Kış geldi sayılır ama bu soğuk günler de geçecek, bahar gelecek Ortancalar yine çiçek açacak.Zamanında ağaçlar dergi için planladığım, bir türlü bitiremediğim Ortanca notlarını, mevcut haliyle paylaşayım dedim.
Yabancı sitelerden, kataloglardan çevirilerle oluşturulmuş bir yazı, hatalar olabilir, beraber düzeltip zenginleştirebiliriz
Aralarda galerimizden üyelerimizin fotoğraflarını da kullandım, çeşitlerle ilgili listedeki fotoğraflar ise başka sitelerden alınma.Bu listenin bu mesaja sığmayan fotoğraflarını alttaki mesaja ekledim, her mesaj için 5 fotoğraf sınırı olduğundan.
----------------------------------------------------------------------
Ortanca, Hydrangea
Ortancalar, 70 kadar türü olan, genelde 3 metreye kadar boylanabilen çalı formunda, süs bitkisi olarak oldukça popüler çiçekli bitkilerdir.Çalı formu dışında ağaç şeklinde büyütülebilen ya da tırmanıcı türleri de mevcuttur.Genellikle kışın yapraklarını dökerler ancak her daim yeşil olan türleri de bulunmaktadır.
Ortancalar, ilkbahar başından sonbahar sonuna dek çiçeklenirler.Çiçek şekillerinin en yaygın ikisi, bizde de yaygın şekilde bulunan, küre formundaki “Mophead” ve son yıllarda ithal edilen ve yaygınlaşan disk şeklindeki “Lacecaps” formlarıdır.Yazıya eşlik eden fotoğraflarda çiçeklerin şekillerini görebilirsiniz.
Ortancaların renkleri pek çok türde beyaz olmakla birlikte pembe, eflatun, mavi, kırmızı gibi renkler de yaygındır.Ortancaların renkleri toprağın içeriği ve PH derecesiyle ilgilidir, buna daha detaylı olarak değineceğiz.
Bir çok Ortanca çeşidi vardır, uzunca bir listeye
Wikipedia sitesinin Ortanca maddesinden ulaşabilirisiniz, çiçekseverlerin ilgiyle takip ettiği ve popüler belli başlı çeşitler aşağıda fotoğraflarıyla verilmiştir;
1. Arborescens
2. Aspera
3. Macrophylla Mopheads
4. Macrophylla Lacecaps
5. Paniculata
6. Quercifolia
7. Serrata
8. Tırmanıcılar - Sarmaşıklar
--------------------------------------------------
Ortancaların renkleri
Ortancaların renkleri yetiştikleri ortamın PH derecesi ve toprakta bulunan alüminyum metali miktarına bağlı olarak değişmektedir.Alüminyum kırmızı renk pigmentlerini (delphinidin 3-monoglucoside) etkiler ve çiçeğin maviye dönmesini sağlar.
Mavi tonlar en iyi asitli topraklarda meydana gelir ve maviliğin derecesi topraktaki alüminyum miktarına ve farklı tür ortancaların bu alüminyumu bünyesine alma kabiliyetine göre değişmektedir.Kırmızı ve pembe tonlar, alüminyumun yeteri kadar alınamadığı alkali ve nötr topraklarda oluşur.
Beyaz çiçekli ortancaların renkleri ph derecesine bağlı olarak çok değişmez ancak alkali ve nötr topraklarda daha mutlu olurlar.
Mavi çiçekli ortancalar yetiştirmek için, toprağın asitliğini yükseltmek, ph derecesini düşürmek gerekir.En iyi mavi tonları 4.5-5.2 ph derecelerinde elde edilir.
Ph derecesini düşürmek ve topraktaki alüminyum miktarını arttırmak için ilkbaharda, aralıklarla alüminyum sülfat takviyesi yapmak gerekir.Çiçeklenme zamanı istenen maviliğe ulaşılamadıysa sonbaharda ek uygulamalar yapılabilir ancak alüminyumun fazlasının, ortancalar özellikle de genç bitkiler için, toksik etkisinin olduğu unutulmamalıdır.
Alüminyumun, saksı toprağınızda zaten yeterli miktarda olabileceğini unutmayın.Ph derecesini düşürebilirseniz, bitki daha fazla alüminyum alabilir topraktan.
