Ormanları Korumada Böcekler
Yeryüzünü çeşitli mikroorganizma, bitki ve hayvanlarla süsleyen Rahmet-i Sonsuz, canlıların besin ihtiyaçları için bir gıda zinciri teşkil etmiştir. Her canlı başka bir canlının beslenmesi için av olurken, aynı zamanda kendi besin ihtiyacı için bir başka canlının da avcısıdır. Canlılar arasındaki bu av-avcı münasebeti, türlerin kontrol edilmesinde de faydalıdır. Ekosistem birbirine karşılıklı ve çapraz tesir eden öyle bir ağ sistemiyle dengelenmiştir ki, bir türün yok olması, ekosistemde beklenmeyen neticelere yol açabilmektedir. Bu hususa ABD’de sayıları 3-5 milyar civarında olan ve meşe palamudu ile beslenen göçmen güvercinlerin (Ectopistes migratorius) azalması neticesinde, ülkede meşe palamudunun artması ve buna bağlı olarak farelerin çoğalması misâl verilebilir. Bunun neticesinde ülkede Lyme (Lyme hastalığı köpeklerdeki bir tür hastalık türüdür. Bakterinin sebep olduğu rahatsızlık, keneler yoluyla yayılır.) hastalığında artış gözlenmiştir.
Eğer bir canlı topluluğu (böceklerde, çekirgelerde olduğu gibi) aşırı miktarda artarsa bulunduğu sahada bütün besin kaynaklarını kurutup, büyük çevre felâketlerine sebep olabilir. Bu tür felâketlerin önlenmesinde uygulanan metotlardan biri, aşırı çoğalan canlıyla beslenen bir başka canlıyı hâdisenin yaşandığı yere getirerek otokontrolü sağlamaktır.
Ağaçların gövdesine yerleşerek, dal ve yapraklara, su ve besin maddesi taşıyan kısımları kemiren Dendroctonus micans ve Thaumetopoea pityocampa (Çam kese böceği)
vb. böcekler, rahatlıkla dev cüsseli ağaçların kısa zamanda ölmelerine sebep olabilmektedir. Birkaç milimetre büyüklüğündeki bu böcekler ağacı terk ettiğinde, geride sadece pas renkli çam gövdeleri kalmaktadır. Nüfuslarındaki kontrolsüz artışla çevreye ciddi seviyelerde zarar veren bu böceklerin asıl yaratılış hikmeti, ormanlarda ihtiyar ağaçların temizlenmesidir. Ancak kendileriyle beslenen canlıların azalması neticesinde bu böceklerin aşırı çoğalması, ekosisteme zarar vermektedir. Aslında ekosistemin önemli bir zincirini oluşturan bu böcekler ormanların gelişmesinde önemli rol oynar. Ancak yaşadıkları bölgede meydana gelen herhangi bir âni değişiklik, bu böceklerin sayısında beklenmedik artışlara sebebiyet verebilmektedir. Meselâ Kanada’nın British Columbia bölgesinde 1996-2001 yılları arasındaki kışın güçlü soğukların yaşanmaması bu böceklerin popülasyonunda büyük artışa yol açmıştır. Neticede bu böcekler bu bölgedeki yarım milyon hektarlık ormanlık alanda ciddi ekonomik kayıplara sebebiyet vermiştir. Son 15 yılda ülkemizde 250 bin hektar lâdin ormanı sadece zararlı bir böcek türü (Dendroctonus micans) tarafından tahrip edilmiştir. Bu böcek 10 yılda orman yangınlarının yaklaşık iki katı kadar ülkemiz ormanına zarar vermiştir.
