BODUR ELMA YETİŞTİRİCİLİĞİ
Son yıllarda ekonomik şartlar ve pazar isteklerinin değişmesi nedeniyle modern meyveciliğin yapılması gerekmektedir. Modern meyvecilikte daha fazla ekonomik kazanç; birim alandan daha çok ürün ve yüksek kalitede meyve elde etmekle sağlanabilir.
Elma yetiştiriciliğinde ülkemizde dekara 1335 kg ürün alınırken , gelişmiş ülkelerde 6-8 ton ürün alınmaktadır. Bunun nedeni ise , bu ülkelerin modern elma yetiştiriciliğine yönelmiş olmalarıdır.
Modern meyvecilikte ekonomik kazancı artırmak; sulama, gübreleme, hasat, budama, hastalık ve zararlılarla mücadele gibi bakım işlerinin daha ucuza yapılmasına bağlıdır. Ülkemizde de son yıllarda bu amaçla bodur meyve yetiştiriciliği yaygınlaşmıştır.
Bodur meyve yetiştiriciliğinin avantajları;
- Birim alanda daha çok ağaç kullanılarak daha çok ürün alınır.
- Meyve ağaçları erken yaşta meyveye yatar.
- Budama, seyreltme, gübreleme
vb gibi bahçe işleri daha kolay ve ekonomik olarak yapılabilir.
- Hastalık ve zararlılarla mücadele daha ucuz ve etkili biçimde kontrol edilir.
- Hasat ve elden geçirmenin kolaylığı nedeniyle insan iş gücü ve üretim giderleri azaltılır.
- Meyve iriliği ve renk yönünden daha kaliteli ve bir örnek ürünün elde edilmesi sonucu pazarlanabilen meyve oranının artırılması söz konusudur.
En çok kullanılan bodur anaçlar; M 9, MM 106, M 111
M 9 : Çok bodur
MM 106 : Yarı bodur
MM 111 : Kuvvetli
Çok Kuvvetli :Tohum anacı
Tohum anacı üzerine aşılanan çeşitlerde bahçeye dekara 8-28 arasında fidan dikilir.
Dikim Aralıkları: 6m x 6m, 7m x 7m, 8m x 8m, 10m x 10m dir.
Verim: 6m x 6m dikim aralığında dekara Starking Delicious 1230 kg , Golden Delicious 2123kg verim alınmaktadır.
M9 tam bodur anacı üzerine aşılanan çeşitlerde bahçeye dekara 143 fidan dikilir.
Dikim Aralıkları: Toprak verimliğine göre 1,5m x 3,5m veya 2.0m x 3,5m dir.
Verim: 2.0m x 3,5m dikim aralığında dekara Starking Delicious 5671 kg, Golden
Delicious 6189kg verim alınmaktadır.
8 yıllık toplam verim M9 üzerine aşılı Starking Delicious da 30.556 kg iken; tohum anacı üzerine aşılı aynı çeşitte 6472 kg dır.
M9 anacı üzerine aşılı çeşitler tam ve ekonomik anlamdaki yüksek verime 3. ve 4. yaşında geçerken;çok kuvvetli gelişen çeşitler(tohum anacı) üzerine aşılı aynı çeşitler ise 12-15. yılında geçe bilmektedir. Bu nedenle bodur anaç kullanarak yapılan yetiştiricilikte; yaptığımız yatırım erken yıllarda bize geri dönmektedir.
Bodur ağaçların ilaçlamaları kuvvetli gelişen ağaçlara göre daha kolay ve ekonomiktir. Örneğin;elma ve armut ağaçlarının ekolojik bölgelere göre 8-10 kez ilaçlandığı düşünülürse bodur anaçların ne kadar ekonomik oldukları anlaşılır.
Bodur ağaçlarda kimyasal yolla ve elle seyreltme ile budama kolay ve ekonomiktir. Kuvvetli ağaçlarda şekil, mahsul ve gençleştirme budamaları gibi çok detaylı budamalar yerine bodur ağaçlarda çok basit ve yok denecek kadar az budama yapılmaktadır. Gerekli iş gücü miktarı da önemli ölçüde azalmaktadır.
Ağaçlar daha bodur ve sık dikildikleri için, döllenme yönünden de avantajlıdır.
