İki çınarın öyküsü
Adriyatik kıyısındaki
Trieste'de çınarların altından geçerken aklıma İstanbul'un çınarları geldi. İstanbul'un fidanken doğru dürüst desteklenmedikleri için eğri büyüyen, kötü budandıkları için gövdeleri delik çınarları.
Çınarlar bu iki şehirde yaşayan insanların eğitim, kültür, estetik ve doğa sevgisi arasındaki farkın ölçüsü gibi geldi bana.
Diri, sağlıklı, bakımlı yüksek çınarlar. Eğri, delik, asker tıraşının ağaç versiyonu uygulanmış çınarlar. Estetik düzeyi olağanüstü gelişmiş, müreffeh, kendisiyle barışık bir toplum. Yüzyıllar boyu karnını doyurma sorununu aşamamış, estetiği gündemine alamamış, sinirli, kızgın bir toplum. Tenhalık. Kalabalık. Şehirlilerin yaşadığı bir şehir. Köylülükten şehirliliğe geçememiş olanların şehri. Ağaç budamak insanların ilk öğrendiği şeylerden biridir. Meyve ağaçlarından iyi ürün almak budamadaki ustalığa bağlıdır. Her ağacın kendine has bir budama mevsimi ve yöntemi var. Bunlara uymazsanız az ürün alırsınız veya hiç ürün alamazsınız. Kara üzüm ayrı, beyaz üzüm ayrı budanır.
Doğru budanmazsa hiç üzüm vermez. Şeftali budanmazsa her yıl daha az meyve verir.
Kalın direk gerekir
Süs veya gölge için büyütülen ağaçların budanma şekli değişiktir. Çınar gibi yana değil, yukarı doğru büyümesi için budananlar var. Akasya gibi top şeklinde görünmeleri için budananlar var. Çam gibi kural olarak hiç budanmayanlar.
Çınarın dik büyümesini sağlamak için ekileceği çukurun yanına, derine, yere dikey, adam boyu, kalın bir direk dikmek, fidanı ona bağlamak gerekir. Yoksa ağaç rüzgârın önünde eğilir, çarpık büyür. İstanbul'da gördüğünüz birçok çınarın eğri olmasının nedeni budur.
İstanbul Belediyesi'nin diktiği desteklerin çoğu entipüftendir. Âdet yerini bulsun diye dikilirler. Yeteri kadar ihtimamla, yeteri kadar derine gömülmedikleri için, onlar fidanı değil, fidan onları destekler.
Ağaç, çocuk gibidir
Ağaç yetiştirmek çocuk yetiştirmek gibidir. İhtimam göstermezseniz, ayrıntılara önem vermezseniz, kötü sonuç alırsınız. Eğri destek, eğri ağaç. Kötü eğitim, vasıfsız gençlik.
Trieste'de bir budama ustasının çırağına budama öğrettiğinde yaptığı, bir nesilden diğer nesle bilgi naklidir. İstanbul'da bir nesilden diğerine nakledilen cehalettir, çünkü, şehrimizde ağaç budamasını bilmeyenler ağaç budamasını bilmeyenlere ağaç budamayı öğretiyor.
Belediyeler hizmet kapısı olmadan önce rant kapısı oldukları için bu cehalet çemberi sonsuza kadar böyle dönebilir. Eğitimin, bir nesilden diğer nesle bilgi ve deneyim transfer etmenin rantı yoktur. Onun için eğitmek ilginç değildir.
Çınarlar büyük resmin sembolüdür.
Çınarlar eğri ve yaralı büyür, Türkiye eğri ve yaralı büyüyor.
Gayri safi milli hasıla ülke ağacının meyvesidir. Az ürün alıyorsak, çınarlarımız gibi, memleketimizin de kötü budandığındandır.
Metin MÜNİR
milliyet.com.tr