gg.jpg
( Üstteki resim ) Bu yamadori sarıçamda mum kesim işleminin sonucu. Dalın heryerinde yeni tomurcuklar oluşmuş. A tomurcuğunu yeniden kesebilirsiniz, ve B, C, D tomurcuklarını gelecekteki dallanma için kullanabilirsiniz. Ya da B, C ,D tomurcukların birinden itibaren dalı kısaltabilirsiniz ki bunlar da daha fazla geriden tomurcuklanmaya neden olacaklardır.
Tomurcuk Seçimi
Daha sonra yeni tomurcuklar yeterince geliştiğinde, kalmasını istediğiniz tomurcuklara zarar vermemeye dikkat ederek istediğiniz tomurcukları uzaklaştırabilirsiniz. Orta güçlü sürgünlerde iki güçlü tomurcuk, güçlü sürgünlerde iki zayıf tomurcuk bırakın. Böyle yaparak, bütün ağaçtaki enerji dağılımını daha fazla dengelemiş olacağız ve sonraki yıl, ağacın dengesini sağlamak için daha az emek sarf edeceğinizi göreceksiniz.
Pinus sylvestris’te iğne inceltme ( needle thinning )
İğne koparma bu gelişim döneminin son ana görevidir, eğer yapılmazsa, daha önce yaptıklarımızın hepsi boşuna demektir. Bunun Pinus sylvestris ve Pinus ponderosa’da yapılan şekli, Pinus mugo türlerinde yapılan teknikten farklıdır. Önce Pinus sylvestris’te yapılış tekniğini anlatacağım. Daha az iğne, sürgünlere daha az enerji akışı demektir. Sonbaharda eski iğneleri koparıyoruz, böylece iç ve zayıf bölgelere daha fazla ışık be hava akımı ulaşmasını sağlamış oluyoruz. İğneleri büyüme yönlerine doğru koparmaya çalışın, böylece ağaçın kabuğuna zarar verme olasılığınız azalacaktır. Ben iğnelerin çıkış yerinde etraflarını saran kının hemen üstünden, keskin ve temiz bir makasla kesmeyi tercih ediyorum. Benim deneyimim bu kınları ( Kılıfları ) bırakmanın, iğneleri kopardığımız durumdan daha fazla geri tomurcuklanmayı sağladığı yönündedir, zira yeni tomurcuklar bu bölgelerde oluşacaktır ve koparma işlemiyle zarar görmektedirler. Bırakacağınız küçük parçalar çok hoş görünmeyecektir, ama bunlar eninde sonunda döküleceklerdir ve ağacın gelişim sürecinin erken dönemlerinde ağacın görünüşünü fazla dert etmemelisiniz.
Sonbaharın sonunda kuvvetli sürgünlerde 5-6 çift bırakılarak bu yılın iğneleri kesilir/ koparılır.
Aynı şey 2 hafta sonra orta kuvvette dallara 8-10 çift iğne bırakılarak uygulanır.
Yine, zayıf sürgünlere dokunulmaz.
İğne koparma ağaç için yorucudur, bu sebeple sadece sağlıklı ağaca uygulanmalıdır. Burada anlatılan diğer tekniklerde olduğu gibi, ne yaptığınıza iyi bakın, sürgünleri karşılaştırarak uygulayın. Adım adım neler planladığınızı düşünün, ve ne yaptığınızı yazın ve fotoğraf alın ki, bir sonraki yıl yaptığınız işlemin ağaç için faydalı olup olmadığını, değiştirmeniz gereken şeyler olup olmadığını görebilin.
Tavsiye: Eğer bir iki iğneli çamda kınlara zarar vermeden, iğne koparma işlemi yapmakta zorlanıyorsanız, bir iğneyi hafifçe parmaklarınızın arasında döndürerek koparmayı deneyin. Parmaklarınızın arasında çeyrek tur döndürüp çekin, bu işe yarayacaktır.
Tavsiye: Pinus sylvestris veya Pinus ponderosa ile çalışmaya başladığınızda, ağacın güçlü bölgesi ile orta güçte olan bölgesi arasında büyük farklılık olabilir. Bu durumda mum kesme ve iğne koparma işlemleri birlikte uygulanabilir. Orta bölgede mumları kestiğiniz zaman, aynı zamanda güçlü bölgede iğne koparma uygulayabilirsiniz. Bu güçlü sürgünlerin gelişimini daha da yavaşlatacaktır. Her şey yolunda giderse bu sadece ağaçla çalışılan ilk yıl olacaktır. Bir sonraki yıl bölgeler arasındaki farklar daha az belirgin olacaktır.
