View Single Post
Eski 14-11-2006, 19:37   #21
Minarai
Ağaçsever
 
Minarai's Avatar
 
Giriş Tarihi: 15-10-2006
Şehir: İstanbul
Mesajlar: 30
Sphagnum Yosunu

Sphagnum yosunu zayıf köklü ağaçlar ve yamadoriler için mükemmel bir büyüme aracıdır fakat ağacı öldürmesi muhtemel mantar enfeksiyonu (bunu engellemesi) ile de ilişkilendirilmiştir..
Bu makale sphagnum yosununun iyi ve kötü yönlerini tartışmaktadır..

Sphagnum Yosunu Nedir?

Sphagnum bir yosundur fakat her yosun sphagnum değildir. Sphagnum yosunu, sıklıkla bahçıvanlar tarafından asılı sepetleri dizmek(burayı anlayamadım) ve bitkileri havai daldırmak için kullanılan uzun ipliksi yosundur. Sphagnum turbası çürümüş Sphagnum yosunudur ve bu makalenin konusu olan canlı Sphagnum ile karıştırılmamalıdır..

Tek bir Sphagnum yosunu bitkisi çok ufaktır. Kendi türünden diğer birçok bitkiyle sıkı sıkıya bağlı halde yetişir ve birbirlerinin minik saplarına destek oluştururlar. Bu rengi kırmızıdan yeşile değişen yumuşak, süngersi bir halı oluşturur.

Değişik türde sphagnum değişik koşullara uyum sağlamıştır. Bazıları suyun altında, havuzlarda ve ıslak(nemli) çukur(oyuk)larda yetişir. Diğerleri nispeten kuru ortamlarda hayatta kalabilir. Sphagnum yosunu bir sünger gibi davranır ve uzun süreler boyunca ıslak kalabilir. Kendi ağırlığının sekiz katından fazla su emebilir ve çevresindeki toprak kuruduktan çok sonra bile nemli kalır.

Yosunlar çiçek ve tohum oluşturmazlar. Kapsül denen "fruiting bodies" de üretilen sporlardan yetişirler.(Burayı tam çevirmek için jargonunu bilmek gerekiyor). Sphagnum da, sporlar olgunlaşınca kapsülün içindeki basınç artar, kapağı patlar ve sporlar havaya karışır.

Sphagnumun tehlikeleri

Son aylarda sphagnum yosununun kullanımının ve elle temasının sakıncaları konusunda internette ve diğer yayın organlarında bir takım uyarılar yayınlandı. Bu kaynakların çoğunluğu Canadian Sphagnum Peat Moss Association'ın bir açıklamasını kaynak alıyordu:
"...Sphagnum yosunu sporotrichosis adı verilen,deriye çizik ve aşınmış yerlerden giren kronik bir mantar hastalığına sebebiyet verebilir. Buradan lenf düğümlerine geçip eklemlerin şişmesine neden olabilir. Girdiği nokta su toplayacaktır. Tedavi edilmezse enfeksiyona uğramış bölgenin kesilmesi gerekebilir; hastalık ölüm nedeni de olabilir..."

Sphagnum yosununun bonsai yetiştiriciliği konusunda çok faydalı yanlarının olduğu ve bonsai tutkunları tarafından yaygın olarak kullanıldığı göz önüne alınırsa yuradaki uyarı ne kadar ciddiye alınmalıdır?

Sporotrichosis sıklıkla deriyi etkileyen bir mantar enfeksiyonudur. Asıl olarak çiftçilerin, bahçıvanların ve bahçe mühendislerinin meslek hastalığıdır.

