[zenfree]

Bataklıkların hakimi, oluşmasında, evlerimizde bitkilerimizin gelişmesinde katkısı büyük olan ve bunu dünyanın ilk çağlarından bu yana (yaklaşık M.Ö. 4000) ilkel ve basit yapısı ile üstün özelikler sağlıyan Sphagnum adında bir yosun.



Sphagnum spp. bataklık yosunu ufak pekte göze çarpacak kadar alımlı olmayan phylogenetik olarak oldukça ilkel ve basit yapıda bitkilerdir. Sphagnumun çiçekleri dikkatimizi çekecek kadar alımlı dahi değillerdir. Ülkemizde de oldukça ender rastlandığı söylenir. Şayet bir yerde Sphagnum bulursanız ayaklarınız ıslanmış sular içindesinizdir demektir.

Sağlıklı bir Sphagnum yosunu biraz canlı biraz da ölüdür yani ölü ile diri arası bir bitkidir. Büyüme sadece üst kısımlarda devam ederken alt kısımlar ışığın yetersizliğinden çoktan ölmüş ve çürüme prosesi başlamıştır. Bu özelik şöyle anlatılabilir; sphagnum ne kökü olan, nede bitki içindeki sıvıyı taşımaya yarayan hakiki bir dolaşım sistemleri olan bir bitkidir. Bitkinin beslenmesi ve gelişmesi alt kısımlarından bağımsızdır ve de sadece uçlardaki bir kaç cm'lik bölümde cereyan eder. Bitkinin yaşayan uçlarının altındaki sapları ve yapraklarından oluşan ölü kısım bitki uçlarına yeterli suyu depolar ve aktif olarak da su seviyesini yükseltir.

Sphagnum moos büyüdükçe alt bölgeleri oksijen alamamakta ve ölmekte ve su altında kalan bölümleri oksijenin bulunmadığı ortamda tam ayrışıma uğramamaktadır. Sphagnum Torfu bu şekilde doğal olarak meydana gelmekte, senede 1mm yüzey tabakası oluşturmaktadır.
Sphagnum yosununun gölde toplanmış yağmur suyunu gövde ve yaprakları arasındaki boşluklara doldurmak sureti ile su seviyesini yukarı çekerek yükseltebilmesi özeliği yüksek plato bataklık yataklarının oluşmasının en önemli etkenidir.

Hücre zarları yaşamında ihtiyacı olduğundan fazlası besini depolar. Yosunun etrafındaki su damıtılmış su kadar saf ve tuzsuzdur. Hücre zarları iyon değiştirici bir yatak gibi işler, yağmur suyunda olası kalsiyum ve magnezyum gibi katyonlar protona karşılık değiştirilir. Bu katyon değişimleri sayesindedir ki bu tür yüksek plato bataklıklarının suları asidik bir karakter taşır. Kesif bir asetik asit çözeltisi kadar sert bir PH'a sahiptirler. Böylece sphagnum kendi ihtiyacı olan besinleri sudan tamamen emerken etrafına besinsiz saf bir su ve asidik karakter taşıyan su oluşturmaları sayesinde bu alanlarda kendisi için gerekli ortamı sağlamış olur iken aynı zamanda diğer bitkilerin de yaşamını zorlaştıran bir çevrede hemen hemen rakipsizce üreyebilme olasılığını da sağlamış olur.