18 bin Mısır palmiyesi ’böcek’ yaydı, belediyeler kábus gördü
2004 yerel seçimlerinin ardından başta Ege ve Akdeniz Bölgesi’ndeki belediyelerde başlayan palmiye sevdası, turistik tesis ve yeni konut projeleriyle Türkiye’ye yayıldı. Mısır’dan ithal edilen hastalıklı palmiyelerden belediyelerin payına 18 bin adet düştü. Ancak, palmiyelerle birlikte dev ağaçları bir gecede kurutan böceklerin de gelmesi, bu sevdayı kabusa dönüştürdü.
MISIR’da tanesi 30 dolara kadar düşen hastalıklı palmiye ağaçlarını tüm uyarılara karşın, ithal edip, başta belediyeler olmak üzere, otel ve yeni konut projelerine 100 ile bin 500 dolar arasında pazarlayan firmalar yüzünden şimdi, Türkiye’deki tüm palmiyeler (palmiyenin bir türü olan hurma ağacı da dahil) imha edilme tehlikesiyle karşı karşıya. İlk kez, 2005 yılında Mersin’de ortaya çıkan, ardından İzmir, Bodrum, Antalya, Adana ve İstanbul’a kadar yayılan, aralıksız 2 kilometre uçarak, her seferinde 200 yumurta bırakan kırmızı palmiye böceğine karşı kesin ilaç çözümü de bulunmuyor.
18 bini hastalıklı
Sadece Ege ve Akdeniz Bölgesi’nde bulunan belediyeler, 28 Mart 2004 seçimlerinin ardından Mısır’dan ithal edilen bu palmiyelerin 18 binini satın aldı. Tanesi 30 dolardan ithal edilmesine karşın belediyelerin satın aldıkları bu palmiye ağaçları için ithalatçı ve aracı firmalara ödedikleri toplam bedel, 1 milyon 759 bin 790 TL oldu. Fiyatının cazip olması, ithal palmiyeleri bir anda otel, motel, tatil köyü gibi turistik işletmelerin yanı sıra, 2005 yılında peş peşe uygulamaya konulan yeni konut projelerinin de gözdesi haline getirdi. Aşırı talep yüzünden Mısır’dan ithal edilen phoenix dactiliferalar adlı palmiye ağacıyla birlikte, kırmızı palmiye böceği (Rhynchophorus ferrugineua) de geldi. Bu zararlı daha sonra İzmir, Mersin ve Antalya’nın simgesi phoenix caneriensis adlı hurmaya da sıçradı. 60 yaşındaki bir hurma ağacının bir gecede içini boşaltıp, kurutabilen kırmızı palmiye böceğinin şimdi mısır ve şeker kamışına da sıçrama tehlikesi doğdu. Bu da, Türkiye’deki tüm palmiyelerin imha edilme tehlikesini beraberinde getirdi.
6 il karantinaya alındı
Arkadaşımız Mehtap Özcan’ın yaptığı araştırmaya göre, İstanbul, İzmir, Adana, Mersin, Antalya ve Muğla’da karantina başlatıldı. Bu uygulamayla birlikte böceğin bulunduğu ağaçlar tek tek tespit edilerek, feromon adı verilen tuzaklama yöntemi ile alan daraltması yapılmaya çalışılıyor. Ancak bu tuzaklar, sadece erkek böcekler üzerinde etkili olabiliyor. Koruyucu ve tedavi edici önlem olarak ağaçların gövdelerine kimyasal ilaçlar enjekte ediliyor. Ne var ki, bu ilaçlar da böceğin yayılmasını kuluçka dönemi dışında önlemede fazla etkili olamıyor.
Datça hurması da tehlikede
Dünyada sadece Datça Yarımadası, Finike ve Girit’te bulunan Datça hurmasının yayılan bu böceklerden korunması için mücadele veren Datça İlçe Tarım Müdürlüğü, palmiyelere tuzaklar asarak devamlı kontrol altında tutmaya çalışıyor. Ancak, kırmızı palmiye böceklerinin sadece bir çifti, üç yılda 50 milyon yeni böceğin çevreye yayılmasına yol açabiliyor. Ağaçtaki varlığı da 3 yıl geçmeden anlaşılamıyor. Anlaşıldığında da ağaç aniden kuruyarak ölüyor. Böceklerinin kuruttuğu ağaçların anında imha edilmesi gerekiyor. Her bir ağaç için uygun imha maliyeti de 500 TL’yi buluyor.
Kırmızı böceğin Türkiye’ye gelişi
İLK defa 1980 yılında Malezya’da hindistancevizi ağaçlarında görülen bu böcek, Suudi Arabistan’a, buradan da ihraç edilen hurma fidanları ile Birleşik Arap Emirlikleri’ne ve 1994’te Mısır’a sıçradı. 1996 yılında Mısır’dan ihraç edilen Arap hurma ağaçları ile İspanya’ya bulaştırıldı. 1999’da İsrail’de görüldü. Son yıllarda Mısır’dan ithal edilen hurma ve palmiye ağaçları ile de Türkiye’ye yayıldı. Ölüm yalnız hastalıklı ithal hurma ağaçlarını değil, Türkiye’ye özgü türleri de kapsıyor.
10 binlerce palmiye kurudu
2004 ve 2005 yılları arasında 11 bini Mısır olmak üzere Türkiye’ye ithal edilen palmiye ağacı sayısı 30 bini bulurken, bundan belediyelerin payına 18 bin düştü. Hastalığın tespit edilmesiyle birlikte 2006’da 36 ülkeden ithalat yasaklandı. Türkiye’de hastalık ilk olarak 2005 yılında fark edildi. Hastalık, sadece Adana’daki 3 bin palmiyeden 2 bin 700’ünün ölümüne yol açtı. Hastalık Ege ve Akdeniz Bölgesi’nde on binlerce palmiyenin kurumasına neden oldu.
Hastalıklı yörelerden palmiye nakli yapılıyor
MUĞLA Köyceğiz’de bitki üretimi yapan Palmiye Merkezi adlı firmanın sahibi Ragıp Esener, ithalatın yasaklanmasından 6 ay önce yasağın çıkacağı haberi yayıldığında, fırsatçıların gemiler dolusu hurma ağacını Mısır’dan getirerek, Antalya’ya yığdığını söyledi. Esener, "Şimdi, yerli türlere de böceğin atladığı görülüyor. Bu nedenle Tarım Bakanlığı iç karantina uyguluyor ve hastalıklı yörelerden palmiye nakline izin vermiyor. Ancak, buna rağmen hastalıklı yörelerden izinsiz palmiye nakli devam ediyor" dedi.
Erkan ÇELEBİ
Hürriyet