Besin zincirindeki bozulma sebebiyle zaman zaman nüfus patlamaları gösteren 50’den fazla böcek türünün, bu tip tahribatlarda rol aldığı tahmin edilmektedir. Böceklerin zararı kısa zaman içerisinde ortaya çıkmadığı için, orman yangınları kadar kamuoyunun dikkatini çekmemektedir. Felâketin boyutları tahribat geniş alana yayıldığında ancak anlaşılabilmektedir. Türkiye’de son beş yıl içerisinde zararlı böcekler ve bunlardan kaynaklanan hastalıklar sebebiyle 3 milyon 400 bin hektar ormanlık alandaki iğne yapraklı ve geniş yapraklı ağaçlar kurumuştur. Oysaki, 1994-2003 arası Türkiye’de toplam 128.515 hektar saha, orman yangınları neticesinde tahrip olmuştur. Görüldüğü üzere böceklerin sebep olduğu felâket, orman yangınlarından çok daha büyüktür.
Çam ormanlarımızı koruyan böcek
Çamkese böceği (Thaumetopoea pityocampa) ülkemizde başta kızılçam olmak üzere çam ormanlarının en önemli zararlısıdır. Çamkese böceği, lârvalarını beslemek için iğne yapraklı ağaçları tercih eder. Bu böcekler besine en çok nisan-mayıs aylarında (son lârva döneminde) ihtiyaç duymaktadır. Bu dönemde lârvalar, çam ağacındaki bütün yaprakları tüketir, neticede ağaçlar âdeta yanmış gibi bir hâl alır. Çamkese böceğine karşı yapılan mekanik ve kimyevî mücadele de başarı sağlanamadığından günümüzde biyolojik mücadele uygulamalarına geçilmiştir. Çamkese böceğine karşı biyolojik mücadelede Calosoma sycophanta adı verilen bir böcek türü kullanılır. Kışı toprak içerisinde geçiren Calosoma erginleri, çamkese böceğinin 4 ve 5. lârva dönemlerinde topraktan çıkarak mart ve nisan aylarında (30-40 gün civarında) ormanlarda aktif olurlar.
Ormandan mart başında lâboratuvara getirilen Calosoma erginleri, içinde toprak bulunan yetiştirme kaplarında çiftleştirilir. Nemli toprağa bırakılan yumurtalardan 4-6 gün sonra çıkan lârvalar yetiştirme kaplarına alınır. Gelişmiş lârvalar yaklaşık 25 gün sonra mücadele yapılacak ormana bırakılır.
Calosoma erginleri çamkese böceğinin canlı lârvalarıyla beslenir. Bu özellikleri biyolojik mücadele bakımından büyük önem taşımaktadır. Bu böceklerin erginleri günde ortalama 10 adet çamkese böceği lârvasını parçalamakta, bunlardan 7’sini de yemektedir. Calosoma lârvaları ise ortalama iki günde bir adet çamkese böceği lârvası yemekte, birkaç adedini de parçalamaktadır. Bir ergin yılda ortalama 210-280 adet zararlı böceği tüketir. Calosoma, 3-4 yıllık ömrü boyunca 840-1120 civarında çamkese böceği lârvası tüketir.
Ormana bırakılan Calosoma erginleri çoğalmak için lâboratuvar şartlarına ihtiyaç duymaz. İyi beslenen ve çiftleşen dişi erginler, nemli toprağa yumurtalarını bırakarak nesillerini orada devam ettirir.
Biyolojik mücadele yapılmamış ormanlarda bir kesedeki çamkese böceği lârva sayısı ortalama 121 iken; biyolojik mücadele yapılan ormanlarda ise bir kesede ortalama 32 adet çamkese böceği tespit edilmiştir. Biyolojik mücadele Calosoma’nın kullanıldığı sahalarda keselerdeki tırtıl yoğunluğunda % 73 oranında azalma gözlenmiştir.
not: Çanakkale Orman Bölge Müdürlüğü Bayramiç ve Keşan Orman İşletme Müdürlükleri tarafından onbinlerce Çamkese Böceği düşmanı üretilerek doğaya salındı.(Colosoma sycophanta)
Yardımcı bitkiler
* Yardımcı bitkiler diğer bitkilerin büyümesine yardım eder.
* Yardımcı bitkiler toprağa besin ve organik madde sağlayarak zenginleştirebilir.
* Bu bitkiler daha kısa bitkiler için gölge sağlayabilir veya çıplak-örtüsüz toprağı malçlamak için kullanılabilir.