Pinus mugo ve mugo çeşitlerinde iğne inceltme
Pinus mugo’nun gelişiminin erken dönemlerinde, önceki büyüme dönemlerinden kalan iğnelerin dallarda bırakılması daha iyi olur. Başarılı bir geriden tomurcuklanma buna bağlıdır, çünkü yeni tomurcuklar bu iğnelerin dibinden çıkacaktır. Ağacın gelişiminin ileriki dönemlerinde, çalışabileceğiniz kadar mum elde ettiğinizde, eski iğneleri kesebilirsiniz.
Mugo çamında hiçbir zaman iğne koparmazsınız. Geçen yılın iğnelerini bile! Her zaman kınların 3-4 mm üzerinden makasla kesilmelidir. Bu şekilde bu iğne saplarının olduğu yerlerden daha fazla geri tomurcuklanma olacaktır. Hatta geçen yılın iğne saplarından bile tomurcuklanma olacaktır, çünkü kuruyup dökülene kadar enerji almaya devam ediyorlar. Son yılın iğnelerini ancak bitmiş bir Pinus mugo ağacında – daha önce Pinus sylvestris’te anlattığım gibi- ağacın şekli ve dengesini korumak için uzaklaştırabilirsiniz.
Dal budama
Mugo çamı ve çeşitleri, diğer iki iğnelilerden daha güçlü olsalar da, hepsi ağır budamaya bile iyi cevap verir ve bu sonbaharın sonu, kışın başlangıcı gibi yapılırsa, yaşlı dallarda bile geriden tomurcuklanmaya neden olabilir.
Güçlü bölgelerde ihtiyacınız olmayan tüm dalları budayın, ama zayıf bölgelerde ne budadığınıza dikkat edin. Kalın bir dal budadığınızda geride bir sapçık bırakmak iyi olacaktır, böylelikle doğal yoldan kurumasına imkan tanınmış olacaktır. Bu şekilde ağacın bu yeni açıklığın etrafında kendine yeni bir yol çizmesi için zamanı olacaktır. Böylece kestiğimiz dalın üstündeki dalın ( daha kötü de olabilir ) kuruması riskini önlemiş oluruz. Dal tamamen kuruyunca istersek jin ( kuru dal ) olarak kullanabileceğimiz gibi istersek tamamen ortadan kaldırabiliz de. Eğer ortadan kaldırmayı düşünüyorsanız, kuru dalı oyarak çıkarın (ç.n: carve = oymak. Düz kesmeyin biraz içeri oyuk olsun ) böylece daha kolay ve daha doğal bir iyileşme elde edersiniz. Yine bu ağır budama işlemini sadece sağlıklı ağaca uygulayın, ve yine, her yıl uygulamayın
Tavsiye: Mugo türlerinde eski büyümenin olduğu dallarda içe doğru budama yapmak mümkündür. Tabii içe doğru bazı mumlar ve eski iğneler olmalıdır. ( Bu onları saklamamızın nedeni ! ) Bu olgun bir bonsaide kış sonu ilk bahar başı gibi yapılabilir. Ya da daha önce belirttiğim gibi, mumların büyüyüp açıldığı yaz başı yaz ortası gibi yapılabilir. Bu işlem bazen harika sonuç verir. ( Üst resim )
( ç.n: Yanlış çevirmişsem düzeltiniz. Aslı budur: Tip: On Mugo or Mugo varieties it is possible to cut back in to branches there is old growth, as long as there are some candles further down the branch left on it, and off course old needles (that�s why we leave them on the branch)! This can be(done in late Winter or early Spring on more mature bonsai, or as I mentioned before: after the candles have grown open in early/mid Summer. The results are sometimes amazing!(see picture above) )
Çam gübreleme
Ağaç gübreleme çok kişisel bir iştir, burada yazılansa benim kendi ağaçlarıma uyguladığım yöntemdir. Özellikle gübrelemede, bonsainizin gübreyi ne zaman, ne kadar ve nasıl verdiğinizde nasıl cevap verdiğini gözlemleyin.
Besin döngüsüne ilkbaharda çok hafif, su yosunu bazlı bir yaprak gübresi (foliar fertilizer ) ile başlıyorum. Hava sıcaklığı biraz daha artınca, suda çözünebilen sıvı bir gübre veriyorum. Katı gübre toprak sıcaklığı 17 derecenin altındayken işe yaramaz ama, sıvı gübre, ağacın sistemine daha düşük sıcaklıklarda bile girebilir. Hava sıcaklığı uzun bir süre yeterli sıcaklıkta giderse, ve tomurcuklar güçlü bir şekilde büyümeye başlarsa suda çözünebilen ‘ super bio gold ‘ gübre veriyorum. Mumların büyümesi sırasında her zaman gübre vermem. Eğer ağaç çalışmanın erken dönemlerindeyse ve büyümeye ihtiyacı varsa, ya da büyüme döneminde ağacın eski gelişim bölgelerine doğru bir budama yapmayı düşünüyorsam ( if i plan to cut back into old growth) gübre veririm.