Sporotrichosis'in taşıyıcısı olan mantar sphagnum yosununda bulunmasına rağmen, şu da göz önüne alınmalıdır ki, toprak, saman, dikenli tel, çam iğnesi, diken(özellikle gül dikenleri) ve diğer bitkilerle ilintili materyaller yoluyla da meydana gelebilir ve insan derisine kesik yoluyla işleyebilir. Topraktaki ölü bitki yığınlarında,ağaç kabuklarında ve çalılarda da yetiştiği görülmüştür(yabani ve kültürlenmiş). Açıkça görülüyor ki Sporotrichosis tehditi sadece sphagnum yosunu ile sınırlı değil.

Ayrıca şunun da anlaşılması gerekir ki bütün sphagnum yosunları Sporotrichosis taşımaz. Wisconsin Division of Health, Bureau of Community Health and Prevention(Wisconsin Sağlık Departmanı,Halk Sağlığı ve Koruması Bürosu,BCHP)'ın raporlarına göre 1981'de Wisconsin'de bir bahçe merkezinde çalışan iki kardeşte sporotrichosis teşhis edilmiş. BCHP tarafından bahçe merkezinde yapılan araştırmada çalışanlar arasında iki Sporotrichosis vakası daha ortaya çıkarılmış. Bahçe merkezinde 1980 kışında 16 işçi tarafından cenaze çelenkleri yapılmış. Kullanılan sphagnum yosunu Wisconsin'in merkez bölgesindeki bataklık alanlardan elde edilmiş ve tek bir toptancıdan satın alınmış.Çelenk yapma işinde düzenli olarak çalışan 7 erkek işçiden 4'ü sporotrichosis enfeksiyonu kapmış. Buna rağmen 12 işçinin her sonbahar aynı toptancıdan alınan sphagnum yosununu kullanarak 2000-3000 çelenk yaptığı yerel bir mezarlıkta yapılan bir araştırmada herhangi bir vakaya ratlanmamış.
Görünen o ki hastalıkta meydana gelen bu patlamanın kaynağı, sayısız miktarda Sporotrichosis taşımayan sphagnum satan bir toptancının sadece bir kez kötü bir parti mal satmasıyla sınırlı.

Anlaşılıyor ki bunun gibi vakaların büyük çoğunluğunda; Sphagnum Sporotrichosis'e neden olan mantar taşımaktadır yargısı bir kural değil bir istisnadır.

Çoğu Sporotrichosis enfeksiyonları sadece deri ile sınırlıdır. Eklem, akciğer ve merkezi sinir sistemi enfeksiyonu vakaları olmuştur ama çok enderdir.

Sporotrichosis'in ilk belirtisi çoğunlukla böcek ısırığı gibi görünen, küçük, acımayan bir şişliktir. Kırmızı, pembe veya mor olabilir. Şişlik genelde parmakta, elde veya kolda, mantarın ilk olarak girdiği derideki açıklıkta ortaya çıkar. Bunu açılan,çıbana benzeyen bir veya daha fazla şişlik izler ve iyileşmesi zaman alır. İlk şişlik mantara maruz kaldıktan sonra 1 ila 12 (genelde 3)hafta içerisinde oluşur.

Yakın zamana kadar sporotrichosis, potassium iodide ile tedavi ediliyordu fakat şimdi Sporanox adlı yeni bir ilaç tedavide kullanılmakta çünkü bu ilacın yan etkileri potassium iodide'e göre daha az. Yaraların tam olarak iyileşmesi için tedavi haftalarca sürebiliyor.

Sporotrichosis riskinin çok düşük olduğu akılda tutulmalıdır. ABD'de enfeksiyon vakaları tam olarak bilinmiyor ama milyonda bir iki olarak tahmin ediliyor. Senede yaklaşık 200-250 vaka görülüyor. İstatistiksel olarak konuşmak gerekirse caddeden karşıdan karşıya geçmek daha tehlikeli.