* Bu bitkiler istenmeyen böcekleri kaçırarak veya yararlı böcekleri çekerek zararlı problemlerini engelleyebilir.
* Yardımcı bitkilerin ekimi ile bir alanda birden fazla çeşitde ürün alınabileceği için bahçe verimli olarak kullanılır.
Hangi çeşit bitkiler iyi bir yardımcı bitkidir?
Sebzeler için birçok yararlı ot (şifalı bitki) ve çiçekler iyi bir yardımcı bitkidir. Yardımcı bitkilerden oluşturulan en iyi bahçe çeşitli sebze, yararlı ot ve çiçeklerin karışımından oluşan bahçedir. Bazı yardımcı bitkiler toprağa besin takviyesi yaparlar. Buda toprağa ilave gübre uygulaması ihtiyacını azaltır.
Bazı örnekleri nelerdir?
Fincan şeklinde veya geniş çiçekleri olan bitkiler yararlı böcekleri çekmek için mükemmeldir. Borage (Hodan) bu bahçe dostlarını çekmek için iyi bir seçenektir. Dahlia (Yıldız çiçeği) ve marigold (Kadife çiçeği) topraktaki nematodları uzaklaştırır, nasturtium (Latin çiçeği) kabakgillere saldıran zararlıları engeller. Baklagiller ailesi toprağa azot sağlar. Çoğunlukla yoğun kokan bitkiler sebzeleri arayan zararlı haşeratı yanıltır.
Yardımcı bitkilerin kullanıldığı iyi bahçe örnekleri nelerdir?
Amerika yerlilerinin nesillerdir kullandığı "Three Sisters Garden" yardımcı bitkilerin kullanıldığı özgün bahçelerden birisidir. Mısırı sırık fasulye ile birlikte ekip, sonra altına kabak ekerler. Mısır fasulye için sırık sağlar, fasulye mısırın ihtiyaç duyduğu aşırı azot sağlar, kabak yapraklarıda malç isini görerek bitki köklerine gölge yapar, su buharlaşmasını azaltır ve yabani ot büyümesini engeller.
Diğer örnekler:
* Brokoli altına veya patateslerin arasına ekilen Sweet alyssum (Beyaz kuduzotu) yararlı böcekleri çeker ve yabani ot büyümesini engeller.
* Fasulye ve patates iyi bir birlikteliktir. Birbirlerinin zararlı böceklerini şaşırtırlar.
* Hava sıcaklığı artınca uzun çiçekler marulların ihtiyaç duyduğu gölgeliği sağlar.
* Marigold (kadife çiçeği), basil ( fesleğen) ve artemesia (pelin, tarhun, yavşan
vb.) gibi yoğun kokan bitkiler zararlıları şaşırtabilir.
* İstenmeyen böcekleri yakalamak için bitki ekimi. Patates böceği patlıcanı, flea beetles (kınkanatlılar ?) turpgilleri sever. Bu bitkiler böcekleri gözlemlemek için kullanılabilir ve böcekler bu bitkileri istila edince hepsi yok edilebilir.
* Civanperçemi zararlıları uzaklaştırdığı gibi yaprakları kompost için mükemmel bir katkıdır.
* Birçok yararlı ot (şifalı bitki) bahçenizde olmasını istediğiniz yararlı böcekleri çeker. Aster familyasından ayçiçeği (sunflowers), ? (coneflowers), kara gözlü suzan (black eyed susan) ve papatyagillerin çiçeklerini yararlı böcekleri çekmek için kullanabilisiniz. Maydonozgiller de (maydonoz, kişniş ve dereotu) iyi bir çekicidir.
* Deneyerek ve gözlemleyerek sizin için hangisinin işlediğini görmelisiniz.
* Gelecek yıl başarınızı artırmak için not almayı unutmayın.
agaclar.net/forum/showthread.php?p=258183#post258183
Organic Gardening for the 21st Century By John Fedor, Steven Wooster, Bob Sherman
bugday.org/article.php?ID=167
cine-tarim.com.tr/dergi/arastirma02.htm
bugday.org/category.php?ID=35
volkanderinbay.net/tarimnet/organik.asp?konuno=10