BADEMDE ÇEVİRME AŞISI YAPMA TEKNİĞİ
Semih ÇAĞLAR ve Mehmet Nuri NAS
Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi,
Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü
Kaynak
Çekirdekten yetişmiş ve meyve özellikleri iyi olmayan badem ağaçları çevirme aşıları yoluyla kaliteli meyve yapan verimli ağaçlara dönüştürülebilir. Başarılı bir şekilde yeni çeşitlere çevrilen ağaçlar 3. yıldan itibaren meyveye yatar.
Çevirme aşıları için özellikleri bilinen çeşitlerden aşı kalemleri temin edilmelidir. KSÜ Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümünde yürütülen badem çeşit denemelerinde Ferragnes, Ferraduel ve Cristomorto çeşitlerinin hem çok verimli olduğu hem de kaliteli meyveler yaptığı belirlenmiştir. Bu çeşitlerin ortak özelliği geç çiçeklenmeleri ve birbirlerini karşılıklı olarak tozlamalarıdır. Ticari bir verim almak için badem çeşitlerinin bahçe içinde aynı oranda (tercihen birer sıra olacak şekilde) aşılanması ve ağaçlar meyveye yatınca bahçede arı kovanları bulundurulması gerekir.
Çevirme aşısı yapma tekniği
Çevirme aşıları genel olarak erken ilkbahar döneminde en iyi sonucu vermektedir. Bu dönemde çevirme aşısı yapabilmek için aşı kalemleri ağaçlar uyanmadan önce alınmalı ve aşı zamanına kadar nemini yitirmeden soğukta (4 o C'de - ya da buzdolabının sebzeliğinde) plastik poşet içinde saklanmalıdır. Zira, erken ilkbaharda aşı yapılırken aşı kalemleri "uyanmamış" olmalı, buna karşın aşılanacak ağaçlar ise "uyanmaya başlamış" (su yürümüş) olmalıdır.
Çevirme aşısı olarak kalem ya da göz aşıları uygulanabilir. Çapı 5 cm'e kadar olan dallarda ya da gövdelerde yonga (Şekil 1) veya çift kapaklı (Şekil 2) göz aşıları yapılabilirken, daha kalın dal ve gövdelerde kalem aşıları (yarma aşı, Şekil 3) uygulanmalıdır.
Çevirme aşısına başlamadan önce, ağaçlar henüz durgun dönemdeyken tek tek incelenip aşı yapılacak yerler işaretlenmeli ve buralara hangi aşı yöntemi uygulanacağına karar verilmelidir. Daha sonra, dallarda aşıya hazırlık için kısaltma budamaları yapılmalıdır. Gerekiyorsa, taç içinde dal seyreltmesi yapılarak aşıdan sonra yeni çeşidin sürgünlerinin kolayca büyümesi sağlanmalıdır. Çok büyük ağaçlarda tüm dalları bir yılda aşılamak yerine, dalların yarısı bir yıl, kalan yarısı da izleyen yıl aşılanmalıdır. Buna karşılık, genç ya da nispeten küçük ağaçlarda ana gövde ya da seçilecek 4-6 adet dal kalınlıklarına göre kalem ya da göz aşılarından biriyle kolaylıkla aşılanabilir (Şekil 4). Kalem aşılarında tek bir aşı sürgününün geliştirilmesine dikkat edilmelidir.
Aşıdan sonraki bakım işleri
Çevirme aşılarının başarısı büyük ölçüde aşıdan sonraki bakım işlerine bağlıdır. Aşı sürgünlerinin ilkbahar ve yaz boyunca kuvvetli bir şekilde gelişmesini sağlamak için bahçe sık sık gezilerek, aşı sürgünlerin altında kalan yaşlı odundan büyüyen filizler kesilerek temizlenmeli ve gerekiyorsa, hastalık ve zararlılara karşı ilaçlamalar yapılmalıdır. Bu bakım işlemlerine 2. ve 3. yılda da devam edilerek aşı sürgünlerinin hızlı bir şekilde ağacın yeni tacını oluşturması sağlanmalıdır. Böylece, çevirme aşısı yapılmış olan ağaçlar 3. yıldan itibaren yeni çeşitten meyve vermeye başlar.
Şekil 1: Yonga göz aşısı tekniği.
Şekil 2: Çift kapaklı göz aşısı tekniği.
Şekil 3: Kalem (yarma) aşısı tekniği.
İnce bir dalda yeni süren yonga göz aşısı
Çift kapaklı göz aşısının görünümü
Devamı aşağıda...