[Emre Albayrak]

Familya GRACILLARIIDAE, Gerçek güveler
Caloptilia syringella (F.), Leylak yaprak güvesi
*
Hazirandan itibaren leylak ve Ligustrum’ların yaprakları üzerinde büyük kahverenkli kabarmış alanlar görülür. Her kabarcık bir veya daha fazla küçük, beyaz veya yeşil bacaksız tırtıl içerir. Daha sonraları yapraklar bükülüp yuvarlaklaşır ve tünellerde kalan tırtılların iplikleri ile birleştirilir.
Tırtıl halinde kışlar. Kelebekler Mayıs-Haziran ayında çıkarlar. Dişiler genç yaprakların alt yüzeylerine yumurtalarını kümeler halinde koyarlar. Yaprakların koltuğunda, dal ve gövdeler üzerindeki kokon içinde pupa olurlar. Yılda iki döl verirler.
*
Etkilenmiş yaprakların uzaklaştırılıp yok edilmesi tavsiye edilir. Kimyasal savaş için Mayıs/ Haziran içinde Nicotin veya Trichlorfon insektisiti pülverize edilebilir. Sonraları yeni tüneller görülürse uygulama tekrarlanır.
*
Familya TORTRICIDAE, Yaprak bükenler
* Archips rosana (L.)
*
Açılmış ön kanatları arasındaki açıklık 24 mm’ye kadar ulaşır. Dişiler koyu kahverengi, üzerinde daha koyu enine bant ile tanımlanmaktadır. Larva açık sarımsı yeşil renkli olup başları siyahımtırak renktedir.
*
Polifag olan bu zararlı üzerinde beslendiği gül, huş, meşe, ıhlamur, Viburnum, Ligustrum, söğüt, ve kavakların yapraklarını bükerek yuvarlar ve tomurcuklarla beraber bunları ağlarla toplayarak içinde beslenir.
*
Savaşımında larvalar hedef alınarak daha yaprakları bükmeden önce Fenitrothion gibi bir insektisit uygulaması ile yok edilir. Gerekirse uygulama 15 gün sonra tekrar edilir.

Familya COSSIDAE, Ağaç kurtları
*
Zeuzera pyrina (L.), Mavi süzgeç kelebeği
*
Beyaz olan kanatları çok sayıda küçük, yuvarlak ve çelik mavisi renginde lekelidir. Meyve ağaçları ile sert odunlu yapraklı orman ile süs ağaç ve ağaççıklarında, özellikle dişbudak, meşe, akçaağaç, kayın, karaağaç, kızılağaç, ıhlamur ve atkestanelerinde zararlıdır. Larvaları odun içinde tünel açarak zararlı olurlar. Bu kelebek 3 yıllık bir döle sahiptir. Erginlerin çıktığı dal ve gövdelerdeki deliklerden aşağı doğru sarkan, içi boşalmış pupa gömleklerinden tasallut kolaylıkla anlaşılır.
*
Pisliklerin atıldığı delikten bir bakır tel sokularak larvalar ezilerek öldürülür veya deliğin içine bir fümigant konarak üzeri balmumu gibi maddelerle kapatılır. Ciddi şekilde zarar görmüş dallar iyileşemez. Bu nedenle park ve fidanlıklardaki genç ağaçların içinde larva bulunan dalları kesilerek yakılmalıdır. Ayrıca zararlının yumurta koymasını önlemek ve yumurtadan yeni çıkan larvaları öldürmek için temas ve mide zehirleri kullanılarak kimyasal savaş yapılabilir.

Familya GEOMETRIDAE, Mühendis böcekleri
Operoptera brumata (L.) Küçük don mühendis kelebeği
Sadece erkekler tam gelişmiş kanatlara sahiptir. Olgun larvaları 17-18 mm boyunda, açık yeşil renktedir.
Meşe, karaağaç akçaağaç, söğüt, Rhododendron ve Syringa türlerinde yaprakları yemek suretiyle zarar yapar. Erginler yumurtalarını teker teker veya birkaçı bir arada kabuk çatlaklarına bırakırlar. Larvalar Mayıs ayının ortasında toprağa inerek 5 cm kadar derinlikte pupa olurlar. Yılda bir döl verirler.
Ekim ayında ağaçların gövdelerine yumurta koymak için topraktan gövdeye tırmanan dişileri durdurmak için yağlı bantlar sarılır. Bu bantlar gövdenin toprak seviyesinden 1-2 m yukarısına ve 10 cm kalınlığında uygulanır. Eğer bantlar yeterli şekilde uygulanamıyorsa kışlamış yumurtaları öldürmek için Aralık-Ocak aylarında kışlık yağlar kullanılır. Ayrıca ilkbaharda ağaçların tomurcukları açılır açılmaz Trichlorfon, Fenitrothion, Malathion, Permethrin gibi temas insektisitleri uygulanabilir.

Familya NOCTUIDAE, Baykuş kelebekleri
*
Tırtılları toprağın birkaç cm’lik üst tabakasında yaşar ve genellikle geceleri genç bitkilere toprak seviyesinde arız olarak çoğu kez gövdeleri yerler. Bu yüzden genel olarak kesici kurt olarak bilinirler. Bahçelerde bulunan başlıca zararlı türler Noctua pronuba, Agrotis segetum ve A. exclamationis’dir.
*
Autographa gamma (L.) Gama baykuş kelebeği
*
Bezelye, marul, lahana, patates ve birçok süs bitkisinin yaprakları 4 cm uzunluğa kadar olabilen, parlak yeşilden koyu zeytine kadar değişen renkteki tırtıllar tarafından yenir. Bu zararlı çoğu kez seralarda problem yaratır. İnfekte bitkiler deforme olur ve yeme sonucu oluşan büyük pelletler yapraklar üzerinde birikir. Bunlar tırtılların mevcudiyetini gösterir; çünkü tırtıllar gündüzleri saklanır, geceleri beslenirler.
*
A. gamma göçücü bir türdür. Dişi ergin tek tek veya küçük kümeler halinde 500 kadar yumurta koyar. Tırtıllar bitkiler üzerinde gevşek kokonlar içinde pupa olurlar. Ergin populasyonları sonbaharda büyük sayılara ulaşır.
*
Sera ve ev bitkileri devamlı olarak dikkatlice kontrol edilmelidir. Eğer arız olma belirtileri görülürse tırtıllar tahrip edilebilir, gerekirse temas insektisitleri uygulanabilir.