Yaz başında mum kesiminden sonra organik gübre veririm. Yazın en sıcak döneminde gübre vermiyorum, yaz sonunda çamların ikinci büyüme atılımında tekrar başlıyorum. Bu dönemde özellikle kökler çok büyüyecektir. Bu aynı zamanda çamlarda söküm ve saksı değişimi için neden iyi bir dönem olduğunun da açıklamasıdır. Sadece birkaç hafta güçlü güneş ışığından, ve kış boyunca dondan korunmalıdır.
Sonbahar boyunca 2-3 kere azotsuz gübre ile gübreliyorum. ( PK gübre )
Tavsiye : Çamlarınızda ‘superthrive’ ( thrive = büyümek, serpilmek ) kullanmayın, bu çamların yaşamı için gerek duyduğu mikroorganizmalara zarar verecektir.
Çamlarda saksı değiştirme
Saksı değişimi için zamanlama: Bu yazıyı yazdığım zaman kadar, çamlarımı hep ilkbahar sonu/ yaz başında tomurcukların belirgin bir şekilde kabardığı ve ciddi bir gece donu olma ihtimalinin kalmadığı zamanda yapıyordum. Bu zamanlama şu ana kadar benim açımdan işe yaradı, ama şu sıralar, yıllık kök büyüme döneminin başlama zamanından önce Temmuz/ Ağustos aylarında saksı değiştirmenin daha güvenli olduğuna daha çok ikna olmaya başladım . Ağaç en kuvvetli dönemindedir ve uzun sürecek olan saksı değişimi stresini daha çabuk üstünden atacaktır. En iyi bir şekilde iyileşme sağlanması için sıcaklıklar doğru seviyelerdedir. Şimdi rutin düzenimi bu yönde değiştirip ne olacağına bakacağım. Tabi sonuçları da bu yazıya ilave edeceğim.
Ne budanmalı? Kök budamasında dikkatli olun. Uzun ve şişman kökler yararsızdır ve besleyici köklerin çıktığı ( sarı/beyaz sürgünlü -ç.n: tipped = uzantılı, sürgünlü ) yere kadar budanmalıdırlar. Bu, ağacın enerjisini yeniden yönlendirmesini sağlayacak ve ağaç yeni besleyici kökler çıkaracaktır, tıpkı bir dalı budadığınızda yeni dalcıkların çıkması gibi. Mümkün olduğunca çok besleyici kökü korumaya ( kesmemeye ) çalışın. Büyük kökler birkaç saksı değişiminde kesilmelidir ki, kalın kökler, besleyici kökler geliştirebilsinler. Böylece bir dahaki saksı değişiminde kökü daha da geriden budayabilirsiniz. Sonunda sadece besleyici köklerden oluşan yoğun bir kök sistemi ortaya çıkacaktır.
Sökümden **** fidanlıkta dikildiği topraktan kalan eski toprak, ilk saksı değişimde mümkün olduğunca uzaklaştırılmalıdır. Özellikle dağ toprağı bir taş kadar sert olabilmektedir, ne suyu geçirir ne de köklerin gelişmesine izin verir.
Saksı değişiminin sıklığı: Hiçbir çamda çok sık saksı değiştirmeyin, hiçbir çam saksı değişimi meraklısı değildir. Eğer çam güzel bir toprağa dikilmişse 3 yılda bir yeterinden fazladır. Eğer ağaç bitmiş bir bonsai ise 5 yılda bir daha iyidir. Şunu aklınızda tutun, çamlarda her saksı değiştirmede onu gençleştirirsiniz ve bu ( iyileşme döneminden sonra ) çok miktarda kök gelişimi ve bunu takiben yeni mumların yine güçlü ve düzensiz büyümesine neden olur. Böylece ağacın dengesini sağlama döngüsü yeniden başlamış olur. Bu özellikle ağacınızı en güzel haliyle sergilemeyi düşündüğünüzde dikkate alınması gereken bir durumdur. ( Ağacın her tarafında iyi dengelenmiş küçük iğneler, ve olgun bir görüntü veren toprak örtüsü )
Mikoriza aşılama: Her zaman eski toprağınızdan yeni karışıma bir ölçek karıştırın. Bu eski toprak çam için yaşamsal önemi olan mikoriza mantarları ile doludur. Şunu unutmayın, eğer bu işlemi yapmazsanız , yeni taze toprakta çamınızın mutlu olacağı miktarda mikoriza oluşana kadar 2 yıl geçmesi gerekebilir.