Ph derecesini düşürmek için sülfür ya da evde de bulabileceğiniz paslı çiviler, narenciye kabukları, kahve artıkları gibi atıklar kullanabilirsiniz.
Ortancaları gübrelerken fosfat değeri düşük gübreler tercih etmelisiniz, fosfat topraktan alüminyum alımını kısıtlar.
Pembe çiçekler içinse fosfor oranı yüksek bir gübre tercih etmelisiniz.Fosfor toprakta, özellikle de saksı toprağında uzun zaman kalacaktır ve alüminyum alımını kısıtlayacaktır.
Ortancaların çiçeklerinde gözle görülür bir renk değişimi olması için haftalar, hatta aylar geçmesi gerekebilir.
Bazı ortanca türlerinin renklerinin genetik olarak değişmez olduğunu da aklınızda tutmalısınız.
http://www.agaclar.net/galeri/files/14628-resim_157.jpg
Fotoğraf: Penelophe
Ortancaları Budamak
Ortancaları sonbaharda ya da ilkbahardan hemen önce budayabilirsiniz.Budamayı ne kadar geç yaparsanız ve ne kadar çok budarsanız, sonraki mevsim o kadar az çiçek açacaktır.Bunun nedeni ortancaların bir çoğunun eski sürgünlerden çiçek açmasıdır.
Budama yaparken, bu sene ki sürgünlerin ilk gözlerine kadar budayın.Gözün 1 ya da 2cm. üzerinden, 45 derecelik bir açıyla kesin.Ortancanız bu yeni göz üzerinden büyümeye devam edecektir.Don tehlikesi olan bir bölgedeyseniz, soğuk gecelerde bu gözü plastik torbalarla koruyabilirsiniz.
Ortancaları ilkbaharda budayacaksanız, çok fazla, sert bir şekilde budamayın.Yukarıda da değindiğimiz gibi çiçekler eski sürgünler üzerinde açacaklar.İlkbaharda don tehlikesi tamamen geçtikten sonra ve yeni sürgünler oluşmaya başlarken budayın.Bu yeni oluşan yaprak gruplarını sayın ve en az 3 göz bıraktıktan sonra kalan kısmı budayın.
Paniculata ve Arborescens türü ortancalar taze sürgünler üzerinden de çiçek açacaklarından, bunları sonbaharda da ilkbaharda da rahatça budayabilirsiniz.
http://www.agaclar.net/galeri/files/...mdan026.07.JPG
Fotoğraf: Erguvan Muhibbi
Ortancaları Gübrelemek
Ortancalar genel olarak fazla gübrelenmekten hoşlanmazlar.Yaprakları yeşil, sağlıklı olmasına rağmen çiçek açmayan bir ortancanız varsa fazla gübre veriyor olabilirsiniz.
Ortancalarınız sağlıklı görünüyorlarsa, yaprakları canlı, yeşilse ve çiçekleniyorsa ayrıca gübre vermenize gerek yoktur.Ancak toprağınızdan kaynaklanan eksikliklerde ilkbahar başında ve sonbahar başında 10-10-10 ya da 16-16-16 gibi dengeli NPK oranına sahip gübrelerle destekleyebilirsiniz.Azot oranı yüksek bir gübre kullanırsanız yapraklar ve gövde büyürken çiçeklenme istediğiniz düzeyde olmayabilir.
http://www.agaclar.net/galeri/files/2512-1137355956.jpg
Fotoğraf: caucasus
Ortancaları sulamak
Ortancaların tamamen kurumasına izin vermemek gerekir, bu durumda yapraklar ve çiçekler kalıcı zarar görebilirler.Sıcaklık, nem, rüzgar gibi bir çok faktör sulama zamanını ve miktarını değiştirse de en ideali toprak ya da yetiştirme ortamı tamamen kurumaya yakınken ancak bitki su stresine henüz girmeden bitkiyi sulamaktır.