Familya LYMANTRIIDAE, Kıllı tırtıllar
*
Euproctis chrysorrhoea (L.) Altın tüylü kelebek
*
Tırtılların en fazla tercih ettiği konukçular gül, Crataegus, meşe, ve meyve ağaçlarıdır. Polifag bir türdür. Larvalar bitkinin yapraklarını yemek suretiyle zarar yaparlar. Larvaların üzerindeki kıllar zehirli olduğundan insan derisine değdiğinde kuvvetli kaşıntılar yaparlar.
*
Dişiler yumurtalarını yaprakların alt yüzüne sıralar halinde koyar. Eylülde larvalar sürgün uçlarındaki yaprakları ipeğimsi ipliklerle birbirine birleştirerek yaptıkları keselerde kışlar. Pupa dönemi Mayıs ortasından Haziran sonuna kadar sürer. Uçma zamanı Haziran ve Temmuz aylarıdır. Yılda bir döl verir.
*
Meyve bahçeleri, park, bahçe ve yol kenarlarında bulunan küçük ağaç ve ağaççıklar üzerindeki kış keseleri dal makaslarıyla kesilerek tahrip edilir. Büyük alanlarda ise toprakta açılan çukurlara kesilmiş kış keseleri konulur ve larvaların dağılmasını önlemek için kenarları insektisitlerle muamele edilir. Bu şekilde parazitlerin çoğalması sağlanır. Bacillus thuringiensis preperatları ilk larva dönemlerinde etkilidir. Kimyasal savaşta Trichlorfon, Carbaryl ve son zamanlarda Deltamethrin gibi Piretroidler ile Diflubenzuron bu zararlıların populasyonlarını azaltmak için kullanılır.

Familya LASIOCAMPIDAE, Halka kelebekleri
Malacosoma neustria (L.) Halka örücüsü
Polifag bir zararlıdır. Tırtılları ağaç yapraklarını yer. Dişiler yumurtalarını muntazam halkalar halinde sürgünlere koyar. Kışı yumurta halinde geçirir. İlkbaharda yumurtadan çıkan larvalar dal çatallarında ördükleri yuvaların içinde yaşarlar. Yılda bir döl verirler.
*
Yumurtaların bulunduğu dallar sonbaharda kesilerek yok edilir. İlkbaharda tırtılların bulunduğu keseler kesilerek yakılır. Bu işlemler yapılmadığı takdirde ilkbahar ve yaz başında çıkan larvalara karşı bir insektisit uygulaması yapılabilir.

Familya SPHINGIDAE
*
Sphinx ligustri L.
*
Gececi kelebeklerdir.Olgun larva 10 cm kadar boyda olup yaprak ve sürgünleri yer.Genellikle az sayıda görülürler. Viburnum, Ligustrum, leylak, Spirea, Ilex, akçaağaç ve dişbudakta zarar yaparlar.
*
Büyük olan larvaları toplanmak suretiyle savaşılabilir.Ayrıca gündüz istirahat halindeki erginler de toplanabilir.Bu zararlıya karşı insektisitler nadiren kullanılır.
*
Familya PIERIDAE, Beyaz kelebekler
*
Aporia crataegi (L.) Beyaz ağaç kelebeği
*
Kanatlar beyaz, damarları siyah renkli ve çok belirgindir. Kanat açıklığı 4-6 cm kadardır. Larvalar yaprakları, damar ve alt epidermisi kalacak şekilde yer. Yenik yapraklarda oluşturdukları yuvalar içerisinde kışı larva halinde geçirirler. Bu yuvalar kışın ağaçta asılı kalır. Meyve ağaçları ile Crataegus gibi süs bitkilerinde zararlı olmaktadırlar.
*
Büyük olan larvaları toplanmak suretiyle savaşılabilir. Ayrıca gündüz istirahat halindeki erginler de toplanabilir. Bu zararlıya karşı insektisitler nadiren kullanılır.

Familya PTEROPHORIDAE

Cnaemidophorus rhododactylus (Den. et Schiff.), Gül filiz güvesi
*
Altın sarısı veya tarçın renginde ve beyaz süslü bir güvedir. Kanat açıklığı 19 mm kadardır. Arka kanatlar derin olarak üç yırtmaçlı olarak görülür. Larvalarında baş limon sarısı renginde, vücut soluk yeşil renkte olup üzeri sık beyaz kıllarla kaplıdır.
*
Kışı 1. dönem larva halinde kokon içinde geçirir. İlkbaharda genç gül yapraklarına, daha sonra çiçek tomurcuğu içerisine girerek tomurcuklara zarar verir. Tomurcuklarda pisliklerin atıldığı delik yapışkan bir sıvı ile kaplıdır. Tırtıllar daha sonra yapraklar altında ağlara bağlanarak oluşturduğu pupa devresini geçirip ergin olur. Yılda bir döl verir.
*
Tırtıllar ilkbaharda faaliyete başladıklarında hemen bir insektisit uygulamasına geçilir. Gerekirse 15-20 gün sonra uygulama tekrarlanabilir.