Saksı değişiminden sonra sulama: Aklınızda bulunsun, yeni saksı değiştirmiş bir çam ağacı, daha az su kullanır. Yani yine cömertçe sulamaya başlamadan önce bir süre kuru kalmasına izin verin.
Ağaca su püskürtülmesi ( misting = buğu, sis yapmak, su spreyi anlamında) iyileşmeye yardımcı olacaktır.
Gübrelemeyi ağacın iyileştiğini ve büyüme belirtileri gösterdiğini gördüğünüzde yapabilirsiniz.
Çamlar için Toprak
Ben akadama, kiryu ve bim ( bir çeşit gözenekli, geçirgen volkanik kaya ürünü ) karışımı kullanıyorum. Mugolarda, yapışkan bir hale gelmeden ve şekli bozulmadan suyu tutabilme özelliğinden dolayı daha çok bim kullanıyorum ( Toprak gevşek ve gözenekli-geçirgen olmalı ) Yeni toplanmış bir materyalde ( yeni sökülmüş ağaç ) ağacın gelişime yardımcı olmak için çam kompostu ( çürümüş organik madde = sanırım çam toprağından söz ediyor ) da kullanıyorum, içeriğindeki mikoriza mantarları tüm çamlar için yaşamsal öneme sahiptir. Bu karışım benim işime yarıyor, çünkü ben çok yağış alan Kuzey batı Avrupa’da yaşıyorum ve bu tip bir toprağa ihtiyacım var. Benim çok sıcak zamanlarda bazen günde 2 kere ağaçları sulamam gerektiği de oluyor ( bu toprak karışımı çok çabuk kuruyor. ) Siz kendi hava şartlarınıza göre bir toprak karışımı hazrılamalısınız. Eğer nasıl yapacağınızdan emin değilseniz bölgenizdeki bir bonsai sanatçısı, bonsai kulübü **** hiç olmazsa internetten yardım alabilirsiniz. Bu sorun olmayacaktır.
Çamların Sulanması
Çamlarınızın tamamen kuru kalmasına, iğneleri küçültmeye çalışırken bile müsaade etmeyin, İğne küçültme işlemlerini tarif ettiğim tekniklere göre yapın. Ve suladığınızda eksiksiz-tam bir şekilde sulayın. Tarif ettiğim toprak karışımı sayesinde ağacı fazla sulamanız zaten mümkün olmayacaktır. Sarıçam ve Mugo fazla suyu iyi tolere edebilse de , uzun süre, çok fazla ıslak da kalmamalıdırlar. Eğer gün boyunca yağmur yağıyorsa, saksının bir kenarının altına bir tahta parçası koyarak saksıyı eğin ki fazla su akarak saksıyı terk etsin. Daha iyisi, korunaklı bir yere koyun ya da bir plastik örtü ile üzerini örtün. Ayrıca çok yağmur yağdığında, toprak üstündeki gübre kalıplarını kaldırın ki kök yanmasına neden olmasın.
Çamlarda Telleme
Telleme en iyi iğne koparma ve küçültme işlemlerini yaptıktan sonra Sonbahar sonu, kış başı gibi yapılır. Ne yaptığınızı daha iyi görürsünüz ve yeni tomurcukları zedeleme riskiniz az olur. Telleri arada kontrol ettiğinizden emin olun, özellikle de genç ve hızlı büyüyen çamlarda. ( ..Bu kısmı çeviremedim = On two needle pines you can wire the branch tips out level with the ground because the tree is strong enough to force the new bud growth upright.)
Kış Koruması
Çamlarımın bir süre hafif dona maruz kalmasına izin veririm. Böylece ağaç kışa hazırlanması gerektiğini bilir. Ağaçarı olabildiğince dış ortamda tutarım ama hava sıcaklığı sıfırın altına düşerse, plastik bir seraya alırım. Gün boyunca hava sıcaklığı müsaade ettiği kadar havalandırma yapmalısınız, ve kış barınağınızdaki hava sıcaklığının güneş altında fazla ısınmamasına da dikkat etmelisiniz.
Sonuç
Evet, artık öğrendiniz. Bunun Pinus mugo ve Pinus syvestris bakımıyla ilgili sadece basit bir değerlendirme olduğunu biliyorum, ama yine de çam bonsainizin doğru bakımında size yardımcı olacağını umuyorum.
Saygılarımla,
Hans van Meer
Kaynak:
http://www.karamotto.org/