Ben diğer bonsai tutkunları,fidancılar ve bahçıvanlar gibi düzenli olarak her gün toprakla, ağaçlarla ve sphagnum yosunuyla temas ediyorum ve yıllar geçmesine rağmen herhangi bir olay yaşamadım, yine de cildinize batabilecek teller, gül çalılıkları, saman balyaları, çam fideleri vb. ile çalışırken mümkün olduğunca eldiven ve uzun kollu giysiler giymenizi tavsiye etmek benim görevimdir. Cildinizde dış etkilere açık yerler varsa toprak, sphagnum yosunu vb. ile uzun süreli, direkt temastan kaçının.


Sphagnum Yosununun Faydaları

O halde bonsaide neden sphagnum yosunu kullanalım? Sphagnum yosununun mükemmel su tutma özelliği vardır,fakat sphagnum turbasından farklı olarak, canlı formunda geçirimli yapısını koruyabilir ve hızlı drenaj ile iyi havalanma özelliği vardır; bu da bonsai yetiştirmek için mükemmeldir.

Az bilinen birşey de sphagnum yosunu içinde yüksek miktarda, Tropolene adlı doğal bir antibiyotik formunda, çinko barındırır. Ağaçta çürümeye yol açan anaerobik(oksijensiz yaşayabilen) bakteri, sphagnumun antiseptik özelliği sayesinde yok olur. Bu yüzden saf sphagnum (başka bir organik madde kullanılmadan) zayıf, yeni alınmış ve kök çürümesi olan ağaçlar için ideal bir araçtır.

Sphagnumun yosununun antiseptik özellikleri asırlardır bilinmektedir. Eski zamanlarda kanı emmesi için bandajların içine konuluyormuş. Birinci Dünya Savaşında da bu amaçla kullanıldığına dair rivayetler vardır.

Bilinmesi gereken başka birşey de sphagnum yosunu az miktarda asidiktir.
Havai daldırma ve zayıf ağaçların dinçleştirilmesi konusunda değer biçilemez olsa da Sphagnum normalde, bir bonsai kolleksiyonundaki ağaçların büyük çoğunluğu için temel toprak unsuru olarak kullanılmaz. Sphagnum bonsai saksısında büyümesini sürdürür; bonsainin iyiliği için bir tehdit oluşturmamasına rağmen, saksının tüm yüzeyini kaplayacaktır ve görüntüsü geleneksel topraktan daha tatmin edici olmayacaktır.

Az miktarda sphagnum yosunu, sabit bir organik malzeme oluşturması ve ardıç ile çam gibi kozalaklı türlerin yapraklı bölümlerine ekstradan renk sağlaması amacıyla akadama, seramis, turface(?) ve grit(çakıl) gibi inorganik toprak karışımlarına eklenebilir. Büyük bir bonsaiye akadama, seramis ya da turface kullanılarak saksı değişimi yapılıyorsa,toprak karışımının maliyetini ve oranını azaltmak açısından da faydalı olacaktır (eğer sphagnum bedavaya bulunuyorsa). Torf gibi organik toprak bileşenlerinde çok miktarda sphagnum kullanmak konusunda tereddüt ederim, keza organik toprak ve torf karışımı fazla miktarda su tutucu özelliğe sahip olabilir.

Eğer çevrenizde sphagnum elde edebileceğiniz yerler varsa sorumluluk duygusuyla hareket ediniz. Bataklık veya sulak alandaki küçük bir bölgeden bütün yosunu söküp almak yerine birden fazla yerden az miktarlarda alın. Böylelikle yosun toparlanmaya zaman bulacak ve kısa zamanda boşalan yeri dolduracaktır. Eğer sadece toprak kalacak şekilde bütün yosunu alırsanız sphagnum tekrar yetişemeyebilir.

Sphagnum iyi ve kötü böcekler barındırıyor olacaktır. Yosunu sistemik(bütünü etkileyen) bir böcek ilacıyla spreyleyin böylece gelecekte bonsainize zarar verecek böcekleri öldürmüş olursunuz.

http://www.bonsai4me.com/AdvTech/ATSphagnum%20Moss.htm

Minarai Çevrimdışı   Alıntı Yaparak Cevapla Başa Dön