M9 Anaçlı Ağaçlarda Budama ve Terbiye
DİKİM YILINDA BUDAMA
Şekil 9.1
Dalsız bir fidan dikilmiş ise aşı noktasından 70 cm veya yerden 85-90 cm’den iyi bir göz üzerinden kesim yapılır. 1-2 dallı fidan dikilmiş ise dallar kesilerek fidan tek kamçı haline getirilir ve yukarı da izah edildiği şekilde kesilir.
Şekil 9.2.
Gözler 1-2 cm sürünce en tepedeki iki göz (lider olması için) bırakılır. Diğer 3.4.5 ve 6. göz koparılır. Böylece koparılan gözlerin altındaki diğer gözlerden geniş açılı dallar elde edilir.
Şekil-10.
İlk 50-60 cm de oluşan dal grubundaki sürgünler 10-15 cm boya geldiklerinde değişik istikametlere yönelmiş en az 3-4 dal mandalla geniş açılı olacak şekilde yatırılır. Bu sayede dal üzerinde erken meyve oluşumu temin edilmiş olur.
Şekil -11. Lider olması için bırakılan gözlerden çıkan sürgünler 15-20 cm olunca dik ve güçlü gelişen biri lider olur, diğer sürgün kesilir. Böylece liderden 10-15 cm uzakta değişik yönlerde geniş açı ile çıkan 5 ila 7 dal elde edilir. Gelişen fidanda en az 3 dal olmalı. Granny Smith, Gala, Jonagold, Fuji gibi çeşitlerde 6-7 dal olabilir. Dallanma yerden en az 50-60 cm de başlamalı. 50 cm den aşağıdaki dallar kesilmeli.
NOT : Birinci yıl yaz boyunca, üst üste büyüyen, gelecek yıl çıkarılması gereken dallar çıkarılır.
İkinci Yıl Terbiye ve Budama
Şekil -12. Birinci yıl terbiye sonucunda en az 85 cm uzunluğunda büyümüş bir lider ve değişik yönlerde geniş açı ile çıkmış ortalama 40-60 cm uzunluğunda en az 3, ideali 5, kuvvetli büyüyen ağaçlarda 6-7 dalı olan bir ağaç elde edilmiş olacaktır (Şekil).
Lider en üstteki daldan 85 cm mesafeden birinci yılda olduğu gibi kesilir. Kesim yerinin altından 15-20 gün sonra süren sürgünler 2 cm olunca birinci yılda olduğu gibi kesilerek 2. kat dalları oluşturulur. 2. katta geniş açı ile çıkan 3-5 yeni dalımız olur. Bu dallar 1. yıldaki gibi kürdan, mandal veya iple bağlanarak güçlü büyümesi engellenir ve meyveye yatırılır. Şekil:
2. yıl sonunda 1. katta 5-6 ana dalı ve ana dallarda meyve gözleri oluşmuş. Bu kattan 70 cm yukarıda 3-5 ana dalı ve 2. kattan itibaren yaklaşık 80 cm büyümüş bir lider elde edilir. Böylece ağaç pramit şeklinde, çam ağacına benzer şekilde büyütülmüş olur.
Üçüncü Yıl Terbiye ve Budama
Şekil-13. Ağaç uyanmadan önce 2. kattaki en üstteki daldan 75 cm yukarıda bir göz üzerinden tepe kesimi yapılır. 1. ve 2. yılda olduğu gibi 3-4 göz kaldırılarak 3. kat oluşumu yapılır. Üst üste gelerek güneş ışığını engelleyen dallar kaldırılır. Gereğinden fazla uzayan dallar bir meyve gözünden veya yan daldan kısaltılır.