Ortancalar su konusunda özellikle çiçeklenme döneminde hassastırlar.Bu dönemde hemen her gün sulanmaları gerekir.Küçük saksılarda yetiştirilen ortancalarda ise günde birkaç kez sulamak gerekebilir.Yine de fazla sulamanın da bitkinin gelişmesini engelleyebileceğini ve mantar oluşumuna neden olabileceğini akılda tutmak gerekir.
Drenajı iyi olmayan saksılardaki ortancaların fazla yağmur suyu alması da sıkıntı yaratabilir, yağmur suyu ortamdaki besin elementlerini de yıkayabilir.
Sulamayı sabah erken saatlerde ya da akşamüstü erken yaparsak, mantar ve küf sıkıntılarının da önüne geçebiliriz.
http://www.agaclar.net/galeri/files/2588-ortanca2.jpg
Fotoğraf: MSaygin
Ortancaları kesmek ve kurutmak
Taze ortanca çiçekleri vazo için kesmek ya da kurutmak için çok uygun değildir.Keseceğiniz çiçeklerin en az birkaç haftalık olmasına dikkat edin. Çiçeğin renk pigmentlerinin tamamen oluşmadan kesilmemesi gerekir. Çiçek ne kadar geç kesilirse, renklerini o kadar uzun süre koruyacaktır.
Sapı kestikten sonra, tüm yapraklarını da kesmelisiniz, yapraklar nemin daha hızlı kaybolmasına neden olur.Uzun saplı çiçekler vazolarda daha hoş dursalar da, sapı ne kadar uzunsa çiçeklere o kadar az su gideceğini aklınızdan çıkartmayın.
Kurutmak için, çiçekleri sonbahara doğru, donlar başlamadan bir süre önce kesmelisiniz.Yaprakları kestiğiniz çiçekli sapı, başaşağı olarak ılık ve karanlık bişr yerde birkaç gün bekletin.Daha sonra doğrudan güneş ışığı almayan kuru bir yerde çiçekleri kurutabilirsiniz.Güneş ışığı çiçeklerin renklerini daha çabuk kaybetmesine neden olacaktır.
http://www.agaclar.net/galeri/files/6500-ortanca.jpg
Fotoğraf: FüsunANK
Çiçeklenmeyen ortancalar
• Ortancaların çiçeklenmemelerinin en önemli nedeni yanlış budamadır.Ortancalar çiçeklerini önceki yılın, odunlaşmış dalları üzerinde açarlar.Bu dalları fazla budarsanız ya da ilkbaharda budamayı geciktirirseniz çiçeklenme az olacaktır.
• Çiçeklenmemenin bir başka nedeni ise soğuk havalardır.Kışı çok soğuk geçen bölgelerde ortancalarınız koruyarak çiçeklenmeyi arttırabilirsiniz.Yapraklarını dökmüş bir ortancanın sonbahar sonunda ya da ilkbaharda dona maruz kalması, gözlerin donmasına ve yazın çiçeklenmemelerine neden olabilir.
• Daha önce de değindiğimiz gibi, Azot oranı yüksek bir gübre kullanmak, sağlıklı, yeşil yapraklara sahip olmasını sağlasa da çiçeklenmeyi etkileyebilir.
• Macrophylla cinsi ortancalar tam gün güneşten hoşlanmasalar da çiçeklenmek için güneşe ihtiyaç duyarlar.En doğrusu ortancaları sabah güneşi alan ancak öğleden sonra gölgede kalan bir konumda yetiştirmek.
http://www.agaclar.net/galeri/files/17145-ortanca22.jpg
Fotoğraf: Baldaş
Ortancaları taşımak
Topraktaki ortancaları değiştirmek için bitkinin gelişimini tamamlamış ve sağlam bir kök yapısı oluşturmuş olması gerekir.Sonbaharda, çiçeklenme bittikten sonra ancak bitki tam olarak dinlenmeye geçmeden önce bitkinizi budayın.Dalların zarar görmesini engellemek için birbirine bağlayın.Toprağı, oldukça fazla miktarda kökü alacak şekilde kazın.Vakit geçirmeden yeni yerine alacağınız bitkiyi iyice sulamanız gerekiyor.
İlkbaharda da aynı şekilde bitkinizi taşıyabilirsiniz ancak budama konusunda değindiğimiz nedenlerden ötürü, taşımadan önce sert budamaktan kaçının.