven de yaprak formu, rengi ve kontrastı iyi bakıldığı ölçüde daha bir
güzel olacaktır.
Hızlı büyüyen diğer bazı su altı bitkilerinde de olduğu gibi, kök gelişimi bil hassa
tabanda gübre vazifesi gören elementler azaldıkça artış gösterebilir. Bununla
beraber bunun terside söz konusu olabilir. Zira burada görünmeyen parametre
aslında aydınlatmanın mevcudiyetidir. İyi geliştiği bir akvaryumda, tahminleri
zorlayacak derecede kök atabilir. Gelişen bu hızlı köklere, zamanla gövdeden
çıkan yanal köklerde ilave olabilir. İşte aslında sınırlı hacimlerde bu bitkiyi
bulundurmanın bir zorluğuda bu andan itibaren başlar, diğer bitkilerle beraber
bir arada bulundurulduğunda eğer bir gün tabandan sökülmek istenirse, taban
alanına tutunmuş diğer bitkiler ve belki de dekor bu söküm işleminden olumsuz
etkilenebilir. Bu durumun önüne geçebilmek için, yeri geldiğince görünmez
saksılara dikmek, veya köklere düzenli besin takviyesi yaparak daha çok
besine ulaşma isteklerine gerek bırakmamak denenebilecek yollar olarak
sıralanabilir. Keza, su altındaki kök gelişimini etkileyen faktörler arasında ışık
yoğunluğunu da bir etken olarak söyleyebilmek mümkündür. Şöyle ki, duruma
göre ışığı azaltarak daha az fotosentez ve respirasyon yaptırarak, besin
tüketimi kısmaya çalışılabilinir. Bu durumda hem kütle artışı, hemde kök gelişimi
azalabilecektir. Farklı sentetik aydınlatma seçeneklerinde kendi tecrübelerim,
bu varsayımı doğrular nitelikte olmuştur.
Dere çakılı veya yıkanmış iri taneli kumu (3-5mm dane çapı) sağlıklı gelişmesi
için rahatlıkla kafi gelecektir. Elbette daha nitelikli bir taban veya taban
gübreleri ile desteklenmiş bir tabanda daha da güçlü gelişebileceğini
söylemekte mümkündür.
Nispeten alkali suları daha çok sever, bu sebeple aslında ortamda bulunan
diğer bitkiler de el veriyorsa sert sudan çekinmeye pekte gerek yoktur. Ülkemizde
şebeke suyu başta metropoller olmak üzere pek çok yerde genellikle pH 7.5 ‘a
yakın seyretmektedir. pH 7-8 aralığı bu bitki için önerilebilir. Dolayısıyla
nispi-bazik bir sucul ortam için, pek çok yerde şebeke suyuna müdahale
etmeye lüzum olmayacağı için kolay bitki arayanlara önerilebilir.
Su sıcaklığı olarak kaynaklarda genellikle 24-28 C optimum gelişimini sağladığı
ve sürdürdüğü sıcaklık aralığı olarak belirtilmektedir. Su içi sirkülasyon
sağlanmasından korkulmamalıdır, aslında su içi sirkülasyon sağlandığında daha
da iyi gelişeceği görülecektir. Bu sebeple varsa, filitre su-verişi
H. Corymbosa’ya doğru aşırıya kaçmayacak şekilde sağlanabilir.
Gelelim merak edilebilecek bir yönüne, nasıl çoğaltılacak? Başlangıçta da
belirttiğim üzere, kolay çoğaltılabilen bir bitkidir ve bu, ana gövdeden attığı
yanal dalların, gövdeden nazikçe koparılarak, tabana kavuşturulması şeklinde
hallolmaktadır. Dikkat edilmesi gereken husus bu yanal dalların kendini
kurtaracak boya eriştiğinden emin olunmasıdır. Bu konuda verilebilecek bir
ölçü, 10cm dir. Yani, ana gövdeden ayrılacak ve çoklanacak yeni dal için
minimum 10 cm boylanmış olmasına dikkat etmek yararlı olacaktır.
Yazar: Kemal SAKA
Fotoğraf: Kemal SAKA