Dallı Dikilen Fidanda Budama
Şekil -14. Liderden, değişik yönlerde ve geniş açı ile çıkan asgari 3, ideali 5, kuvvetli gelişen çeşitlerde 6-7 dalı olan bir fidan dikilmiş ise; yere 50-60 cm den yakın olan dallar ve dik dallar kesilerek fidan dikilir. Dikim çiçek açmaya çok yakın dikilmiş ise dal uzunluğunun yarısı kesilir. Fidan erken dönemde dikilmiş ise dal uzunluğunun 1/3 kesilerek dal kısaltılır. Lider dalın kesimi ise, en üst daldan 30 cm yukarıdan bir gözden kesilir. Kesimden sonra lider üzerinde çıkan sürgünler 1. katta 5-6 dal var ise kaldırılır. 3 dal varsa 2-3 sürgün dal olması amacı ile bırakılarak dal sayısı artırılır. Lider yaz boyunca büyümeye devam ederken liderden çıkan yan dallar geniş açı ile büyütülerek 2. kat dalları oluşturulur. Budama ve terbiye 2.3. yılda olduğu gibi devam edilir.
M106 Anacı Üzerinde Redchief Gibi Büyüyen Ağaçlarda Terbiye ve Budama
Redchief gibi zayıf ( spur ) büyüyen çeşitlerde terbiye ve budama kuvvetli gelişen çeşitlerden aşağıda sayılan nedenlerden dolayı farklıdır.
Spur gelişen çeşitlerin büyüme özellikleri;
- Fazla dal vermez ve dallar lidere rakip olarak dik gelişir.
- Meyve gözleri dallar üzerinde spurlar da bol miktarda oluşur.
- Meyve gözleri bol miktarda olduğu ve erken yaşlarda bol meyve verdiğinden sürgün gelişimi az olur.
Birinci Yıl Terbiye ve Budama
Şekil -15. Lider aşı noktasından 60 cm den veya yerden 75-80 cm den kesilir. Kesim noktasının altındaki 1. ve 2. göz lider olması amacı ile bırakılır. Diğer 3, 4, 5 ve 6. Gözler kaldırılır. Kaldırılan bu gözlerin altında gelişen sürgünler 45 O açı ile büyütülür. Yere 40 cm den aşağıda olan sürgünler temizlenir. . Böylece ana daldaki yan dallarında geniş açı ile büyümesi sağlanmış olur. Birinci yıl sonunda asgari 3-5 dalı olan ve dalları 45 derecelik açı ile büyümüş bir ağaç yapısı elde edilmiş olur.
İkinci Yıl Terbiye ve Budama
Şekil-16. Birinci yıl 45 O açı ile büyüyen dalların uzunluğunun 1/3 ü alt bir gözden kesilir. Kesim yerindeki gözden sonraki 2 göz kaldırılır. Böylece ana daldaki yan dallarında geniş açı ile büyümesi sağlanmış olur. İkinci yıl lider, 1. Kattan 80 cm yukarıdaki bir göz üzerinden kesilir. Bitişik gözler daha önce izah edildiği şekilde kaldırılma işlemine tabi tutulur.
Şekil-17. Spur gelişen çeşitlerde en önemli konu yıllık gelişen sürgün uzunluğunun 1/3 ünün kesilmesi ve dalların 45-60 O lik açı ile büyütülmesidir. Böylece; gözlerin bir kısmı atılarak iri ve kaliteli, güneş ışığının ağacın iç ve alt kısmına girmesi sağlanarak ta çok renkli ve kaliteli meyve alınmış olur.
Elmalarda Russet (Pas) Hastalığı
Elmalarda meyve dış yüzeyinin bir ağ gibi kabuk bağlaması şeklinde görülen anormalliğe “Russet” adı verilmektedir. Bu anormallik : meyvenin yüksek nem,yağmur,çiğ,don gibi bazı çevre koşullarından; epidermal hücrelerin anormal büyümesinden ; kimyasal maddelerin kötü etkisinden ;düzensiz beslenmeden ya da Pseudomonas cinsine ait bazı bakterilerden kaynaklanmaktadır.