Bodur ağaçlarda meyve hasadı daha kolay ve ucuz olması ile hasat esnasında ağaçlarda mekanik zarar görme ihtimalinin az olması ve merdiven kullanmaya gerek kalmaması söz konusudur. Hasatta çocuklar ve bayanlar yerden kolaylıkla hasadı gerçekleştirmekte; bu nedenle aile iş gücünden yararlanılmaktadır. Kuvvetli gelişen (tohum anacı ) anaç üzerindeki 1kg elmanın maliyeti, bodur anaç üzerindekinin yaklaşık iki katıdır.
En çok kullanılan bodur anaçlar ve özellikleri:
- M 9: (Çok Bodur) Bodur anaçlar içinde dünyada en çok kullanılan anaçtır. Çok bodur ağaçlar meydana getirirler. Verimli topraklarda daha iyi gelişirler,dikimden sonra ömrü boyunca desteğe ihtiyaç gösterirler. Dikimin hemen ertesi yılı meyve vermeye başlarlar ve en iyi koşullarda bile boyu 2.50-2.70m yi geçmez. Ağaçlardaki bütün meyveler merdiven kullanmaksızın rahatça toplanabilir.
M 9 boğaz çürüklüğüne dayanıklı fakat,ateş yanıklığına ve pamuklu bite hassastır. Bahçelerde ağaçlar ince iğ şekli terbiye sistemine göre şekillendirilir ve budanır. Bu sistemi kullanmanın amacı; dikimi izleyen ilk yıllarından itibaren daha erken yaşlarda arazinin tamamını meyve dal ve dalcıkları ile kaplayarak birim alandan azami ürün alınmasıdır.
M 9 anacı özellikle sulamanın sorun olmadığı bölgelerde tavsiye edilmektedir. Verilecek dikim aralıkları toprak verimliliğine göre 1.5m x 3.5 m veya 2.0 m x 3.5 m olmalıdır.M 9 anacı üzerine Starking Delicious, Golden Delicious ve Granny Smith gibi kuvvetli gelişen çeşitler aşılanarak bahçeler kurulmalıdır.
M 9 anacı üzerine aşılanan çeşitlerle oluşturulan ağaçlar 15-20 yıl, hatta daha uzun yıllar bahçede kalırlar. Genellikle 15-20 yıldan sonra ekonomik anlamda verimden düşmeye başladığında sökülmelidir. Verimli topraklarda ağaç başına 60-70 kg a kadar ürün alınabilir. Dekara düşecek ağaç sayısı en az 80-100 adet olmalıdır. Dekardan alınacak 6-8 ton ürün gayet iyi olup, bundan fazla alarak ağaçları daha fazla yormamak gerekir.
- MM 106: (Yarı bodur) Bu anaç pamuklu bite dayanıklı, kök boğazı çürüklüğüne hassastır. Kök boğazı çürüklüğüne neden olan mantari hastalıkla bulaşık yerlerde MM 106 anacı tercih edilmemelidir. Toprağın drenajı iyi olmalıdır.
Çok iyi kök sistemi oluştururlar ve kazıkla desteklemeye gerek göstermezler. Yarı bodur ağaçlar oluşturur,dikimi izleyen 2-3 üncü yıllarda önemli ölçüde meyveye yatarlar. Hem yarı bodur hem de özellikle kuvvetli gelişen çeşitler için uygun bir anaçtır. MM 106 üzerine yarı bodur gelişen (Starkrimson Delicious, Starkspur Golden Delicious) çeşitler aşılanmış fidanlardan bahçe kurulacağı zaman, ağaçları kuvvetlendirmek için 3 yıl meyve almayıp çiçekleri koparmak gerekir.
Dikim aralıkları; üzerine aşılanan çeşitlere göre değişmektedir. Kuvvetli gelişen çeşitler aşıladığında (Starking Delicious, Golden Delicious ve Granny Smith) toprağın kuvvetine göre 5 m x 3 m veya 6 m x 3 m, yarı bodur gelişen çeşitler aşılandığında 2.5 m x 4 m veya 3 m x 4 m dikim aralıkları verilmesi uygundur.
Budamada; üzerine kuvvetli gelişen çeşitler aşılandığında değişik doruk dallı, yarı bodur çeşitler aşılandığında çam şekli önerilir.