Bilindiği üzere tüm bitkilerde hastalık denildiğinde ‘ hayat olayları seyrinin normalden uzaklaşması ‘ anlaşılır. Hastalıkların nedenleri ise önce iki ana gruba ayrılır : a) Canlı etmenler , b) Cansız etkenler . Russet hastalığı yukarıda belirtildiği gibi daha çok cansız etkenlerden kaynaklanmaktadır. Türkçe’de “pas hastalığı” olarak da isimlendirilen “Russet” hastalığının çeşitli fungal patojenlerden ileri gelen pas hastalığı ile ilgisi yoktur.
Meyve, çiçeklenme ile taç yaprakların dökülmesinden 30 gün sonraki süre arasında daha duyarlı olmaktadır. Bu süre, meyvedeki kütiküla tabakasının gözle görülür gelişmesi ile çakışmaktadır. Çiçeklenme sırasında ya da çiçeklenmeden hemen sonra meyve kütikülası fiziksel olarak zarar görürse yahut da epidermel hücreler çok hızlı bölünürse (fizyolojik russet) kütikülanın kırılması vukubulur ve aktif kabuk kambiyumu alt epidermel bölgede oluşmaya başlar ve böylece kabuk teşekkül eder.Bu oluşumdan sonra , kabuk hücreleri dışa dökülür ve sonunda meyvenin o bölgesinde esas koruyucu tabaka halini alır.
Russet’e duyarlılık meyve çeşitlerine göre değişmektedir.Belirli bazı armut çeşitlerinde (örn.: Beurre Bosc) ve elma çeşitlerinde (örn.:Golden Russet) tam russet (pas) oluşumu bazan normal bir özellik olarak değerlendirilmektedir. Aslında russet oluşumu istenmeyen bir durumdur.Golden Delicious ve Cox’s Orange Pippin elma çeşitleri bu istenmeyen russet oluşumuna meyillidir. Golden Delicious elma çeşitlerinin bazı bireyleri duyarlılık yönünden farklılıklar göstermektedir: spur tipler genellikle diğer alışılagelmiş tiplerden daha duyarlı olmaktadır.Jonathan ve Northern Spy gibi bazı çeşitlerde russet oluşumu gövde çukurluklarında olmaktadır. Çiçeklenme sırasındaki don, russet oluşumunu teşvik etmektedir. İlaçlamalardan dolayı oluşan russet , elmanın ilaçlanan yüzeyinde görülmektedir.Oysa fizyolojik russet meyvenin tüm yüzeyinde düzgün (uniform) bir dağılım gösterir.
Russet genellikle birçok etkenden kaynaklanır ve bu nedenle mücadelesi zordur.Hava kökenli ya da fizyolojik russet(çiçeklenmenin 30 günlük süresi içinde başlayan) ; yüksek nem,yağmur, ya da çiğden kaynaklanan ;yüksek sıcaklıktan ya da beslenme düzensizliğinden (yüksek azottan) ; yakıcı ilaçlamalardan ileri gelen russet, bu hastalığın başlıca şekillerini oluşturmaktadır.
Russet hastalığı ile mücadelede : yeni bahçe tesis ederken genetik olarak dayanıklı çeşitlerin seçimi ; hastalığı teşvik eden ilaçlamalardan sakınılması ( ıslanabilir toz –WP-formülasyonlar emülsiyon konsantre-EC-‘lerden daha emniyetlidir ) ; ağaçların dengeli beslenmesine dikkat edilmesi (yüksek azottan sakınılması , yeterli fosfor verilmesi) ; budamanın tam olarak yapılması ; russet oluşumuna uygun hava koşullarında (yavaş kuruma durumlarında,yüksek nemde ve sıcaklığı 32 C ‘den büyük olduğu zaman ) ilaçlamaların yapılmaması gerekmektedir. Giberellik asit (hormon) uygulamaları bazı meyve çeşitlerinde russet oluşumunu azaltmıştır.